Τι κρύβει και που οδηγεί η μετατροπή των Πολεοδομιών σε Υπηρεσίες Δόμησης

Της Σταυρούλας Αγρίου*

Χρειαζόμαστε πολεοδομίες και όχι απλές υπηρεσίες δόμησης για την έκδοση και μόνο οικοδομικών αδειών.  Οι πολεοδομίες οφείλουν να αναγνωριστούν στην συνείδηση της κοινωνίας των πολιτών, ως οι υπηρεσίες που έχουν σκοπό να εξασφαλίζουν το αξιοβίωτο των ανθρώπων, να μεριμνούν για τις πόλεις που δικαιούνται να ζουν. Την ηθική αποκατάσταση οφείλει να διασφαλίσει η πολιτεία, αλλά να περιφρουρήσουν και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι και οι συνδικαλιστικοί φορείς.

Για πολλά χρόνια απασχολούν  την δημόσια συζήτηση οι παθογένειες και οι δυσλειτουργίες των πολεοδομικών υπηρεσιών, με κορύφωση την  πρόσφατη κήρυξη αποχής από την πλευρά των ανθρώπων που τις στελεχώνουν.

To TEE σε δημόσια τοποθέτηση του αναφέρει ότι: «η καλή λειτουργία των Υπηρεσιών Δόμησης είναι υποχρέωση του κράτους, αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς πυρήνες δημόσιας εξουσίας και οφείλει να στοχεύει πάντα το δημόσιο συμφέρον, παράλληλα με την εξυπηρέτηση των πολιτών και των μηχανικών».

Μετονομασία και διαρκής απαξίωση

Είναι κοινός τόπος όμως  ότι  η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών των διοικητικών αυτών μονάδων, μειώνεται  συνεχώς. Η απαξίωση τους με την δραματική υποστελεχωση και την παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος από την πολιτεία για την ενίσχυση και στήριξη της λειτουργίας τους, οδήγησαν στην σημερινή κατάσταση, παρά την ψηφιοποίηση μιας σειράς διαδικασιών και της εισαγωγής και λειτουργίας του ηλεκτρονικού συστήματος έκδοσης οικοδομικών αδειών, που επέφερε ο ν 4495/17 για την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος

Από το 2011 με τον νόμο 4030/11  οι πολεοδομικές υπηρεσίες μετονομαστήκαν σε  υπηρεσίες δόμησης (ΥΔΟΜ), δίνοντας έμφαση στην αρμοδιότητα τους, που σχετίζεται με την έκδοση οικοδομικών αδειών, ενώ όλες οι άλλες αρμοδιότητες που αφορούν την υλοποίηση του πολεοδομικού σχεδιασμού, αντιμετωπίζονται ως άλλες πολεοδομικές υποθέσεις,  που οφείλουν οι υπηρεσίες δόμησης να διεκπεραιώσουν.

Ο όρος πολεοδομία που  διαχρονικά είχε επικρατήσει περιέχει δυο όρους. Ο πρώτος όρος αναφέρεται στην πόλη και το δεύτερο συνθετικό (δομια –δομικός) αναφέρεται στην δόμηση και το δομημένο περιβάλλον.

Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν αυτή ακριβώς η μετονομασία των πολεοδομικών υπηρεσιών σε υπηρεσίες δόμησης, και η λογική από την οποία διέπεται, στην πραγματικότητα υποβοήθησε και συνέβαλε στην απαξίωση και υποβάθμιση του ρόλου που οι υπηρεσίες αυτές καλούνται να επιτελέσουν για την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος και την λειτουργία της πόλης

-Πράγματι η δόμηση αποτελεί αντικείμενο ενδιαφέροντος και εφαρμογής της πολεοδομίας και η ταχεία και νόμιμη έκδοση οικοδομικών αδειών, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της χώρας. Όμως  η πόλη υφίσταται όταν εκτός από τον δομημένο χώρο περιλαμβάνει, εξασφαλίζει και διατηρεί και ελεύθερους δημόσιους χώρους, πλατείες, πάρκα, άλση, χώρους πρασίνου και κοινωνικές υποδομές.

Δημόσιος χώρος και πολεοδομικός σχεδιασμός

Οι δημόσιοι χώροι δεν είναι απλά οι χώροι συνάντησης και ελεύθερου χρόνου, αλλά οι χώροι των τελετουργικών της κοινωνικής συνύπαρξης, ό,τι εγγυάται την λειτουργία μιας κοινότητας, μιας πόλης  με δική της ιστορία, ταυτότητα, πεπρωμένο.

Στις συνθήκες κρίσης που βίωσε και βιώνει σήμερα η ελληνική κοινωνία, που κατέδειξε  την αξία των θεμελιωδών δημοσίων αγαθών, αναδείχτηκε ακόμα πιο επιτακτικά η ανάγκη μετατόπισης του επίκεντρου της πολιτικής σχεδιασμού στην εξασφάλιση , βελτίωση ή την αξιοποίηση του δημόσιου χώρου.

Οι νέες προκλήσεις που επέφεραν η πανδημία, η κλιματική κρίση, η ψηφιακή εποχή δημιουργούν νέα προτάγματα και νέες απαιτήσεις, όσον αφορά την ανθεκτικότητα και την τρωτότητα των πόλεων. Οι δημόσιοι χώροι θα πρέπει να αναδιαμορφωθούν, σύμφωνα με τις νέες ανάγκες και επιθυμίες.

Οι Δήμοι ως η αυτοδιοικητικη μονάδα εγγύτερα  στον πολίτη, καλούνται  να εφαρμόσουν πολιτικές και να υλοποιήσουν δράσεις για την προσαρμογή της πόλης  στην κλιματική αλλαγή.

Απαραίτητο εργαλείο για την  μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα είναι ο πολεοδομικός σχεδιασμός, καθώς αυτός μπορεί να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες, για τη θωράκιση των πόλεων απέναντι στην κλιματική κρίση, αξιοποιώντας τα εργαλεία της διαχείρισης των χρήσεων γης, της αστικής ανάπτυξης, των μεταφορών, της βιώσιμης κινητικότητας. Σε αυτή την προσπάθεια, οι πολεοδομίες πρέπει να έχουν ουσιαστικό και ενεργό ρόλο.

Ο όρος λοιπόν «Υπηρεσία Δόμησης», που  καταργεί τον   πρώτο όρο της πολεοδομίας, που περιλαμβάνει την λέξη πόλη και ο τρόπος που αυτή σήμερα προσεγγίζεται, αποδίδοντας ως αποκλειστικό περιεχόμενο τον σκοπό της δόμησης, συρρικνώνει την αξία, το νόημα και την αποστολή της.

Με την μετονομασία των πολεοδομιών σε υπηρεσίες δόμησης  υποτιμήθηκαν και αποσιωπήθηκαν όλες αυτές οι ενέργειες που απαιτούνται αφενός για την υλοποίηση του σχεδιασμού μιας πόλης, τις πιθανές τροποποιήσεις του σχεδίου, καθώς και για τον σχεδιασμό των μελλοντικών επεκτάσεων που απαιτούνται σε μια πόλη,  επιλέγοντας τα κατάλληλα κριτήρια.

Μια πόλη είναι ένα οργανικό σύνολο και ένα σχέδιο πόλης αποβλέπει στην οργάνωση του χώρου και γενικότερα της πόλης, και όχι μόνο στην δόμηση. Μια οργάνωση που απαιτεί ένα πολεοδομικό σχεδιασμό, καλύπτοντας τις ανάγκες του μέλλοντος με όρους αειφοριας, ανθεκτικότητας και βιωσιμότητας.

Χρειαζόμαστε πολεοδομίες και όχι απλές υπηρεσίες δόμησης

Είναι γεγονός ότι  στις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας δεν έχει  ολοκληρωθεί και  υλοποιηθεί ο υφιστάμενος σχεδιασμός, ακόμα και στις περιπτώσεις που χρονολογείται δεκαετίες πριν, δεδομένου ότι παραμένουν αδιάνοικτα τμήματα οδών βασικών αξόνων, και δεν έχουν εξασφαλιστεί κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι. Η υλοποίηση του πολεοδομικού σχεδιασμού είναι αυτή που θα εξασφαλίσει τις απαιτούμενες υποδομές (χώροι αναψυχής, αθλητισμού, παιδικών χαρών, χώροι πρασίνου, βρεφονηπιακών σταθμών, νηπιαγωγείων, σχολείων κλπ) σε επίπεδο γειτονιάς

Η εξασφάλιση όμως των κοινοχρήστων χώρων, από τους Δήμους απαιτεί σύνταξη πράξεων αναλογισμού για τα σχέδια που εκπονήθηκαν με τις διατάξεις του ΝΔ 1923 και πράξεις εφαρμογής για τα σχέδια που συντάσσονται με τις διατάξεις του νόμου 1337/83, που προϋποθέτουν διαδικασίες για την βεβαίωση των εισφορών σε χρήμα, τον υπολογισμό των επικειμένων για να είναι δυνατή η διάνοιξη των οδών και η εκτέλεση έργων υποδομής, διαδικασίες που οι υποστελεχωμένες υπηρεσίες αδυνατούν να διεκπεραιώσουν.

Επίσης για την υλοποίηση και ορθή εφαρμογή του σχεδίου απαιτείται η εφαρμογή των προβλεπόμενων χρήσεων γης από το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο, καθώς και η ορθή εφαρμογή των ρυμοτομικών και οικοδομικών γραμμών και των υψομέτρων. Απαιτείται ο έλεγχος και η βεβαίωση για τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης σε περιοχές για την εγκατάσταση δραστηριοτήτων.

Για  όλους τους παραπάνω λόγους απαιτείται να κατανοήσουμε ότι χρειαζόμαστε πολεοδομίες και όχι απλές υπηρεσίες δόμησης για την έκδοση και μόνο οικοδομικών αδειών

Οι πολεοδομίες πρέπει άμεσα να αποκτήσουν επαρκή στελέχωση, με συνεχή εκπαίδευση και ενημέρωση, για να ανταπεξέλθουν στο πολυδαίδαλο πολεοδομικό  νομικό πλαίσιο. Απαιτείται αναγνώριση της σημαντικής αποστολής που καλείται να φέρει σε πέρας το επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό τους, με την   αρμόζουσα αμοιβή, υλική και ηθική.

Την ηθική αποκατάσταση οφείλει να διασφαλίσει η πολιτεία, αλλά να περιφρουρήσουν και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι και οι συνδικαλιστικοί φορείς, μέσα από την  διασφάλιση της ισονομίας, της ισοπολιτείας, της διαφάνειας, της ορθής εφαρμογής του πολεοδομικού σχεδιασμού με όρους δημοσίου συμφέροντος.

Οι πολεοδομίες οφείλουν να αναγνωριστούν στην συνείδηση της κοινωνίας των πολιτών, ως οι υπηρεσίες που έχουν σκοπό να εξασφαλίζουν το αξιοβίωτο των ανθρώπων, να μεριμνούν για τις πόλεις που δικαιούνται να ζουν. Πόλεις που θα επαναφέρουν το δικαίωμα  στην πόλη ως το δικαίωμα ατομικής ή ομαδικής πρόσβασης στους πόρους της πόλης, ώστε να μπορούμε  να αναπτύξουμε το  δικαίωμα να τις  αλλάξουμε και να τις επανεφεύρουμε, για μια πραγματικά βιώσιμη ανάπτυξη για την οικονομία, την κοινωνία, το περιβάλλον .

*Σταυρούλα Αγρίου: Πολιτικός Μηχανικός Μsc, Μέλος της Κεντρικής Αντιπροσωπείας ΤΕΕ