Το άνοιγμα του μητρώου των Ελεγκτών Δόμησης

Του Βαγγέλη Ματράγκου*

Οι Ελεγκτές Δόμησης (ΕΔ) θεσμοθετήθηκαν το 2011, την χρονιά ορόσημο για την αυθαίρετη δόμηση. Το θεσμικό τους πλαίσιο αρχικά ήταν σχετικά θολό, με αρμοδιότητες όχι επαρκώς προσδιορισμένες. Ερμηνεύοντας διασταλτικά, όπως λένε οι νομικοί, τον Ν. 4030/11, κάποιοι συνάδελφοι υποστήριζαν πως ο ΕΔ οφείλει να ελέγχει τόσο την ορθότητα της εφαρμογής των εγκεκριμένων μελετών, όσο και τις ίδιες τις εγκεκριμένες μελέτες, εάν έχουν δηλ. εκπονηθεί σύμφωνα με τις διατάξεις.
Αυτό αρχικά, δημιούργησε πολλές δυσκολίες στην εφαρμογή της ουσίας των ελέγχων των ΕΔ καθώς και προστριβές με τους επιβλέποντες μηχανικούς.
Το 2014 με την ΥΑ 299 μπήκε ένα πιο οριοθετημένο πλαίσιο.
Οι ΕΔ για κάθε έργο που απαιτείται, προκύπτουν με κλήρωση και μάλιστα με περιορισμό ώστε όλοι να έχουν κάνει τουλάχιστον έναν έλεγχο πριν άλλος κάνει δεύτερο. Αυτό βέβαια δεν είναι πάντα εφικτό σε κάποιες γεωγραφικές περιοχές.
Το 2016 το ΥΠΕΝ αποφάσισε την ακύρωση των εξετάσεων για την εγγραφή στο μητρώο των ΕΔ. Μια απόφαση η οποία κόλλησε στα γρανάζια της γραφειοκρατίας του Δημοσίου, με αποτέλεσμα να παγώσουν οι νέες εγγραφές.
Όπως όμως φάνηκε τελικά για κινηθούν τα γρανάζια του δημοσίου, δεν απαιτήθηκε λάδι αλλά φωτιά. Έτσι μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του Ιουλίου, ξεπάγωσε επιτέλους η διαδικασία εγγραφής μηχανικών ως ΕΔ.
Πόσο σημαντικό είναι αυτό το γεγονός;
Είναι δεδομένο πως από το 2011, οι ιδιώτες μηχανικοί πλέον έχουν αρχίσει να αναλαμβάνουν υποχρεώσεις που μέχρι αναλάμβαναν οι μηχανικοί του δημοσίου.
Η αρχή έγινε με τον έλεγχο των αυθαιρέτων και την υπαγωγή τους στο Ν.4014/11. Ο ιδιώτης μηχανικός πιστοποιεί την αυθαίρετη κατασκευή, με πρόσκληση του αυθαιρετούντα και μάλιστα είναι ο μόνος υπεύθυνος για τον υπολογισμό του προστίμου του ιδιοκτήτη στο δημόσιο. Είναι η πρώτη φορά όπου ιδιώτης μηχανικός καταλογίζει χρηματικό ποσό που πρέπει αποδοθεί στο δημόσιο. Ακόμα και με το Ν3843/10 ο καταλογισμός γίνονταν από την ΥΔΟΜ.
Ακολούθως με το Ν.4030/11 καταργήθηκε ο έλεγχος των μελετών από την ΥΔΟΜ εκτός από το Τοπογραφικό και το Διάγραμμα Κάλυψης.
Πλέον με την θέσπιση της ηλεκτρονικής διαδικασίας έκδοσης των Οικοδομικών Αδειών καταργείται οποιοσδήποτε έλεγχος, ακόμα και των προαναφερθέντων και η έκδοση της ΟΑ είναι πλέον στην απόλυτη ευθύνη του ιδιώτη μηχανικού. Για αυτό, έχουν εκφρασθεί πολλές ενστάσεις, κυρίως για το γεγονός πως δεν υπάρχει κωδικοποίηση της χαοτικής πολεοδομικής νομοθεσίας με αποτέλεσμα η μη θεώρηση των όρων δόμησης για παράδειγμα, να εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για το κοινωνικό σύνολο.
Έχουμε φθάσει πλέον στο σημείο, όπου ο ιδιώτης μηχανικός, είτε με το ρόλο του Ενεργειακού Επιθεωρητή είτε ως ΕΔ, αποτελεί εντεταλμένο όργανο-εκπρόσωπο του κράτους, όπου θα ελέγχει την δόμηση και τα ακίνητα στην επικράτεια.
Δεν γίνεται οποιαδήποτε πράξη για ακίνητο χωρίς να υπάρχει ιδιώτης μηχανικός να ελέγχει-πιστοποιεί ή εγκρίνει.
Με την πρόσφατη απόφαση του ΥΠΕΝ, ξεκινάει και στην πράξη ο δειγματοληπτικός έλεγχος του 5% των δηλώσεων των νόμων 4178/13 και 4495/17 από ΕΔ.
Είναι προφανές, πως ο όγκος δουλειάς είναι τεράστιος και μόνο με το άνοιγμα του μητρώου των ΕΔ θα μπορούσε να διεκπεραιωθεί.
Εδώ αξίζει να αναφερθεί πως έχουν υποβληθεί περί το 1εκ. δηλώσεις. Κάντε την πράξη…
Έχει όμως ο ΕΔ ή ο ιδιώτης μελετητής όλα τα μέσα στην διάθεσή του ώστε να αναλάβει τις ευθύνες που το Δημόσιο του δίνει;
Οι συνάδελφοι των ΥΔΟΜ έχουν πρόσβαση, ο καθένας στην δική του περιοχή, στα αντίστοιχα διατάγματα, ερμηνευτικές εγκυκλίους της ΔΑΟΚΑ, αποφάσεις της διοίκησης κλπ, που ο ιδιώτης μηχανικό δεν έχει. Και μάλιστα όταν θα κληθεί ο ιδιώτης μηχανικός να εκδώσει την ΟΑ σε ακίνητα διαφορετικών περιοχών, είναι προφανές πως η έλλειψη κωδικοποιημένης πολεοδομικής νομοθεσίας, σε συνδυασμό με την ανυπαρξία ενός συστήματος GIS το οποίο να δίνει με ένα κλικ στο ΟΤ όλα τα διατάγματα που ο αφορούν, είτε πρόκειται για όρους δόμησης είτε για χρήσεις γης είτε αν η περιοχή είναι Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας, δημιουργεί ένα ασταθές περιβάλλον.
Πόσο μάλλον ο ΕΔ, ο οποίος θα κληθεί να ελέγξει μια δήλωση αυθαιρέτου κάνοντας χρήση των σκόρπιων νομοθετημάτων και εγκυκλίων, πολλές από τις οποίες αλλάζουν παρανόμως την ουσία του νόμου για τον οποίον εκδόθηκαν να ερμηνεύσουν.
Το πρόβλημα θα εντοπιστεί στις πρώτες δηλώσεις του 4014/11, όπου λόγω του κακογραμμένου αρχικού κείμενου με τις αόριστες έννοιές του, καθώς και της αντικρουόμενης λογικής με τους μέχρι σήμερα ακόμα Οικοδομικούς Κανονισμούς, θα οδηγήσει σε διόρθωση ή ακόμα και ακύρωση δηλώσεων. Στην περίπτωση δε που έχει ήδη μεταβιβαστεί το εν λόγω τακτοποιημένο ακίνητο, θα προκύψουν θέματα από τους συμβολαιογράφους περί αναστροφής συμβολαίων.
Εδώ πρέπει το ΥΠΕΝ να λάβει μέτρα και με νομοθετική ρύθμιση να επιτρέπει την διόρθωση τέτοιων δηλώσεων χωρίς να απαιτείται η αναστροφή του συμβολαίου. Θα προκύψουν βέβαια θέματα σε περίπτωση πρόσθετων προστίμων, αλλά αυτά είναι μικρότερης σημασίας από τον κίνδυνο να «καεί» πολεοδομικά ένα ακίνητο.
Είναι βέβαιο πως δεν θα σταματήσουν να κατασκευάζονται αυθαίρετα ξαφνικά. Τα μέτρα που ανακοίνωσε το ΥΠΕΝ είναι σαφώς προς τη θετική κατεύθυνση. Το σημαντικότερο όμως είναι να αναλάβει και τις ευθύνες της η Αποκεντρωμένη Διοίκηση.
Εάν δεν ξεκινήσουν να εντάσσονται στο σχέδιο περιοχές, με μελέτες που θα εκπονήσουν οι πολεοδόμοι, πριν και όχι μετά τη δημιουργία αυθαίρετων οικισμών, γιατί οι πόλεις μεγαλώνουν σε αντίθεση με τον πληθυσμό που μικραίνει, θα γράφουμε πάλι τα ίδια μετά από 40 χρόνια, όπου θα τρέχουμε να πίσω από την εξελικτική διαδικασία της δημιουργίας ενός χωριού, οικισμού, μιας πόλης στην οποία δεν θα έχει λόγο η πολιτεία στην δημιουργία της αλλά οι πρόσκαιρες ανάγκες-απαιτήσεις των ιδιοκτητών ή και καταπατητών.

*Βαγγέλης Ματράγκος, Πολιτικός Μηχανικός, μέλος Δ.Σ. ΔΕΣΦΑ, μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας της Ριζοσπαστικής Πρωτοβουλίας Μηχανικών