Το παρασκήνιο των 200 εκατ. ευρώ για τις 1000 μελέτες του πολεοδομικού σχεδιασμού

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Ένα πολύπτυχο παρασκήνιο συνοδεύει το πρόγραμμα για την ολοκλήρωση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ) της χώρας και ερωτήματα εάν, πότε και πως «κλείδωσε» η χρηματοδότηση τους από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).

Σε συνέντευξη Τύπου την Τετάρτη 17 Ιουνίου 2020 ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Δημήτρης Οικονόμου έδωσε την εικόνα ότι η χρηματοδότηση των ΤΠΣ είναι πλέον  εξασφαλισμένη με κονδύλια που φθάνουν τα 200 εκατομμύρια ευρώ, για την άμεση προώθησή τους, παρουσιάζοντας χρονοδιάγραμμα δεκαετίας για την ολοκλήρωση τους στο σύνολο της επικράτειας, ενώ παράλληλα έδωσε πληροφορίες για το παρασκήνιο που έχει προηγηθεί.

Ταυτοχρόνως ο υφυπουργός ΠΕΝ έβγαλε στον αέρα  πρόσκληση προς όλους τους δήμους της χώρας για να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για τη συμμετοχή τους και να προσδιορίσουν τη σειρά προτεραιότητας των Δημοτικών τους Ενοτήτων, με προθεσμία  έως τις 10 Ιουλίου 2020.

Στην πρόσκληση προς τους Δήμους ο κ. Οικονόμου είναι επεξηγηματικός και ταυτόχρονα αποκαλυπτικός για την χρηματοδότηση του προγράμματος, αναφέροντας ότι:

– «Το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας (ΥΠΕΝ) προγραμματίζει την ενεργοποίηση Προγράμματος για την «Εκπόνηση Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων – ΤΠΣ» στο σύνολο της Χώρας. Η καθυστέρηση στην ενεργοποίηση του προγράμματος, σε σχέση με παλαιότερες εξαγγελίες, οφείλεται στο ότι η χρηματοδότησή του με τον τρόπο που είχε προβλεφθεί με την ΚΥΑ ΥΠΕΝ/ΓΡΓΓ/32989/627/11.04.2019, στην πραγματικότητα δεν είχε εξασφαλιστεί. Μετά από πολύμηνες προσπάθειες του ΥΠΕΝ, υπάρχει πλέον σήμερα βέβαιη χρηματοδότηση, και συνεπώς είναι δυνατή η έναρξη του προγράμματος».

Η συνέντευξη Τύπου

Μιλώντας στους δημοσιογράφους, τόσο κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, όσο και στο περιθώριο αυτής, ο κ Οικονόμου έδωσε την εικόνα ότι όταν ο προηγούμενος υπουργός ΠΕΝ Γ. Σταθάκης, διοργάνωσε συνέντευξη Τύπου Δείτε εδώ στο ecopress στις 18 Απριλίου 2019 και παρουσία  του εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων Χρ. Κοντογιώργου , όπως επίσης των προέδρων του ΤΕΕ Γιώργου Στασινού, του Πράσινου Ταμείου Γιώργου Πατρίκιου, του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων (ΤΠΔ) Κωνσταντίνου Βαρλαμίτη, του Νίκου Χιωτάκη εκ μέρους της ΚΕΔΕ,  του ΣΕΠΟΧ (Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών) Σοφίας Αυγερινού Κολώνα, και του ΣΕΜΠΧΠΑ (Σύλλογος Ελλήνων Μηχανικών Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης), Αιμιλίας Αλεξανδροπούλου ανακοίνωσε ότι επιτεύχθηκε συμφωνία χρηματοδότησης ύψους 200 εκατ.  ευρώ  για την προώθηση του πολεοδομικού σχεδιασμού (τότε τα έλεγαν Τοπικά Χωρικά Σχέδια (ΤΧΣ) και τώρα ονομάζονται Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ) αυτό δεν είχε συμβεί.

-«Δεν είχε συμφωνηθεί κάτι», «ήταν πολύ ωραίο αλλά δεν υπήρχε», «το ΥΠΕΝ κατέγραφε την επιθυμία του και μόνον, καθώς το υπουργείο Οικονομικών δεν είχε ολοκληρώσει τις σχετικές διαδικασίες»  ήταν μερικές από τις χαρακτηριστικές φράσεις,  που είπε σχετικά ο κ Οικονόμου, ο οποίος ταυτοχρόνως θέλησε να είναι προσεκτικός προς την προηγούμενη πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, διευκρινίζοντας σε κατ΄ ιδίαν συνομιλίες τους, ότι δεν υπήρχε σκοπιμότητα παραπλάνησης και ότι οι σχετικές ανακοινώσεις έγιναν «με καλή πίστη».

Το μήνυμα πάντως  της συζήτησης ήταν πως από το 2019 τέθηκαν οι βάσεις για την προώθηση του πολεοδομικού σχεδιασμού στο σύνολο της χώρας και πως στην μία ή την άλλη εκδοχή σχεδιασμού το έργο των πολεοδομικών μελετών “θέλει  κυνήγι”,  ώστε να καταλήξει σε αίσιο αποτέλεσμα συμφωνίας χρηματοδότησης από την ΕΤΕπ, όπως ολοκληρώνεται τώρα.

Πάντως μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει γνωστό ότι έχουν  υπογραφεί επίσημες συμφωνίες μεταξύ ελληνικού δημοσίου και ΕΤΕπ, για τη χρηματοδότηση του συγκεκριμένου έργου ούτε έχουμε σχετικές ανακοινώσεις από την πλευρά του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού οργανισμού, όπως συνηθίζεται.

Συνεννοήσεις με την “τρόικα”

Ο υφυπουργός ΠΕΝ με την ευκαιρία της σχετικής συζήτησης φώτισε και  μία άλλη πλευρά του θέματος, άσχετη με την προσπάθεια χρηματοδότησης των πολεοδομικών μελετών  από την ΕΤΕπ, που όμως δείχνει ότι το συγκεκριμένο έργο έχει ισχυρό αναπτυξιακό πρόσημο και ενδιαφέρον. Αναφέρθηκε στο  γεγονός ότι  η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ άλλαξε τη γεωγραφική έκταση των Τοπικών Χωρικών από το επίπεδο της Δημοτικής Ενότητας στο επίπεδο του καλλικρατικού δήμου, με το νόμο 4447/2016 για τον Χωρικό Σχεδιασμό και όπως έχει πεί ο κ. Οικονόμου και στη Βουλή αυτή η αλλαγή απασχόλησε τότε και τους λεγόμενους “θεσμούς”, καθώς το συγκεκριμένο έργο προώθησης του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού αποτελούσε μνημονιακή υποχρέωση.

Μάλιστα ο κ Οικονόμου αποκάλυψε ότι ο ίδιος αυτονοήτως συνέδραμε για να εξασφαλίσει η χώρα την τρέχουσα χρηματοδότηση της, τον Δεκέμβριο του 2016, καθώς όταν τότε του ζητήθηκε η γνώμη του, ως ειδικός με ακαδημαϊκή γνώση και επεγγελματική εμπειρία στα χωροταξικά και πολεοδομικά θέματα, έδωσε θετικές και καθησυχαστικές απαντήσεις, αμβλύνοντας τις σχετικές ανησυχίες και αιτιάσεις των «θεσμών».

Ο κ. Οικονόμου, με πρωτοβουλίες του οποίου άλλαξε ο σχεδιασμός της προηγούμενης κυβέρνησης και έχει ήδη νομοθετηθεί τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια να γίνουν σε επίπεδο Δημοτικών Ενοτήτων, ώστε μέσα στη δεκαετία να καλυφθεί το σύνολο των δήμων και των περίπου 1.140 δημοτικών ενοτήτων τους, ανακοίνωσε ότι τα νέα πολεοδομικά σχέδια θα ανατίθενται μέσω της «Ελληνικό Κτηματολόγιο» και όχι των δήμων,  οι οποίοι δεν έχουν οικονομική επάρκεια δανεισμού, με το Δημόσιο να αναλαμβάνει το κόστος εκπόνησης και παρακολούθησής τους.

Συγκεκριμένα είπε ότι «το Πρόγραμμα θα συγχρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Παρακαταθηκών & Δανείων και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB), χωρίς να αποκλείονται και άλλες πηγές. Με τα σημερινά δεδομένα το πρόγραμμα θα κοστίσει συνολικά περίπου 200 εκατ. ευρώ. Η όποια επιβάρυνση αφορά αποκλειστικά το ΥΠΕΝ (οι δήμοι δεν θα κληθούν να διαθέσουν ίδιους πόρους). Το μέγεθος του Προγράμματος (κατά πολύ το μεγαλύτερο πρόγραμμα πολεοδομικού σχεδιασμού που έχει προωθηθεί ποτέ στην Ελλάδα) καθιστά απολύτως αναγκαία μια συνολική διαχείριση με τη χρήση ενός κεντρικού μηχανισμού στο ΥΠΕΝ, αλλά προφανώς οι δήμοι θα συμμετάσχουν ενεργά στην καθοδήγηση και παρακολούθησης των μελετών, ενώ γενικότερα οι ενδιαφερόμενοι φορείς και ομάδες θα μπορούν να ενημερώνονται, και να παρεμβαίνουν, μέσω των διαδικασιών διαβούλευσης».

Το πρώτο βήμα

Το πρώτο βήμα της εκκίνησης του προγράμματος γίνεται με πρόσκληση προς όλους τους δήμους της χώρας για να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για τη συμμετοχή τους και να προσδιορίσουν τη σειρά προτεραιότητας των Δημοτικών τους Ενοτήτων, έως τις 10 Ιουλίου 2020. Η επιλογή της σειράς με την οποία θα αρχίζουν να εκπονούνται ΤΠΣ στις δημοτικές ενότητες θα βασιστεί στις προτάσεις των δήμων, σε συνδυασμό με μια σειρά κριτηρίων που έχει θέσει το ΥΠΕΝ, των εξής:

• αναπτυξιακές πιέσεις, είτε με την έννοια της ύπαρξης έντονου επενδυτικού ενδιαφέροντος είτε με αυτήν της ύπαρξης σημαντικών αναξιοποίητων ακόμα αναπτυξιακών πόρων, σε όλους τους παραγωγικούς κλάδους.
• περιβαλλοντικά προβλήματα, ιδίως συνδεόμενα με το αστικό περιβάλλον (δεδομένου ότι ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη πρόγραμμα κάλυψης των περιοχών που υπάγονται στο δίκτυο Natura 2000 με άλλες μελέτες, οι οποίες θα ενσωματωθούν στα ΤΠΣ). Τέτοια προβλήματα είναι, π.χ. το πολύ μικρό ποσοστό ελεύθερων χώρων, οι αστικές θερμικές νησίδες, η τρωτότητα στην κλιματική αλλαγή (άνοδος στάθμης θάλασσας κλπ.) και σε άλλους κινδύνους.
• κοινωνικά προβλήματα γεωγραφικά εστιασμένα, όπως π.χ. η συγκέντρωση ευάλωτων (άτομα με αναπηρίες, εξαρτημένα άτομα…) και ειδικών (πχ. άνεργοι, κάτοικοι απομακρυσμένων ορεινών και νησιωτικών περιοχών, άτομα με γλωσσικές ή πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, μετανάστες…).
• ωριμότητα του πολεοδομικού σχεδιασμού πρώτου επιπέδου (δηλ. ύπαρξη σχεδίων ανάλογων με τα ΤΠΣ, ο βαθμός της επικαιρότητάς τους, καθώς και η ύπαρξη μελετών σε εξέλιξη για τέτοια σχέδια).

Η πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος

Η πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος προς τους Δήμους, που εξέδωσε το ΥΠΕΝ και αναρτήθηκε στη «Διαύγεια» αναλυτικά έχει ως εξής:

“ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΤΟΠΙΚΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ (ΤΠΣ)» ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας (ΥΠΕΝ) προγραμματίζει την ενεργοποίηση Προγράμματος για την «Εκπόνηση Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων – ΤΠΣ» στο σύνολο της Χώρας. Η καθυστέρηση στην ενεργοποίηση του προγράμματος, σε σχέση με παλαιότερες εξαγγελίες, οφείλεται στο ότι η χρηματοδότησή του με τον τρόπο που είχε προβλεφθεί με την ΚΥΑ ΥΠΕΝ/ΓΡΓΓ/32989/627/11.04.2019, στην πραγματικότητα δεν είχε εξασφαλιστεί. Μετά από πολύμηνες προσπάθειες του ΥΠΕΝ, υπάρχει πλέον σήμερα βέβαιη χρηματοδότηση, και συνεπώς είναι δυνατή η έναρξη του προγράμματος.

Τα ΤΠΣ συνιστούν το 1^ο επίπεδο του πολεοδομικού σχεδιασμού της Χώρας, και το πιο σημαντικό, δεδομένου ότι σε αυτό το επίπεδο καθορίζονται οι χρήσεις γης και οι όροι δόμησης κάθε Δημοτικής Ενότητας. Σκοπός του Προγράμματος είναι η ταχεία ολοκλήρωση των ΤΠΣ για το σύνολο των Δημοτικών Ενοτήτων της Χώρας ούτως ώστε μέσω αυτών να θεσμοθετηθούν σχέδια χρήσεων γης για όλη την ελληνική επικράτεια.

Η χρηματοδότηση του Προγράμματος θα καλυφθεί από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης ή/και πόρους του Ταμείου Παρακαταθηκών & Δανείων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και η αποπληρωμή του θα γίνει από το ΥΠΕΝ (μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων). Συνεπώς, οι δήμοι δεν θα έχουν κάποια οικονομική επιβάρυνση.

Η υλοποίησή του Προγράμματος θα είναι σταδιακή και θα προωθηθεί κατά «φάσεις ανάθεσης μελετών», καθεμία από τις οποίες θα περιλαμβάνει περίπου 200 μελέτες, έως ότου καλυφθούν όλες οι Δημοτικές Ενότητες της Χώρας. Οι μελέτες της 1^ης Φάσης των αναθέσεων αναμένεται να προκηρυχθούν εντός του Σεπτεμβρίου 2020 και οι επόμενες φάσεις θα ενεργοποιούνται σε διάστημα έξι (6) μηνών, περίπου, από την προηγούμενη, με στόχο την ολοκλήρωση του σχεδιασμού σε όλη τη χώρα μέσα σε μια 6ετία.

Σε αυτό το πλαίσιο, καλούμε όλους τους πρωτοβάθμιους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Χώρας (Δήμους) να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για τη συμμετοχή τους στο Πρόγραμμα, υποβάλλοντας Αίτημα

Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος και Συνημμένη Τεχνική Έκθεση. Λόγω της σταδιακής υλοποίησης του Προγράμματος, οι Δήμοι πρέπει κατά την υποβολή των αιτημάτων εκδήλωσης ενδιαφέροντος να κατατάξουν οι ίδιοι τις Δημοτικές τους Ενότητες (ΔΕ) σε σειρά προτεραιότητας με βάση τις ακόλουθες βαθμίδες:

(α) πολύ υψηλή προτεραιότητα, (β) υψηλή προτεραιότητα, (γ) μέση προτεραιότητα

Επισημαίνεται ότι για την κατάταξη των ΔΕ σε κάποια από τις παραπάνω βαθμίδες πρέπει να ληφθεί υπόψη και ο βαθμός ωρίμανσης του πολεοδομικού σχεδιασμού 1^ου επιπέδου της καθεμιάς, ο οποίος ενδέχεται να διαφοροποιείται. Κάποιες ΔΕ μπορεί να διαθέτουν ήδη πολεοδομικό σχεδιασμό 1^ου επιπέδου (κυρίως εγκεκριμένα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ του Ν.2508/1997) ο οποίος, κατά την άποψη των ΟΤΑ, χρήζει αναθεώρησης ή να μην διαθέτουν εγκεκριμένα σχέδια ή αυτός ο σχεδιασμός να είναι σε εξέλιξη.

Λαμβάνοντας υπόψη και τα παραπάνω αιτήματα, το ΥΠΕΝ θα προτεραιοποιήσει τις ΔΕ που θα ενταχθούν σε κάθε φάση υλοποίησης με βάση τα ακόλουθα κριτήρια:

(α) αναπτυξιακά χαρακτηριστικά και πιέσεις της ΔΕ

(ενδεικτικά αναφέρονται: επενδυτικό ενδιαφέρον από ιδιώτες, προγραμματισμένη μεγάλη δημόσια επένδυση, ύπαρξη ή σχεδιασμός ολοκληρωμένης εδαφικής στρατηγικής / επένδυσης, έντονη οικοδομική δραστηριότητα)

(β) περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά της ΔΕ, από άποψη φυσικού, πολιτιστικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος

(ενδεικτικά αναφέρονται: περιοχές εντός σχεδίου με πολύ υψηλές πυκνότητες, μεγάλες ελλείψεις σε κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους, σημαντικές συγκεντρώσεις κτισμάτων, κατοικίας ή άλλων δραστηριοτήτων στις εκτός σχεδίου περιοχές, μεγάλος αριθμός αυθαίρετων κτισμάτων στις εντός και εκτός σχεδίου περιοχές, σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι ή μνημεία μέσα στον οικιστικό ιστό, πολύ αξιόλογα τοπία ή στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που χρήζουν προστασίας και για τα οποία δεν υπάρχει σχετικό καθεστώς)

(γ) κοινωνικά χαρακτηριστικά της ΔΕ

(ενδεικτικά αναφέρονται: συγκεντρώσεις μειονοτικών ή/και ειδικών ομάδων πληθυσμού σε συγκεκριμένες περιοχές, οικιστικοί θύλακες με ομάδες πληθυσμού που εμφανίζουν / χαρακτηρίζονται από υψηλό ποσοστό ανεργίας και πολύ χαμηλά εισοδήματα, περιοχές υποδοχής προσφυγικών ροών)

Τα αιτήματα εκδήλωσης ενδιαφέροντος των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ της Χώρας θα έχουν ως επίπεδο αναφοράς τη ΔΕ και θα περιλαμβάνουν (με μορφή συνοπτικής τεχνικής έκθεσης):

■ Κατάταξη της κάθε ΔΕ σε μια από τις τρεις (3) προαναφερθείσες βαθμίδες προτεραιότητας

■ Αναφορά του βαθμού ωρίμανσης του πολεοδομικού σχεδιασμού 1^ου επιπέδου για την κάθε ΔΕ (ήτοι: εγκεκριμένα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ του Ν.2508/1997, μελέτες σε εξέλιξη, τίποτα από τα παραπάνω)

■ Σύντομη τεκμηρίωση για κάθε ΔΕ τουλάχιστον ενός από τα προαναφερθέντα κριτήρια α’, β’ και γ’ (βλ. σχετικό πρότυπο)

■ Σύμφωνη γνώμη για την υποβολή του αιτήματος από το αρμόδιο συλλογικό όργανο (ΔΣ ή άλλο).

Τα αιτήματα εκδήλωσης ενδιαφέροντος, υπογεγραμμένα από τον νόμιμο εκπρόσωπο του ΟΤΑ, θα υποβληθούν ΜΟΝΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ, στο email: secdepmin.envr@ypen.gr, υπόψη του αρμόδιου υφυπουργού κ. Δημήτρη Οικονόμου.

Στο τέλος του παρόντος παρατίθεται πρότυπο αιτήματος και πρότυπο τεχνικής έκθεσης.

Ως έναρξη υποβολής των αιτημάτων εκδήλωσης ενδιαφέροντος για συμμετοχή στο Πρόγραμμα ορίζεται η ημερομηνία έκδοσης της παρούσας πρόσκλησης και ως ημερομηνία λήξης της προθεσμίας υποβολής των αιτημάτων ορίζεται η 10/07/2020.

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ»