Τοπική και Περιφερειακή Ανάπτυξη, Βιωσιμότητα και Διακυβέρνηση

Του Θοδωρή Νίνου*

Στη σύγχρονη πραγματικότητα έννοιες όπως αυτές της βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης και διακυβέρνησης είναι αναντίρρητα συνδεδεμένες με αυτές της δημόσιας διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς πλέον η αυτοδιοίκηση δεν γίνεται αντιληπτή ως θεσμικό στατικό, ως ένα δεδομένο, ενώ παράλληλα εγκολπώνεται σε αυτήν ο όρος της «Ανάπτυξης».Ένας όρος συνώνυμος της προόδου και της παροχής ευκαιριών για τους πολίτες, ο οποίος μπορεί να γίνει αντιληπτός ως μια διαδικασία πολλαπλής διάστασης, με σκοπό και αποτέλεσμα το μετασχηματισμό μιας ολόκληρης κοινωνίας, που μέσα από έναν βραχυπρόθεσμο, ή μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό αποσκοπεί στην ευημερία όσον το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων της συγκεκριμένης περιοχής παρέμβασης. Ευημερία η οποία αναφέρεται στην δημιουργία αγαθών στον πολιτιστικό, κοινωνικό και οικονομικό τομέα.[i]

Μάλιστα, αυτό έχει γίνει αντιληπτό και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία έχει εξειδικεύσει τις έννοιες αυτές μέσα από τον οδηγό εμπειρογνωμόνων για την «Καθοδήγηση για τους τοπικούς φορείς σχετικά με την τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων».[ii] Σύμφωνα με το εν λόγω έγγραφο εμπειρογνωμόνων εκδίδεται στις αρχές της περιόδου προγραμματισμού 2014-2020 με σκοπό να παράσχει σε όσους εμπλέκονται άμεσα σε ομάδες τοπικής δράσης πρακτικά εργαλεία και προτάσεις για την εφαρμογή της ΤΑΠΤΚ σε διάφορα πλαίσια.

Έτσι, διαδικασία της τοπικής ανάπτυξης ακολουθεί πλέον μια bottom – up διαδικασία, στο πλαίσιο της οποίας ο τοπικός πληθυσμός επιδιώκει να συγκροτήσει μια τοπική σύμπραξη προς την κατεύθυνση μιας ολοκληρωμένης αναπτυξιακής στρατηγικής, αναλαμβάνοντας ο ίδιος τα ηνία και φυσικά αξιοποιώντας όλα τα χαρακτηριστικά εκείνα που αποτελούν πλεονεκτήματα της τοπικής κοινωνίας σε περιβαλλοντικό και οικονομικό επίπεδο, όχι απλώς προς αντιμετώπιση των προβλημάτων, αλλά προς την κατεύθυνση της προώθησης ενός στρατηγικού σχεδιασμού βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης.

Η ίδια η ΕΕ στηρίζει ιδιαίτερα τις αρχές της τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών  κοινοτήτων την τελευταία 20αετία με μια μικρή ομάδα 200 πιλοτικών έργων LEADER σε σχεδόν 2.600 συμπράξεις [τόσο στο πλαίσιο του LEADER όσο και στο πλαίσιο του άξονα 4 του ΕΤΑ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας)], καλύπτοντας σχεδόν κάθε γωνιά της αγροτικής Ευρώπης και μεγάλο μέρος των παράκτιων περιοχών. Οι συνολικές δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις τις οποίες στηρίζουν οι εν λόγω συμπράξεις έχουν επίσης αυξηθεί, σε περίπου 8,6 δισεκατομμύρια ευρώ κατά την περίοδο 2007-2013, με την παροχή στήριξης σε ευρύτατο φάσμα μικρών κυρίως έργων, σε χιλιάδες εταιρείες και για χιλιάδες θέσεις εργασίας, καθώς και για σημαντικές βελτιώσεις στις τοπικές υπηρεσίες και στο περιβάλλον. Μάλιστα, θεσμοί εκτός της ΕΕ, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα παρέχουν επίσης στήριξη σε τέτοια έργα, τα οποία βασίζονται στην ανάπτυξη υπό την καθοδήγηση της κοινότητας σε 94 χώρες, με συνολική επένδυση που αγγίζει τα 30δις δολάρια ΗΠΑ.[iii]

Βασικά επιχειρήματα όπως παρουσιάζονται στον εν λόγω οδηγό για την ενίσχυση και επιλογή της εν λόγω στρατηγικής είναι ότι:

1. Με την ΤΑΠΤΚ τα ηνία αναλαμβάνουν οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν μια ανάγκη,ή πρόκληση.
2. Οι στρατηγικές ΤΑΠΤΚ μπορούν να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη πολυμορφία και πολυπλοκότητα
3. Οι στρατηγικές ΤΑΠΤΚ μπορούν να είναι περισσότερο ευέλικτες από άλλες προσεγγίσεις.
4. Το πεδίο εφαρμογής της ΤΑΠΤΚ έχει διευρυνθεί προκειμένου να καταστεί δυνατή η εστίαση των τοπικών στρατηγικών σε προκλήσεις όπως η κοινωνική ένταξη, η κλιματική αλλαγή, ο διαχωρισμός των Ρομά και άλλων μειονεκτουσών ομάδων, η ανεργία των νέων, η υποβάθμιση των αστικών κέντρων, οι διασυνδέσεις μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών και ούτω καθεξής.
5. Η ΤΑΠΤΚ αξιοποιεί τις διασυνδέσεις μεταξύ τομέων και φορέων με τρόπους που έχουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για την τοπική ανάπτυξη και τα βασικά προγράμματα. Οι στρατηγικές ΤΑΠΤΚ δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως απομονωμένες και αποκομμένες από τα άλλα προγράμματα. Αντιθέτως, αποτελούν και αυτές μέσα για την ενίσχυση των αποτελεσμάτων των εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης και των στρατηγικών βιώσιμης αστικής ανάπτυξης.
6. Σκοπός της ΤΑΠΤΚ είναι η καινοτομία και η επίτευξη αποτελεσμάτων που επιφέρουν μακροχρόνιες αλλαγές, ενώ το πρώτο βήμα συνήθως αφορά την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των πόρων των τοπικών κοινοτήτων για την ανάληψη πρωτοβουλιών, καθώς επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την κάλυψη ορισμένων μικρής κλίμακας επενδύσεων σε υποδομές αναγκαίες για την καινοτομία και την περαιτέρω ανάπτυξη.
7. Η συμμετοχή στην ΤΑΠΤΚ ανοίγει την πρόσβαση σε ένα μεγάλο και διευρυνόμενοευρωπαϊκό δίκτυο και σύνολο καλών πρακτικών (bestpractices) που μπορούν να βοηθήσουν στο policylearning, γεγονός που μπορεί να αποτελέσει σπουδαίο σημείο για την κατάρτιση νέων συμπράξεων.
8. Η ΤΑΠΤΚ είναι ένα ελκυστικό από οικονομική άποψη μέσο για την υλοποίηση της τοπικής ανάπτυξης.

Άλλοι κρίσιμοι παράγοντες που μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά και επηρεάζουν την βιώσιμη ανάπτυξη και διακυβέρνηση σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο όπως έχουν κατά καιρούς παρουσιαστεί και σε ερευνητικά εγχειρήματα είναι:

1. «Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της περιφερειακής οικονομίας.
2. Ο βαθμός ικανοποίησης των πολιτών από την ασκούμενη πολιτική.
3. Ο τομέας της υγείας.
4. Οι εφαρμοζόμενες περιβαλλοντικές πολιτικές και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
5. Η αγροτική πολιτική.
6. Ο τουριστικός τομέας, ως μοχλός ανάπτυξης.
7. Το θεσμικό πλαίσιο διακυβέρνησης.
8. Η εκάστοτε Περιφερειακή Διακυβέρνηση.»[iv]

Βιβλιογραφία

• Επιμ. Νίκος Παπαδάκης – Κώστας Λάβδας, Διακυβέρνηση, Βιωσιμότητα και Καινοτομία σε Περιφερειακό Επίπεδο, πρακτικά συνεδρίου, Περιφέρεια Κρήτης – Πανεπιστήιμο Κρήτης, Ηράκλειο 2017
• συλ. έργο, Καθοδήγηση για τους τοπικούς φορείς σχετικά με την τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων, Αύγουστος 2014, 2^η έκδοση
• Διαδικτυακός Ιστότοπος Παύλος Πασσαλίδης, Ανάπτυξη – Οριοθέτηση του ορού: < http://www.pavlospassalidis.gr /index.php?option=com_k2&view=item&id=53:αναπτυξη-οριοθέτηση-του-ορού&Itemid=3> [Ανακτήθηκε 23/4/2018]

 Παραπομπές

[i] Διαδικτυακός Ιστότοπος Παύλος Πασσαλίδης, Ανάπτυξη – Οριοθέτηση του ορού: < http://www.pavlospassalidis.gr /index.php?option=com_k2&view=item&id=53:αναπτυξη-οριοθέτηση-του-ορού&Itemid=3> [Ανακτήθηκε 23/4/2018]

[ii] Βλ. συλ. έργο, Καθοδήγηση για τους τοπικούς φορείς σχετικά με την τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων, Αύγουστος 2014, 2^η έκδοση, σελ. 8

[iii] Με στοιχεία από το συλ. Έργο, Καθοδήγηση για τους τοπικούς φορείς…, ό.π. σελ. 8

[iv] Επιμ. Νίκος Παπαδάκης – Κώστας Λάβδας, Διακυβέρνηση, Βιωσιμότητα και Καινοτομία σε Περιφερειακό Επίπεδο, πρακτικά συνεδρίου, Περιφέρεια Κρήτης – Πανεπιστήιμο Κρήτης, Ηράκλειο 2017, σελ 17-19

*Ο Θοδωρής Νίνος είναι πολιτικός μηχανικός, ελεύθερος επαγγελματίας, επικεφαλής της μείζονος μειοψηφίας Δήμου Ρεθύμνου