Urban Mine Platform: Η πρώτη ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την εξόρυξη χρήσιμων πρώτων υλών από αστικά απόβλητα

Η «εξόρυξη πρώτων υλών από αστικά απόβλητα» (urban mining) είναι ο νέος όρος που σιγά-σιγά θα μπει στη ζωή μας, καθώς 17 ευρωπαϊκοί οργανισμοί συνεργάστηκαν για να δημιουργήσουν την πρώτη στον κόσμο ενοποιημένη βάση δεδομένων για τα κάθε είδους χρήσιμα υλικά, που μπορούν να καταστούν ξανά διαθέσιμα μέσω ανακύκλωσης από ηλεκτρονικά απόβλητα (ηλεκτρονικός και ηλεκτρικός εξοπλισμός), χρησιμοποιημένες μπαταρίες, «σκραπ» αποσυρμένων οχημάτων και άλλα εξορυκτικά απόβλητα.

Η Πλατφόρμα Εξόρυξης Πρώτων Υλών από Αστικά Απόβλητα (Urban Mine Platform) δημιουργήθηκε από τους 17 εταίρους της κοινοπραξίας ProSUM (Prospecting Secondary Raw Materials in the Urban Mine and Mining Wastes), με στόχο να βοηθήσει στην ανάκτηση και στην επαναχρησιμοποίηση δευτερογενών πρώτων υλών που αξίζουν δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά απορρίπτονται κάθε χρόνο, ενώ θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ξανά. Πρόκειται τόσο για πολύτιμα, όσο και για βασικά μέταλλα, καθώς και για άλλα κρίσιμα υλικά.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα από την κοινοπραξία, κάθε χρόνο στην Ευρώπη, με τα αποσυρμένα οχήματα, τις μπαταρίες, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τα κινητά τηλέφωνα, τις ηλεκτρικές και άλλες ηλεκτρονικές συσκευές, πετιούνται τουλάχιστον 18 εκατομμύρια τόνοι χρήσιμων πρώτων υλών, που ζυγίζουν όσο τρία εκατομμύρια ελέφαντες.

Η Ευρώπη «γέννησε» το 2016 10,5 εκατομμύρια τόνους ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών αποβλήτων (e-wastes), περίπου το ένα τέταρτο του κόσμου (23%). Σε αυτά πρέπει να προστεθούν, περίπου δύο εκατ. τόνοι μπαταριών και επτά έως οκτώ εκατ. τόνοι αποσυρθέντων οχημάτων.

Όλα τα παραπάνω στερεά απόβλητα, που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής τους, αποτελούν πλούσια -αλλά εν πολλοίς αναξιοποίητη- πηγή δευτερογενών κρίσιμων πρώτων υλών (CRMs). Η πρόσφατη διεθνής έκθεση για τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητα (Global e-Waste Monitor), αναφέρει ότι οι 44,7 εκατ. τόνοι e-αποβλήτων το 2016 (χωρίς το σκραπ από τα οχήματα), περιείχαν πολύτιμα μέταλλα και άλλα χρήσιμα υλικά, συνολικής αξίας 55 δισ. ευρώ, όπως χρυσό, χαλκό, αλουμίνιο, νεοδύμιο, ίνδιο, κοβάλτιο κά.

Σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ η κοινοπραξία ProSUM, που δημιούργησε τη νέα Πλατφόρμα, θεωρεί την εξόρυξη αστικών αποβλήτων ζωτικό εργαλείο για τη διασφάλιση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας με πρώτες ύλες και τη μείωση της εξάρτησής της από προμηθευτές εκτός ΕΕ. Στόχος είναι ο καλύτερος συντονισμός των προγραμμάτων ανακύκλωσης, οι στοχευμένες επενδύσεις προς αυτή την κατεύθυνση και οι κατάλληλες πολιτικές, ώστε ολοένα λιγότερα χρήσιμα υλικά να καταλήγουν στα σκουπίδια.

Η ProSUM εκτιμά, ότι εάν όλες οι ηλεκτρικές-ηλεκτρονικές συσκευές που βρίσκονται αποθηκευμένες στα νοικοκυριά, στις επιχειρήσεις και στους δημόσιους χώρους, μοιράζονταν σε όλους τους κατοίκους της Ευρώπης των 28, της Ελβετίας και της Νορβηγίας, τότε, κατά μέσο όρο, ένας Ευρωπαίος θα κατείχε 250 κιλά ηλεκτρονικών-ηλεκτρικών προϊόντων, 17 κιλά μπαταριών και σχεδόν 600 κιλά οχημάτων.

Σύμφωνα με την έκθεση, ένα τυπικό «έξυπνο» κινητό τηλέφωνο περιέχει περίπου 40 διαφορετικά υλικά, ενώ ειδικά η περιεκτικότητά του σε χρυσό είναι έως 30 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με εκείνη που υπάρχει στα πλουσιότερα κοιτάσματα χρυσού.

Σχετικά με τις μπαταρίες, από τα δύο εκατομμύρια τόνους που πετιούνται ετησίως (το 90% περιέχουν μόλυβδο), μόνο για τις μισές είναι γνωστή η τύχη τους. Οι μπαταρίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν βασική πηγή λιθίου (7.800 τόνοι ετησίως), κοβαλτίου (21.000 τόνοι) και μαγγανίου (114.000 τόνοι).

Όσον αφορά τα άχρηστα οχήματα στην Ευρώπη, αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη πηγή δευτερογενών βασικών μετάλλων, όπως χάλυβα (213 εκατ. τόνοι), αλουμινίου (24 εκατ. τόνοι) και χαλκού (7,3 εκατ. τόνοι), καθώς επίσης πλατίνας και παλλαδίου που χρησιμοποιούνται στους καταλύτες. Τα σύγχρονα αυτοκίνητα περιέχουν επίσης ολοένα περισσότερες ποσότητες κρίσιμων πρώτων υλών χάρη στα ηλεκτρονικά εξαρτήματά τους.

Ελλάδα

Για την Ελλάδα, επίσης αυτά τα ρεύματα αστικών αποβλήτων αποτελούν σημαντική πηγή χρήσιμων πρώτων υλών. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 2014 συγκεντρώθηκαν 45.420 τόνοι ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων, που αντιστοιχούν σε 4,02 κιλά ανά κάτοικο, καθώς και 82.863 οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Επίσης, από τα διαθέσιμα στοιχεία φαίνεται ότι το 2015 στη χώρα μας συγκεντρώθηκαν 567 τόνοι μπαταριών.

Από την Ελλάδα στην κοινοπραξία του ProSUM συμμετείχε το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ινστιτούτων Γεωλογικών Ερευνών (EuroGeoSurveys). Επίσης στη Συμβουλευτική Επιτροπή Εξωτερικών Εμπειρογνωμόνων του έργου (External Experts Advisory Board) συμμετείχε η Κατερίνα Αδάμ, αναπληρώτρια καθηγήτρια της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών του ΕΜΠ.

Όπως δήλωσε η κ. Αδάμ στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, «το ερευνητικό πρόγραμμα ProSUM, με την τριετή συνεργασία 17 ευρωπαϊκών εταίρων, δημιούργησε μία λεπτομερή βάση δεδομένων σχετικά με την παραγωγή, την ανάλυση και την σύσταση επιλεγμένων ρευμάτων αστικών αποβλήτων και εξορυκτικών αποβλήτων. Τα στοιχεία αυτά, που είναι ήδη διαθέσιμα στο διαδίκτυο

 http:/rmis.jrc.ec.europa.eu   αναμένεται να αξιοποιηθούν ευρέως από τους παραγωγούς αποβλήτων, τις εταιρείες ανακύκλωσης, την επιστημονική κοινότητα και τους αρμόδιους φορείς χάραξης πολιτικής στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην αξιοποίηση των πρώτων υλών και την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας».