Β. Αποστόλου: Τα  προβλήματα για  δασωμένους αγρούς και χορτολιβαδικές εκτάσεις 

Την ανάγκη να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που ανέκυψαν με τη σύνταξη των δασικών χαρτών στους δασωμένους αγρούς και στις χορτολιβαδικές εκτάσεις, επισημαίνει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Βαγγέλης Αποστόλου.

Ο ίδιος σημειώνει μεταξύ άλλων: «η μέχρι σήμερα πορεία στην κατάρτιση των δασικών χαρτών έχει φτάσει στην ανάρτηση του 50% της Επικράτειας και έχει αναδείξει δύο βασικές κατηγορίες δασικού χαρακτήρα εδαφών, που έχουν σχέση με καλλιεργούμενες εκτάσεις. Είναι οι αγροί έκτασης 3,5 εκατ. στρ. που προέκυψαν από την αποψίλωση αντίστοιχων δασών και έγιναν οικόπεδα με κτίσματα και αγροκτήματα με προοπτική και τα δάση έκτασης 1,5 εκατ. στρ., που προέκυψαν από την εγκατάλειψη και τη δάσωση αντίστοιχων αγρών. Όπως γίνεται κατανοητό η αποδοχή αυτής της κατηγοριοποίησης στην κύρωση των δασικών χαρτών δημιουργεί πολλά προβλήματα, τόσο ισόρροπης εφαρμογής του δικαίου, όσο και ηθικής μορφής».

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Βαγγέλη Αποστόλου στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων

 ΕΡ: Αναδεικνύετε όχι μόνο εσείς, αλλά και ειδικοί επιστήμονες του δασικού χώρου προβλήματα που έχουν προκύψει από τη σύνταξη των δασικών χαρτών , όπως αυτά των δασωμένων αγρών και των χορτολιβαδικών εκτάσεων. Τι συμβαίνει τελικά με τη συγκεκριμένη διαδικασία;

Το έχω τονίσει πολλές φορές ότι κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αναγκαιότητα σύνταξης των δασικών χαρτών. Όμως όταν η διαδικασία αυτή έρχεται με καθυστέρηση μισού αιώνα, με αποκλειστική ευθύνη αυτών που κυβέρνησαν τη μεταπολιτευτική Ελλάδα, είναι επόμενο να εμφανίζονται προβλήματα.

Τα προβλήματα αυτά δεν τα αναδείξαμε εμείς. Τα ανέδειξαν οι ίδιοι οι θιγόμενοι πολίτες που δεν μπορούν να διανοηθούν ότι με τη σύνταξη των δασικών χαρτών αμφισβητούνται δικαιώματα κυριότητας σε εκτάσεις που χρόνια κατέχουν. Οι δικές μας παρεμβάσεις έχουν ως στόχο να προτείνουν συγκεκριμένες λύσεις.

 ΕΡ: Που οφείλεται λοιπόν η διαμαρτυρία των κατοίκων, που σε μερικές περιπτώσεις φτάνουν μέχρι του σημείου να λένε ότι θα τους πάρετε τα χωράφια που κληρονόμησαν από τους παππούδες τους ;

Η μέχρι σήμερα πορεία στην κατάρτιση των δασικών χαρτών έχει φτάσει στην ανάρτηση του 50% της Επικράτειας και έχει αναδείξει δύο βασικές κατηγορίες δασικού χαρακτήρα εδαφών, που έχουν σχέση με καλλιεργούμενες εκτάσεις. Είναι οι αγροί έκτασης 3,5 εκατ. στρ. που προέκυψαν από την αποψίλωση αντίστοιχων δασών και έγιναν οικόπεδα με κτίσματα και αγροκτήματα με προοπτική και τα δάση έκτασης 1,5 εκατ. στρ., που προέκυψαν από την εγκατάλειψη και τη δάσωση αντίστοιχων αγρών. Όπως γίνεται κατανοητό η αποδοχή αυτής της κατηγοριοποίησης στην κύρωση των δασικών χαρτών δημιουργεί πολλά προβλήματα, τόσο ισόρροπης εφαρμογής του δικαίου, όσο και ηθικής μορφής.

 ΕΡ: Δεν υπάρχει συγκεκριμένο πλαίσιο που να αφορά στη χαρτογράφηση αυτών των εκτάσεων, ώστε να μην υπάρχουν τέτοιου είδους προβλήματα;

Το νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο συντάσσονται οι συγκεκριμένοι χάρτες είναι σαφέστατο, τόσο από το Σύνταγμα, όσο και από τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) που όταν αναφέρονται στη δασική μορφή, έχουν ως σημείο αναφοράς την παλαιότερη βλαστική απεικόνιση που διαθέτουμε ως χώρα και είναι οι χάρτες του 1945, δηλαδή σε μια χρονική περίοδο που οι εκτάσεις αυτές ήταν αγροτικές. Είναι λοιπόν δίκαιο για την αναγνώριση της κυριότητας αυτών των εκτάσεων, δηλαδή των δασωμένων αγρών, να ισχύσει ό,τι για τις αγροτικού χαρακτήρα εκτάσεις.

 ΕΡ:Η ηθική πλευρά που λέτε από που προκύπτει;

Είναι ηθικό το θέμα γιατί η δάσωση αυτών των αγρών προέκυψε το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα από την αναγκαστική εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση των κατόχων τους, για λόγους επιβίωσης. Την ίδια εποχή που δασώνονται οι αγροί αυτών που ξενιτεύονται άρον -άρον δάση εκχερσώνονται , είτε για χωράφια είτε για οικοπεδοποίηση, πολλές φορές από επιτήδειους που εποφθαλμιούσαν παραθαλάσσια φιλέτα. Αυτοί λοιπόν οι τελευταίοι επιβραβεύονται με την εξαγορά του δικαιώματος κυριότητας, έναντι συμβολικού τιμήματος, είτε ως αγροτικές εκτάσεις σήμερα, είτε ως οικιστικές πυκνώσεις που βέβαια απορρίφθηκαν από το ΣτΕ πρόσφατα, με μια απόφαση που ήταν αναμενόμενη. Κι αυτοί είναι και οι λόγοι για τους οποίους η μεγάλη πλειοψηφία των θιγόμενων δεν κατέθεσε καν αντιρρήσεις.

 ΕΡ: Και ποια είναι η λύση που προτείνετε γι’ αυτές τις εκτάσεις;

Η απάντηση είναι απλή: Τα γεωτεμάχια αγροτικής μορφής που δεν έφεραν δασική βλάστηση και απέκτησαν την μορφή της δασικής έκτασης, όπου και αν βρίσκονται, δεν διέπονται από τις διατάξεις της Δασικής Νομοθεσίας, που σημαίνει ότι δεν ισχύει γι αυτά το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου, εκτός των περιπτώσεων που βρίσκονται σε προστατευόμενες περιοχές ή οριοθετημένα δασικά οικοσυστήματα ή επιβάλλεται να κηρυχθούν αναδασωτέα, σύμφωνα με το νόμο.

ΕΡ: Όμως στα Δωδεκάνησα και στις Κυκλάδες μιλούν και για το χαρακτηρισμό του συνόλου των χορτολιβαδικών τους εκτάσεων ως δασικές;

Κατά πρώτον πρέπει να δούμε ποιες είναι αυτές οι χορτολιβαδικές εκτάσεις. Είναι εκείνες, που καλύπτονται, όπως ρητά αναφέρει και η ερμηνευτική εγκύκλιος εφαρμογής του ν. 998/79 (του κατ’ έξοχήν εκτελεστικού νόμου του Συντάγματος του 1975) από φρυγανώδη είδη, όπως είναι το θυμάρι, η κουνούκλα και άλλα, καθώς και από διάφορα ποώδη φυτά, που ενδημούν στα νησιά. Όλα αυτά τα είδη είναι χαμηλής βλάστησης και γι αυτό χαρακτηρίζουν τις εκτάσεις αυτές ως χορτολιβαδικές και όχι δασικές. Ειδικά για τις εκτάσεις αυτές το άρθρο 74 του ν 998/79 προέβλεπε ότι εντός πενταετίας, δηλαδή μέχρι το 1984, έπρεπε η Δασική Υπηρεσία να τις χαρτογραφήσει και να τις παραδώσει στη γεωργία για διαχείριση και διάθεση για γεωργική και κτηνοτροφική εκμετάλλευση. Όμως με το άρθρο 53 του ν 4280/2014 καταργήθηκε η συγκεκριμένη ρύθμιση, χωρίς ούτε οι εκτάσεις να χαρτογραφηθούν, αλλά ούτε και να παραδοθούν στην Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης. Αντίθετα με τον ίδιο νόμο τροποποιήθηκε το άρθρο 3 του ν.998/79 και όρισε ότι η διαχείριση των χορτολιβαδικών εκτάσεων ασκείται από την Δασική Υπηρεσία, πράγμα που στέρησε από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης τη δυνατότητα να αξιοποιεί σωστά αυτές τις εκτάσεις για την κτηνοτροφία.

 ΕΡ: Και ποια επίπτωση υπήρξε από τη σύνταξη των δασικών χαρτών, τόσο στη χρήση, όσο και στη κυριότητά αυτών των εκτάσεων;

Υπήρξε γιατί το πρόβλημα έγινε μεγάλο, με την έκδοση του Π.Δ. 32/2016 για την εξειδίκευση των κριτηρίων χαρακτηρισμού μιας χορτολιβαδικής έκτασης σε πεδινή και μη πεδινή με μοναδικά κριτήρια, το υψόμετρο, τις κλίσεις των εδαφών και τη συνθεση της βλάστησης, “να συγκροτούν φυσικά οικοσυστήματα αποτελούμενα από φρυγανική (μη ξυλώδη), ποώδη ή αυτοφυή βλάστηση ή από δασική μεν βλάστηση, που δεν συνιστά όμως δασοβιοκοινότητα.”

 ΕΡ: Ασφαλώς και οι ειδικοί θα έχουν πρόβλημα με τέτοιου είδους διατυπώσεις. Πως τελικά ερμηνεύτηκαν αυτές οι ρυθμίσεις;

Και τα δύο κριτήρια αφήνουν περιθώρια ερμηνείας τέτοια που να δημιουργούν προβλήματα, όπως αυτά που παρατηρήθηκαν με την ανάρτηση των δασικών χαρτών σε πολλά νησιά του Αιγαίου . Με απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, καταγράφηκαν ως δάση οι αγροί που εγκαταλείφθηκαν πρόσκαιρα και τα χορτολίβαδα που χαρακτηρίζοταν με τα κριτήρια του Π.Δ. 32/2016. Είναι χαρακτηριστικό ότι με την απόφαση αυτή σε μερικά νησιά του Αιγαίου πάνω από το 50% των εκτάσεων τους έχουν χαρακτηριστεί ως δασικά λόγω της φρυγανώδους βλάστησής τους, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχουν αναρτημένοι χάρτες σε άλλα νησιά με τις πρότερες προδιαγραφές και κριτήρια, που δεν έχουν χαρακτηρίσει τις χορτολιβαδικές εκτάσεις ως δασικές.

 ΕΡ: Αναφέρεστε πολλές φορές και σε άλλου είδους προβλήματα που ενδέχεται να υπάρξουν από αυτούς τους χαρακτηρισμούς, όπως κοινοτικών ενισχύσεων, αλλά και κυριότητας αυτών των εκτάσεων;

Όντως πρόβλημα μπορεί να υπάρξει και με την Ε. Επιτροπή, η οποία ενέκρινε το αίτημά μας να χρησιμοποιήσουμε ως επιλέξιμες για τις ενισχύσεις της κτηνοτροφίας τις εκτάσεις με χαμηλή ξυλώδη βλάστηση κι εμείς από τη πλευρά μας τις χαρακτηρίζουμε ως δασικές. Αυτό όμως που είναι κυριολεκτικά ανεξήγητο στη συγκεκριμένη απόφαση είναι η επίκληση του τεκμηρίου κυριότητας του Δημοσίου. Όχι μόνο δεν ισχύει γι΄αυτές τις εκτάσεις, αλλά ούτε και τις περιοχές, όπως για παράδειγμα στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, για διαφορετικούς λόγους στην κάθε μία.

 EΡ: Τελικά ποια είναι η λύση που προτείνετε και γι’ αυτά τα προβλήματα;

Η απάντηση για τις χορτολιβαδικές εκτάσεις είναι σύνθετη, αλλά τεκμηριωμένη:

1)Να αποσυρθεί ο χαρακτηρισμός τους ως δασικές, γιατί η σχετική εγκύκλιος δεν ανακλήθηκε ποτέ. Πρέπει όμως να ανακληθούν τα κριτήρια για το χαρακτηρισμό που προβλέπει το π.δ. 32/2016.

2)Να καταργηθεί η ρύθμιση του άρθρου 53 του ν 4280/2014 για τις χορτολιβαδικές εκτάσεις και με τη χαρτογραφήσή τους να παραδοθούν στη γεωργία για διαχείριση και διάθεση για γεωργική και κτηνοτροφική εκμετάλλευση, όπως το άρθρο 74 του ν 998/79 προβλέπει και

3)για το ιδιοκτησιακό καθεστώς αυτών των εκτάσεων δεν έχει εφαρμογή το μαχητό έτσι κι αλλιώς τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου, δηλαδή το βάρος της απόδειξης της ιδιοκτησίας το φέρουν όσοι διεκδικούν την κυριότητα

Επειδή οι συγκεκριμένες εκτάσεις είναι συνδεδεμένες με τη μορφή και τη πολιτιστική ιστορία της νησιώτικης Ελλάδας πρέπει να ανοίξει και ένας διάλογος με τη συμμετοχή επιστημονικών και κοινωνικών φορέων για τη λελογισμένη προστασία των φρυγανότοπων των νησιών, χωρίς ακύρωση του αγροτικού και χορτολιβαδικού χαρακτήρα τους. Όπως επίσης πρέπει και για τους δασωμένους αγρούς που κρίνεται απαραίτητο να διατηρήσουν τη σημερινή τους μορφή, να επιδιωχθεί η ανταλλαγή τους με ανάλογες αγροτικές εκτάσεις ή να αποζημιωθούν ανάλογα και από τις εισφορές των ευεργετούμενων από τη σύνταξη των δασικών χαρτών. Μόνον τότε το περιβαλλοντικό ισοζύγιο θα βρει τη σωστή του εφαρμογή.