Βουλή: το κάπνισμα επιβαρύνει τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον

Η κρίσιμη διπλή επιβάρυνση από το κάπνισμα και το άτμισμα στην υγεία και στο περιβάλλον, αναδείχθηκε στην κοινή συνεδρίαση της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας Περιβάλλοντος και της Διαρκούς Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων, υπό την προεδρία της Δρος. Διονυσίας-Θεοδώρας Αυγερινοπούλου. Η συνεδρίαση αποκάλυψε την επιβάρυνση που προκαλεί το κάπνισμα και το άτμισμα, όχι μόνο στη δημόσια υγεία αλλά και στο φυσικό περιβάλλον, υπογραμμίζοντας πως δεν είναι απλώς βλαβερές συνήθειες, αλλά «σιωπηλοί εχθροί» με ορατές και αόρατες συνέπειες.

Η Πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος τόνισε τη διπλή απειλή που συνιστά το κάπνισμα, τόσο για τη δημόσια υγεία, όσο και για το περιβάλλον και υπενθύμισε ότι τα τσιγάρα περιέχουν τοξικές ουσίες όπως νικοτίνη, μόλυβδο και αρσενικό, αλλά και πλαστικά στοιχεία όπως η οξική κυτταρίνη στα φίλτρα, τα οποία ρυπαίνουν εδάφη, υδάτινους πόρους και διαταράσσουν τα οικοσυστήματα. Κάλεσε σε άμεση ενίσχυση της δράσης κατά του καπνίσματος και του ατμίσματος ενώ τόνισε την ανάγκη για μια πιο συνεκτική και λεπτομερή μελέτη για τις επιπτώσεις τους στην υγεία και το φυσικό περιβάλλον. Υπογράμμισε, παράλληλα, τον ρόλο της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής στην προώθηση πολιτικών για την προστασία της υγείας αλλά και την υψηλή προτεραιότητα που δίνει η Επιτροπή Περιβάλλοντος στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του καπνίσματος.

Η Δρ. Αυγερινοπούλου επισήμανε την κρισιμότητα της έρευνας γύρω από το φαινόμενο της «διπλής επιβάρυνσης» — όπου ο οργανισμός που εκτίθεται στον καπνό, τα μη καπνικά προϊόντακαι στην ατμοσφαιρική ρύπανση δέχεται πολλαπλασιαστικά τοξικά φορτία. Η συνεργική αυτή επίπτωση αφορά τόσο ενεργούς όσο και παθητικούς καπνιστές, καθώς ο παθητικός καπνιστής επιβαρύνεται άδικα με δύο πηγές τοξικότητας, χωρίς να το επιλέγει, όπως υπογράμμισε.

Τα Μέλη των Επιτροπών ενημέρωσαν οι κ.κ.: Φωτεινή Κουλούρη, Προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Ποιότητας Ζωής του Υπουργείου Υγείας, Νικόλαος Σύψας, Καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας – Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων (ΕΕΛ), Κωνσταντίνος Τούτουζας, Καθηγητής Καρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, Καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας στο Τμήμα Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), Εμμανουήλ Σαλούστρος, Αναπληρωτής Καθηγητής Ογκολογίας της Σχολής Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη, Καθηγήτρια Περιβαλλοντικής Παθολογικής Ανατομικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιστημόνων για την Κοινωνική και Περιβαλλοντική Ευθύνη – European Network of Scientists for Social and EnvironmentalResponsibility (ENSSER), Έλια Ψυλλάκη, Καθηγήτρια Υδατικής Χημείας της Σχολής Χημικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης και Στυλιανός Λουκίδης, Πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.

Η κα. Φωτεινή Κουλούρη έφερε στο φως τα ανησυχητικά στατιστικά δεδομένα που δείχνουν ότι το 36% των Ελλήνων παραμένουν καπνιστές, ξεπερνώντας το μέσο όρο της ΕΕ που είναι 24%. Παράλληλα, η αύξηση του ατμίσματος μεταξύ των εφήβων, με ηλικία έναρξης ακόμη και στα 11 έτη, εγείρει συναγερμό. Παρόλα αυτά, υπήρξε και μια ελπιδοφόρα είδηση: η Ελλάδα καταγράφει σημαντική πρόοδο, καταλαμβάνοντας τη δεύτερη θέση στην Ευρώπη όσον αφορά τη μείωση του καπνίσματος κατά 6% μεταξύ 2020 και 2023.

Η συζήτηση προχώρησε στις νομοθετικές πρωτοβουλίες, όπου τέθηκαν σε πρώτη προτεραιότητα η ενίσχυση του νομικού πλαισίου για την προστασία των ανηλίκων και η αυστηρή απαγόρευση πώλησης προϊόντων καπνού και ηλεκτρονικών τσιγάρων σε ανηλίκους. Επιπλέον, ήδη ξεκινά η προετοιμασία για την αναθεώρηση της ευρωπαϊκής οδηγίας TPD, με τον φιλόδοξο στόχο να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον χωρίς καπνό έως το 2040.

Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, ο κ. Στυλιανός Λουκίδης, μοιράστηκε την εμπειρία του από πρόσφατη ευρωπαϊκή συνάντηση στο Δουβλίνο, όπου κορυφαίοι υγειονομικοί παράγοντες επισήμαναν τη σοβαρότητα των χρόνιων αναπνευστικών νοσημάτων. Αποκαλυπτικοί ήταν οι αριθμοί που παρουσίασε: 88 εκατομμύρια Ευρωπαίοι υποφέρουν από χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, με 400.000 θανάτους ετησίως και οικονομικό κόστος 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στην Ελλάδα, το 10% του πληθυσμού πάσχει από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ενώ η διάγνωση καρκίνου του πνεύμονα αφορά 8.000 άτομα ετησίως, με θνησιμότητα άνω του 70% σε πενταετή βάση. Το άσθμα πλήττει το 9% των Ελλήνων, με τα παιδιά να αντιπροσωπεύουν το 5% αυτού του ποσοστού.

Ο κ. Λουκίδης επισήμανε πως οι βασικοί παράγοντες για αυτά τα νοσήματα είναι το κάπνισμα, η περιβαλλοντική ρύπανση και η παχυσαρκία, προτείνοντας ριζικές αλλαγές: να ορίζονται οι χώροι όπου επιτρέπεται το κάπνισμα αντί για το πού απαγορεύεται, να απαγορευτεί πλήρως το κάπνισμα σε νοσοκομεία και στους εξωτερικούς τους χώρους, περιορισμός του ατμίσματος που ήδη προκαλεί ανησυχία, καθώς και αυστηροποίηση ποινών για εμπρησμούς δασών που επιδεινώνουν την ατμοσφαιρική ρύπανση. Το 2026, η Πνευμονολογική Εταιρεία θα ξεκινήσει την καμπάνια «Στρατηγική Πρόληψης», εστιάζοντας στην ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον και το κάπνισμα.

Ο κ. Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, επιβεβαίωσε τα στοιχεία, παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα μελέτης του 2024 που δείχνουν το 38% των Ελλήνων ενήλικων καπνιστών, με ένα 8% να χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά τσιγάρα. Η έναρξη του καπνίσματος μετακινείται πλέον ακόμα πιο νωρίς, με παιδιά ακόμα από το δημοτικό να εκτίθενται. Έρευνα του ΕΠΙΨΥ αποκαλύπτει πως σχεδόν οι μισοί ανήλικοι έχουν δοκιμάσει ηλεκτρονικό τσιγάρο. Παρά το γεγονός ότι το 70% των καπνιστών επιθυμεί να διακόψει το κάπνισμα, μόλις το 15% κάνει προσπάθεια και μόνο το 12% απευθύνεται σε ειδικά ιατρεία, ενώ μόνο το 6% διατηρεί τη διακοπή μακροχρόνια. Το παθητικό κάπνισμα παραμένει έντονο με το 50% των νοικοκυριών να το επιτρέπουν, ενώ το 25% δηλώνει έκθεση σε εργασιακούς χώρους και το 20% σε εστιατόρια. Ο ΕΟΔΥ έχει σχεδιάσει στρατηγικά μέτρα με επιδημιολογικές μελέτες ανά διετία, συνεργασίες με το Υπουργείο Παιδείας, και αξιοποίηση πόρων ΕΣΠΑ για την πρόληψη και εκπαίδευση νέων.

Ο κ. Νικόλαος Σύψας ανέδειξε την ευρύτερη σχέση μεταξύ περιβάλλοντος και δημόσιας υγείας, σημειώνοντας ότι η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος οδηγεί σε νέες πανδημίες και λοιμώξεις. Αναφέρθηκε στην περίπτωση του Candidaauris, που μεταλλάχθηκε λόγω κλιματικής αλλαγής και πλέον απειλεί τα νοσοκομεία. Το κάπνισμα, υπογράμμισε, είναι από τους κύριους παράγοντες νοσηρότητας και αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο λοιμώξεων όπως η γρίπη, η φυματίωση, και η COVID-19. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι η νέα γενιά έρχεται σε επαφή πολύ νωρίς με τον εθισμό, μέσω του ατμίσματος που προσελκύει ακόμη και παιδιά δημοτικού. Πρότεινε, δε, ως προτεραιότητα τη σύσταση μιας Εθνικής Στρατηγικής Υγείας για το κάπνισμα και το περιβάλλον, που να ενσωματώνει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και το κράτος.

Η κα.Ελένη Ψυλλάκη τόνισε την ιδιαίτερη σοβαρότητα των αποτσίγαρων ως ρύπου, βασιζόμενη σε ευρωπαϊκά προγράμματα και έρευνες του εργαστηρίου της. Υπογράμμισε την τοξικότητά τους και την ανάγκη ένταξής τους σε μοντέλα κυκλικής οικονομίας για την προστασία του περιβάλλοντος.

Ο κ.Κωνσταντίνος Τούτουζας παρουσίασε τα επιστημονικά δεδομένα που συνδέουν το κάπνισμα με τα καρδιαγγειακά νοσήματα και την περιβαλλοντική ρύπανση. Ζήτησε καθολική απαγόρευση πώλησης καπνικών προϊόντων, περιβαλλοντική φορολογία και ενίσχυση της πρόληψης μέσω εκπαίδευσης και χρηματοδότησης ιατρείων διακοπής καπνίσματος.

Ο κ.Εμμανουήλ Σαλούστρος επισήμανε το κάπνισμα ως βασικό παράγοντα κινδύνου για καρκίνο και την ανάγκη προστασίας των νέων. Τόνισε την επικίνδυνη παραπληροφόρηση για τα νέα καπνικά προϊόντα και πρότεινε μέτρα πρόληψης, όπως βιωματική εκπαίδευση, αυστηρότερο νόμο και προσυμπτωματικό έλεγχο με αξονική τομογραφία.

Η κα.Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη εστίασε στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τη συνεργία της με το κάπνισμα, επισημαίνοντας τις επιπτώσεις στην υγεία ακόμα και των μη καπνιστών. Τόνισε την ανάγκη ευαισθητοποίησης από μικρή ηλικία με βιωματική προσέγγιση και υπογράμμισε τη σημασία της διεπιστημονικής συνεργασίας μέσω του προγράμματος «Περιβάλλον και Υγεία» του ΕΚΠΑ.

Η συνεδρίαση κατέληξε με τη ισχυρή παραδοχή ότι η αντιμετώπιση του καπνίσματος και της περιβαλλοντικής ρύπανσης απαιτεί όχι μόνο νομοθετική δράση αλλά και βαθιά κοινωνική συνείδηση, ευαισθητοποίηση, και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Η προστασία της δημόσιας υγείας και του φυσικού μας περιβάλλοντος δεν μπορεί να περιμένει. Η συνεργασία των Επιτροπών αποτελεί ένα δυναμικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, υπογραμμίστηκε χαρακτηριστικά. Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε και στην ανάγκη ανάληψης από την Κυβέρνηση και τα αρμόδια Υπουργεία ενισχυμένων πρωτοβουλιών για την ενημέρωση των πολιτών και κυρίως των νέων για τις συνέπειες χρήσης καπνικών και μη καπνικών προϊόντων.

Σε αυτό το πλαίσιο, σήμερα το απόγευμα έχει προγραμματιστεί ενημέρωση από τον Υπουργό Υγείας, κ. Άδωνι Γεωργιάδη,για το σ/ν του Υπ. Υγείας με τίτλο: «Προστασία των ανηλίκων από προϊόντα καπνού και αλκοόλ – Ρυθμίσεις για μη καπνικά προϊόντα – Ψηφιακό μητρώο ελέγχου προϊόντων καπνού, αλκοόλ και λοιπών μη καπνικών προϊόντων και άλλες διατάξεις».