ΥΠΕΝ: χρήσεις γης και περιοχές προς πολεοδόμηση στα νέα ΤΠΣ

Τα  νέα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια που δρομολογεί το ΥΠΕΝ θα καθορίσουν χρήσεις γης, όρους δόμησης και περιοχές προς πολεοδόμηση.

-«Τα ΤΠΣ καθορίζουν χρήσεις γης, όρους δόμησης και περιοχές προς πολεοδόμηση. Επιπλέον, περιλαμβάνουν και άλλες συνιστώσες, όπως η χωροθέτηση μεγάλων επενδύσεων, η οριοθέτηση οικισμών χωρίς όρια και ο χαρακτηρισμός των τοπικών δρόμων (και στα δύο αυτά πεδία, υπάρχουν σήμερα σοβαρές εκκρεμότητες, μετά από αποφάσεις του ΣτΕ που ακυρώνουν παλαιότερα όρια ή μη νόμιμα χαρακτηρισμένους δρόμους), το τοπικό σχέδιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και το τοπικό σχέδιο διαχείρισης καταστροφών και κινδύνων».

«Η πολεοδομική ανασυγκρότηση της χώρας μοχλός για την ανάπτυξη»

Αυτά σημειώνει σε άρθρο του, ο υφυπουργός ΠΕΝ Δημήτρης Οικονόμου με τίτλο: «Η πολεοδομική ανασυγκρότηση της χώρας μοχλός για την ανάπτυξη». Αναλυτικά το άρθρο, όπως δημοσιεύτηκε στο «Βήμα» έχει ως εξής:

Το πρώτο βήμα για έναν σύγχρονο πολεοδομικό σχεδίασμά στην Ελλάδα έγινε με τον ν. 947/1979 που προώθησε ο Στέφανος Μάνος, εισάγοντας μείζονες μεταρρυθμίσεις, όπως οι εισφορές σε γη και χρήμα και ο ενιαίας σχεδιασμός χρήσεων γης εντός και εκτός σχεδίου. Ο Αντώνης Τρήσης με τον ν. 1337/1983 έκανε τις καινοτομίες του ν. 947/1979 πιο εύπεπτες πολιτικά, ιδίως με την κλιμάκωση του ποσοστού της εισφοράς σε γη σε συνάρτηση με το μέγεθος του γηπέδου, που μείωσε τις αντιδράσεις των μικρο-ιδιοκτητών, αλλά καταδίκασε τις περιοχές μικρών γηπέδων σε μια εξ αρχής στρεβλή πολεοδόμηση.

Παράλληλα, ξεκίνησε το 1984 την Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης (ΕΠΑ), ένα πρόγραμμα εκπόνησης μεγάλου αριθμού μελετών Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΓΠΣ) που κάλυπταν πόλεις, οικισμούς και τον περιβάλλοντα αγροτικό χώρο. Τα αποτελέσματα δεν ήταν θεαματικά, πολλές μελέτες λίμνασαν. Ωστόσο, ήταν το πρώτο πρόγραμμα πολεοδόμησης με συγκεκριμένη πολεοδομική φιλοσοφία και μεγάλη κλίμακα, και από αυτή την άποψη ιστορικό βήμα. Μεσολάβησαν από τότε περίπου 35 χρόνια. Στο διάστημα αυτό, η πολεοδομική νομοθεσία άλλαξε συχνά. Ανατέθηκαν και ενίοτε εγκρίθηκαν μελέτες, αλλά το αποτέλεσμα παραμένει ισχνό. Από τις περίπου 1.140 δημοτικές ενότητες (ΔΕ)* της χώρας μόλις στο 20% έχουν, μέχρι σήμερα, εγκριθεί ΓΠΣ ή ανάλογα σχέδια (η σημερινή τους ονομασία είναι Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια).

Πρόκειται μακράν για το μικρότερο ποσοστό σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ περίπου τα μισά εξ αυτών είναι παρωχημένα και χρήζουν επικαιροποίησης. Το έλλειμμα σχεδιασμού έχει εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες, καθώς καθυστερεί τις επενδύσεις, παρεμποδίζει τις αναγκαίες επεκτάσεις πόλεων και οικισμών, δυσχεραίνει τη νόμιμη οικοδομική δραστηριότητα – υποθάλποντας την αυθαίρετη – και επιτρέπει την άναρχη εξάπλωση στον χώρο διαφόρων δραστηριοτήτων μέσω της εκτός σχεδίου δόμησης.

Ο πολεοδομικός σχεδιασμός ως βασικό αναπτυξιακό εργαλείο αποτελεί κρίσιμη παράμετρο για την αναβάθμιση του επενδυτικού κλίματος στο οποίο στοχεύει στρατηγικά η ελληνική Κυβέρνηση. Σε ευθυγράμμιση με τις παραγωγικές ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας, δημιουργεί προϋποθέσεις ασφάλειας δικαίου τόσο για τους επενδυτές όσο και για τους πολίτες, προστατεύοντας το φυσικό περιβάλλον και αναδεικνύοντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Σε αυτή την κατεύθυνση, πριν από λίγες ημέρες, η Κυβέρνηση εξήγγειλε την έναρξη ενός προγράμματος μαζικής εκπόνησης Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ), και εξέδωσε πρόσκληση προς όλους τους δήμους να εκδηλώσουν ενδιαφέρον.

Τα ΤΠΣ καθορίζουν χρήσεις γης, όρους δόμησης και περιοχές προς πολεοδόμηση. Επιπλέον, περιλαμβάνουν και άλλες συνιστώσες, όπως η χωροθέτηση μεγάλων επενδύσεων, η οριοθέτηση οικισμών χωρίς όρια και ο χαρακτηρισμός των τοπικών δρόμων (και στα δύο αυτά πεδία, υπάρχουν σήμερα σοβαρές εκκρεμότητες, μετά από αποφάσεις του ΣτΕ που ακυρώνουν παλαιότερα όρια ή μη νόμιμα χαρακτηρισμένους δρόμους), το τοπικό σχέδιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και το τοπικό σχέδιο διαχείρισης καταστροφών και κινδύνων.

Η διαχείριση του προγράμματος θα γίνει από το υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνεργασία με το Ελληνικό Κτηματολόγιο και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος. Η χρηματοδότηση, ύψους 200 εκατ. ευρώ, θα γίνει από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ταμεία Παρακαταθηκών και Δανείων και έχει εξασφαλιστεί για το σύνολο της επικράτειας, χωρίς κόστος για τους δήμους.

Το πρόγραμμα θα προωθηθεί, κατ’ ανάγκην, σταδιακά, με κύριο περιοριστικό παράγοντα το διαθέσιμο επιστημονικό δυναμικό για την εκπόνηση και επίβλεψη των αναγκαίων μελετών. Με το πρώτο «πακέτο» μελετών, που θα περιλάβει περίπου 200 δημοτικές ενότητες, και επόμενα αντίστοιχα «πακέτα» ανά εξάμηνο, θα καλυφθεί το σύνολο της χώρας μέχρι το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας.

Τα κριτήρια επιλογής της σειράς προτεραιότητας με την οποία θα καλυφθούν με ΤΠΣ οι δημοτικές ενότητες είναι τα εξής:

• Αναπτυξιακές πιέσεις (ύπαρξη έντονου επενδυτικού ενδιαφέροντος ή/και αναξιοποίητων αναπτυξιακών πόρων).
• Περιβαλλοντικά προβλήματα, ιδίως συνδεόμενα με το αστικό περιβάλλον (πολύ μικρό ποσοστό ελεύθερων χώρων, αστικές θερμικές νησίδες, τρωτότητα στην κλιματική αλλαγή).
• Κοινωνικά προβλήματα γεωγραφικά εστιασμένα, π.χ. η συγκέντρωση ευπαθών ομάδων (άτομα με αναπηρία, άνεργοι, κάτοικοι απομακρυσμένων περιοχών, άτομα με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, πρόσφυγες και μετανάστες).
• Ωριμότητα του πολεοδομικού σχεδιασμού πρώτου επιπέδου (δηλαδή ύπαρξη σχεδίων ανάλογων με τα ΤΠΣ, ο βαθμός της επικαιρότητάς τους, καθώς και η ύπαρξη μελετών σε εξέλιξη για τέτοια σχέδια).
• Προτεραιότητες δήμων.

Ας σημειωθεί ότι σχέδια ανάλογα με τα ΤΠΣ απαιτούσαν για την ολοκλήρωσή τους, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, διάστημα 12-15 ετών. Προφανώς τέτοιοι χρόνοι καθιστούν εξ αρχής ανεπίκαιρα τα σχέδια και θα αφαιρούσαν κάθε ουσιαστικό νόημα από το πρόγραμμα των ΤΠΣ.

Για τον λόγο αυτόν, το ΥΠΕΝ παίρνει μια σειρά συμπληρωματικών μέτρων, που θα μειώσουν τον χρόνο εκπόνησης των ΤΠΣ σε 2,5 χρόνια.

Μεταξύ αυτών, συμπεριλαμβάνονται η απλούστευση των προδιαγραφών, η ανάθεση σε εξωτερικούς συμβούλους, με όρους διαφάνειας και χρηστής διοίκησης, της υποστήριξης των επιτροπών επίβλεψης και η δημιουργία ενός κεντρικού μηχανισμού διαχείρισης του όλου προγράμματος.

*Οι δημοτικές ενότητες (ΔΕ) είναι οι πρώην «καποδιστριακοί» δήμοι.

Με το πρόγραμμα Καλλικράτης συγχωνεύθηκαν σε περίπου 340 «καλλικράτειους» δήμους. Το μέγεθος των τελευταίων είναι πολύ μεγάλο για την εκπόνηση πολεοδομικών σχεδίων με λεπτομερή σχέδια χρήσεων γης. Σημειώνεται ότι και στον ευρωπαϊκό χώρο τα αντίστοιχου χαρακτήρα πολεοδομικά σχέδια εκπονούνται σε χωρικές ενότητες παρόμοιας κλίμακας με την ελληνική ΔΕ.

Ο κ. Δημήτρης Οικονόμου είναι ομότιμος καθηγητής Χωροταξίας, υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας.