Απόβλητα, Βιομηχανική Συμβίωση και Κυκλική Οικονομία

Του Μανώλη Μπαλτά*

Η Βιομηχανική Συμβίωση είναι ένα εργαλείο για την προώθηση της  περιβαλλοντικής αειφορίας στη διασταύρωση της μηχανικής, της οικολογίας και της οικονομίας.

Συγκεκριμένα αποσκοπεί στη συστηματική αύξηση της αποδοτικότητας της ενέργειας και των υλικών που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές διεργασίες με τη δημιουργία ρευμάτων σύνδεσης μεταξύ των διαφορετικών βιομηχανικών μονάδων. Στοχεύει στη σύνδεση της βιομηχανικής ανάπτυξης με την προστασία του περιβάλλοντος διαμέσου της εξοικονόμησης πόρων και ενέργειας.

Πρακτικά, μία από τις κύριες διεργασίες που συμβάλει στην ανάπτυξη της Βιομηχανικής Συμβίωσης και ευρύτερα στην ανάπτυξη της Κυκλικής Οικονομίας, σχετίζεται με τους τρόπους και τις μεθόδους διαχείρισης των αποβλήτων των επιχειρήσεων και τις συνεργασίες που μπορούν να αναπτυχθούν μεταξύ τους για την εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού, με νόμιμες μεθοδολογίες που μπορούν να  υιοθετηθούν.

Στο πλαίσιο των ανωτέρω, δυστυχώς διαπιστώνουμε ότι στην Ελλάδα, όπου ο όρος Κυκλική Οικονομία έχει αναδυθεί τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά την οικονομική ύφεση, δεν έχουν υπάρξει πρωτοβουλίες που θα ενσωματώσουν το παραπάνω παραγωγικό μοντέλο. Η προσέγγιση του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας που επιχειρείται, εξακολουθεί να είναι αποσπασματική και στρεβλή. Αυτή η αποσπασματικότητα διαπιστώνεται σε πολλούς τομείς, εκ των οποίων αυτοί που απασχολούν την βιομηχανία (ιδίως) είναι:

Α. Πολιτική και διοικητική διστακτικότητα στην υιοθέτηση πρακτικών βιομηχανικής συμβίωσης μέσω της ανταλλαγής αποβλήτων προς αξιοποίηση, σε αντικατάσταση πρώτων υλών ή για την παραγωγή ενέργειας, από και προς συνεργαζόμενες επιχειρήσεις.

Β. Ενοποίηση πολιτικών και θεσμικών κατευθύνσεων (προτεραιοτήτων επιλογών κ.λπ.) μεταξύ των υπηρεσιών της Διοίκησης που ασχολούνται με περιβαλλοντικές διαδικασίες και δομές εναλλακτικής διαχείρισης και αυτών που προβαίνουν στην κατάρτιση και υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Υιοθέτηση μέτρων, προγραμμάτων και κινήτρων που θα ευνοούν και θα ενισχύουν δράσεις βιομηχανικής συμβίωσης και κυκλικής οικονομίας.

Γ. Υιοθέτηση μέτρων, προγραμμάτων και κινήτρων που θα ευνοούν τη χωρική συνύπαρξη επιχειρήσεων στο πλαίσιο Οργανωμένων Υποδοχέων (Επιχειρηματικών Πάρκων), όπου πολιτικές βιομηχανικής συμβίωσης και κυκλικής οικονομίας μπορούν ευκολότερα να αναπτυχθούν.

Προτάσεις

Σε συνέχεια των ανωτέρω διατυπώνονται ακολούθως προτάσεις αντιμετώπισης, άρσης ή και ανάσχεσης των αρνητικών παραμέτρων που παρεμποδίζουν την επιχειρηματική κοινότητα.

Α. Άρση θεσμικών και διοικητικών εμποδίων, εκπαίδευση – κατάρτιση προσωπικού δημόσιας διοίκησης (κεντρικά και περιφερειακά) για τη θετική αντιμετώπιση προτάσεων της επιχειρηματικότητας σχετικά με την ανταλλαγή και αξιοποίηση αποβλήτων, μεταξύ επιχειρήσεων, στο πλαίσιο των ΑΕΠΟ που εγκρίνονται αρμοδίως. Επανεξέταση και ανακατάταξη βαθμού οχλήσεων και επικινδυνότητας αποβλήτων με βάση πραγματικά και επιστημονικά στοιχεία. Πολιτική και διοικητική ενθάρρυνση των υπηρεσιών για την ανάληψη του «ρίσκου» που συνυπάρχει στις διοικητικές αποφάσεις αυτής της μορφής.

Β. Θεσμοθέτηση κατευθύνσεων, που να επιβάλουν διαδικασίες οργανικής και επαρκούς διασύνδεσης των φορέων εποπτείας Εναλλακτικής Διαχείρισης με φορείς κατάρτισης και υλοποίησης προγραμμάτων χρηματοδότησης και εφαρμογής αναπτυξιακών κινήτρων  για:

• την ενθάρρυνση επενδύσεων στην καινοτομία κυκλικής οικονομίας / Άρθ. 6 του Ν. 2939/01 (μείωση όγκου και βάρους συσκευασιών, συσκευασίες που να επιτρέπουν ευθέως την επαναχρησιμοποίηση, αξιοποίηση, κ.λπ., συσκευασίες με τις λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον, συσκευασίες με ελαχιστοποίηση επικινδύνων ουσιών και υλικών).
• τη χωροθέτηση και την ανάπτυξη Υποδοχέων Διαχείρισης Αποβλήτων (ιδίως επικινδύνων αποβλήτων).
• την προώθηση μεταρρυθμίσεων του χρηματοπιστωτικού συστήματος, με προσανατολισμό την «πράσινη» οικονομία.
• την ανάπτυξη καινοτόμων χρηματοδοτικών μέσων (μόχλευση, ΕΣΠΑ 2021 – 2027).

Τέλος την προώθηση πολιτικών για τους Οργανωμένους Υποδοχείς, ώστε  τα επιχειρηματικά πάρκα να αποτελέσουν «κλειδί» για τη βιομηχανική ανασυγκρότηση της οικονομίας και την προσέλκυση επενδύσεων, ως προνομιακός χώρος ανάπτυξης καινοτομιών στη βάση της κυκλικής οικονομίας. Θέμα που αποτελεί αντικείμενο επόμενου αναλυτικού άρθρου.

*Πολιτικός Μηχανικός, Επιστημονικός Συνεργάτης της ΚΕΕ, Μέλος Συμβουλίου Ανάπτυξης & Ανταγωνιστικότητας Εφοδιαστικής, Δ/νων Σύμβουλος Re.De-Plan A.E. Consultants