Αυθαίρετα: ποια μένουν χωρίς αποζημίωση για ζημιά από φυσική καταστροφή

Χιλιάδες αυθαίρετα κτίσματα εφόσον αποκλείονται από την κρατική αρωγή εξαιρούνται και από την ιδιωτική ασφάλιση, σύμφωνα με την κοινή υπουργική απόφαση, που θέτει σε εφαρμογή την υποχρεωτική ασφάλιση επιχειρήσεων με τζίρο άνω των 500.000 ευρώ από την 1η Ιουνίου 2025, για φυσικές καταστροφές όπως δασικές πυρκαγιές πλημμύρες και σεισμούς. Η ΚΥΑ είναι μέρος μιας ευρύτερης εθνικής στρατηγικής, που στοχεύει στην εναρμόνιση της κρατικής συνδρομής  και της αγοράς ιδιωτικής ασφάλισης απέναντι στους κινδύνους φυσικών καταστροφών, λένε τα συναρμόδια υπουργεία σε ανακοίνωση τους.

Η κρατική αρωγή αποκλείει αυθαίρετες κατασκευές χωρίς νομιμοποίηση και κτίσματα σε περιοχές εκτός πολεοδομικής ή περιβαλλοντικής νομιμότητας. Η υπαγωγή σε νόμο τακτοποίησης και η αποπληρωμή του προστίμου είναι για την ασφαλιστική αγορά απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη σε πρόγραμμα ενίσχυσης μετά από φυσική καταστροφή.

Κοινή Υπουργική Απόφαση για την υποχρέωση ασφάλισης επιχειρήσεων έναντι φυσικών καταστροφών

Με Κοινή Υπουργική Απόφαση που εξέδωσαν τα υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Ανάπτυξης, Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ρυθμίζονται όλα τα ζητήματα που αφορούν την υποχρέωση ασφάλισης επιχειρήσεων έναντι φυσικών καταστροφών, η οποία τέθηκε σε ισχύει από την 1η Ιουνίου 2025.

Με το άρθρο 5 του ν. 5116/2024, που ψηφίσθηκε την 1η Ιουλίου 2024, προβλέφθηκε η υποχρέωση ασφάλισης των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού επιχειρήσεων, τουλάχιστον σε ποσοστό 70% του συνολικού ενεργητικού τους, για τους κινδύνους της δασικής πυρκαγιάς, πλημμυρών και σεισμού.

Η Κοινή Υπουργική Απόφαση προβλέπει τα εξής:

Α) Στο πεδίο εφαρμογής εμπίπτουν επιχειρήσεις, των οποίων τα ετήσια ακαθάριστα έσοδα υπερβαίνουν το ποσό των 500.000 ευρώ.

Β) Από την υποχρεωτική ασφάλιση, εξαιρούνται :

α) το Δημόσιο, οι φορείς του δημοσίου τομέα και η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Α.Ε.,

β) οι αυθαίρετες κατασκευές που αποκλείονται από την κρατική αρωγή,

γ) τα πλοία, τα τρένα, τα εναέρια και εν γένει μεταφορικά μέσα που εντάσσονται στην έννοια του εξοπλισμού,

δ) οι πάσης φύσεως εναέριες, υπόγειες και υποθαλάσσιες υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των ορυχείων,

ε) αγροτικές καλλιέργειες, φυτική παραγωγή, ιχθυοκαλλιέργειες και ζωικό κεφάλαιο και

στ) οι νεοσύστατες επιχειρήσεις που δεν έχουν ακόμα δημοσιευμένες οικονομικές καταστάσεις.

Γ) Επιπλέον, προβλέπεται η διαδικασία εξαίρεσης για όσες επιχειρήσεις δεν μπορούν να ασφαλιστούν, για ορισμένους ή όλους τους κινδύνους και για ορισμένα ή όλα τα στοιχεία του ενεργητικού τους.

Ύστερα από τη λήψη δύο αρνητικών απαντήσεων σε αιτήματα ασφάλισης από διαφορετικές ασφαλιστικές εταιρίες, οι εν λόγω επιχειρήσεις εξαιρούνται από την υποχρέωση ασφάλισης για περίοδο δύο ετών. Αν μετά τη πάροδο αυτού του χρονικού διαστήματος, λάβουν εκ νέου δυο αρνητικές απαντήσεις από ισάριθμες ασφαλιστικές εταιρίες, η εξαίρεσή τους από την υποχρέωση ασφάλισης για φυσικές καταστροφές καθίσταται μόνιμη.

Δ) Στις επιχειρήσεις που δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις της ΚΥΑ επιβάλλεται από την Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου Αγοράς (ΔΙ.Μ.Ε.Α.) αυτοτελές διοικητικό πρόστιμο ύψους δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ. Η υπόχρεη επιχείρηση οφείλει, εντός τριάντα (30) ημερών από την κοινοποίηση της πράξης επιβολής του προστίμου, να ασφαλιστεί, διαφορετικά το πρόστιμο διπλασιάζεται.

Η ΚΥΑ είναι μέρος μιας ευρύτερης εθνικής στρατηγικής, που  στοχεύει στην εναρμόνιση της κρατικής συνδρομής  και της αγοράς ιδιωτικής ασφάλισης απέναντι στους κινδύνους φυσικών καταστροφών.

Ποια αυθαίρετα μένουν εκτός ασφάλισης και κρατικής αρωγής

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις που εξαιρούνται από την κρατική αρωγή σε περίπτωση φυσικών καταστροφών (όπως σεισμοί, πυρκαγιές, πλημμύρες κ.λπ.) περιγράφονται κυρίως στις διατάξεις του Ν. 4178/2013, του Ν. 4495/2017, καθώς και στις σχετικές υπουργικές αποφάσεις που ρυθμίζουν τη χορήγηση στεγαστικής συνδρομής ή αποζημιώσεων.

Οι εξής αυθαίρετες κατασκευές δεν δικαιούνται κρατική αρωγή:

1. Αυθαίρετα που δεν έχουν νομιμοποιηθεί ή δεν έχουν υπαχθεί σε καθεστώς τακτοποίησης:

♦ Κατασκευές χωρίς οικοδομική άδεια ή με υπερβάσεις που δεν έχουν ενταχθεί σε νόμο τακτοποίησης (Ν. 4014/2011, Ν. 4178/2013, Ν. 4495/2017).

♦ Αυθαίρετα που δεν διαθέτουν βεβαίωση νομιμότητας ή δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία τακτοποίησης.

2. Κατασκευές σε απαγορευμένες περιοχές:

♦ Αυθαίρετα σε δάση, αιγιαλό, ρέματα, αναδασωτέες εκτάσεις ή ζώνες απολύτου προστασίας.

♦ Οι περιοχές αυτές εξαιρούνται και από τους νόμους τακτοποίησης, άρα και από κάθε μορφή ενίσχυσης.

3. Κατασκευές που ανεγέρθηκαν μετά την καταστροφή:

♦ Αν μια κατασκευή χτίστηκε μετά την ημερομηνία της φυσικής καταστροφής και χωρίς άδεια, δεν δικαιούται αποζημίωση ή ενίσχυση.

4. Αυθαίρετα που δεν έχουν χρήση κύριας κατοικίας (σε ορισμένες περιπτώσεις):

Σε πολλές ΚΥΑ προβλέπεται κρατική αρωγή μόνο για κύριες κατοικίες ή νόμιμα κτίρια με νόμιμη χρήση, αποκλείοντας π.χ. αποθήκες ή εξοχικά χωρίς τακτοποίηση.

Ενδεικτικά νομοθετικά αποσπάσματα:

-Ν. 4495/2017, άρθρο 89: «Ακίνητα που βρίσκονται σε περιοχές κοινόχρηστες, δασικές, ρέματα, αιγιαλό, αρχαιολογικές ζώνες κ.λπ., εξαιρούνται από τις ρυθμίσεις και κάθε έννοια νομιμοποίησης».

-ΚΥΑ για στεγαστική συνδρομή (π.χ. Δ.Α.Ε.Φ.Κ./2021 για τις πυρκαγιές στην Εύβοια): «Η στεγαστική συνδρομή αφορά κτίρια που ήταν νόμιμα ή τακτοποιημένα κατά την ημερομηνία της καταστροφής».

Υποχρεωτική η ασφάλιση για φυσικές καταστροφές από 1η Ιουνίου και για αυτοκίνητα

Υποχρεωτική έγινε και η ασφάλιση αυτοκινήτων από την 1η Ιουνίου 2025, για φυσικές καταστροφές. Οι  ασφαλιστές έχουν ενημερώσει, ήδη, τους πελάτες τους ότι όσοι δεν συμπεριλάβουν την ασφάλιση στο συμβόλαιό τους δεν θα αποζημιωθούν από το κράτος σε περίπτωση που θα συμβεί κάποια φυσική καταστροφή (δασική πυρκαγιά ή πλημμύρα).

Η ασφάλιση γίνεται με βάσει την τρέχουσα εμπορική αξία του οχήματος, ενώ η υποχρέωση ασφάλισης για φυσικές καταστροφές ισχύει και για τα οχήματα που έχουν καταθέσει πινακίδες και έχουν τεθεί σε ακινησία.

Σημειώνεται ότι για την ασφάλιση των επαγγελματικής χρήσης οχημάτων επιχειρήσεων με τζίρο άνω των 500.000 ευρώ ισχύει ο νόμος 5116/2024.