Αυθαίρετα: ρύθμιση – γέφυρα για τακτοποίηση, πρόστιμα και ημιυπαίθριους

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Ρύθμιση γέφυρα για τη συνέχιση της τακτοποίησης αυθαιρέτων και την πληρωμή των προστίμων κατέθεσε το ΥΠΕΝ στη Βουλή.

Παράλληλα δίνεται  παράταση ενός χρόνου μέχρι τις 30.6.2020 για να εξοφλήσουν τα πρόστιμα οι ιδιοκτήτες που είχαν υπαχθεί για ημιυπαίθριους και αλλαγές χρήσης στο νόμο τακτοποίησης του ν. 3843/2010, οι οποίοι από το σύνολο των 1,1 εκατ. δηλώσεων υπολογίζονται σε μερικές δεκάδες χιλιάδες, που εξακολουθούν να έχουν εκκρεμότητες.

Σημειώνεται ότι από την 1η Ιουλίου 2020 τα πρόστιμα αυθαιρέτων αυξάνονται κατά 20% (και κατόπιν 5% ετησίως), ενώ δεν θα δίνεται δυνατότητα νομιμοποίησης κτιρίων με μεγάλες παρανομίες. Παράλληλα, επανεισάγεται η ηλεκτρονική ταυτότητα κτιρίου, που θα είναι υποχρεωτική τόσο για μεταβιβάσεις όσο και για νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων.

Διατραπεζική είσπραξη

Η νέα ρύθμιση του ΥΠΕΝ, που περιλαμβάνεται στο πολυνομοσχέδιο  με τίτλο «κατεπείγουσες ρυθμίσεις αρμοδιότητας των υπουργείων Υγείας, Εσωτερικών κλπ», το οποίο κατατέθηκε στο βράδυ της Παρασκευής 6 Δεκεμβρίου 2019 στη Βουλή προβλέπει μία ακόμη τροποποίηση του πολεοδομικού  νόμου 4495/17  η οποία παραπέμπει σε έκδοση νέας υπουργικής απόφασης τη διαδικασία τακτοποίησης και πληρωμής των προστίμων για τις περιπτώσεις υπαγωγών αυθαιρέτων που δεν έχουν ολοκληρωθεί,  με αφορμή το γεγονός ότι οι διαρκείς παρατάσεις που έχουν δοθεί για τις τακτοποιήσεις αυθαιρέτων εξάντλησαν τα χρονικά περιθώρια και στο τέλος του έτους λήγει η διατραπεζική σύμβαση που έχει συναφθεί.

Συγκεκριμένα στην αιτιολογική έκθεση της νέας ρύθμισης που κατέθεσε το ΥΠΕΝ στη Βουλή σημειώνεται ότι «με την πρώτη παράγραφο της προτεινόμενης ρύθμισης αποσαφηνίζεται η διαδικασία είσπραξης των προστίμων αυθαιρέτων για τις περιπτώσεις υπαγωγών των ν. 4178/2013 (Α’ 174), ν. 4014/2011 (Α’ 209) και ν. 3843/2010 (Α’ 62) με συμπλήρωση της εξουσιοδοτικής διάταξης του άρθρου 124 του ν. 4495/2017 (Α’ 167) για τις περιπτώσεις υπαγωγών του ίδιου νόμου, ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα η είσπραξή τους μετά τη λήξη των τριμερών συμβάσεων διατραπεζικής είσπραξης ενιαίου ειδικού προστίμου την 31.12.2019.

Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι με κοινή υπουργική απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας ρυθμίζεται ο τρόπος επιλογής των φορέων είσπραξης των ενιαίων ειδικών προστίμων, η απόδοση του ποσού στο Πράσινο Ταμείο, η διαδικασία καταβολής των αμοιβών και των διατραπεζικών εξόδων προς τους φορείς είσπραξης, καθώς και συναφή με αυτά ζητήματα που αφορούν τη διαδικασία είσπραξης και απόδοσης των προστίμων προς αποφυγή του κατακερματισμού της διαδικασίας σε παράλληλους τρόπους είσπραξης για τις διαφορετικές περιπτώσεις υπαγωγών».

Ημιυπαίθριοι

Για τους ημιυπαίθριους και τις αλλαγές χρήσεις ν. 3843/2010 σημειώνεται σχετικά στην αιτιολογική έκθεση της νομοθετικής ρύθμισης του ΥΠΕΝ ότι «με τη δεύτερη παράγραφο της προτεινόμενης ρύθμισης αντιμετωπίζονται δυσλειτουργίες σχετικά με την καταβολή του υπολειπόμενο ποσού του ενιαίου ειδικού προστίμου για αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσης των περιπτώσεων υπαγωγής του ν. 3843/2010, καθώς αποκαθίσταται η αδυναμία καταβολής του υπολειπόμενο ποσού του προστίμου, λόγω παρέλευσης του χρονικού ορίου της 30ης.6.2019».

Η νομοθετική ρύθμιση

Στο νέο πολυνομοσχέδιο (άρθρο 63)  οι διατάξεις του ΥΠΕΝ, που αφορούν στην  τροποποίηση του ν.4495/17 έχουν ως εξής:

Άρθρο 63 – Τροποποίηση του ν. 4495/2017 (ΑΊ67)

1. Στο τέλος του άρθρου 124 του ν. 4495/2017 (Α’ 167) προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Για τις περιπτώσεις των παραγράφων 1, 2 και 3 του άρθρου 88 του παρόντος νόμου, κάθε αναγκαία λεπτομέρεια σχετικά με την επιλογή των φορέων είσπραξης του ενιαίου ειδικού προστίμου, το ποσό της αμοιβής και των διατραπεζικών εξόδων που θα καταβάλλονται προς τους φορείς είσπραξης ανά τύπο συναλλαγής, την απόδοση των ποσών στο Πράσινο Ταμείο, τη διαδικασία καταβολής των αμοιβών και των διατραπεζικών εξόδων προς τους φορείς είσπραξης, τον τρόπο ενημέρωσης περί καταβληθέντων ποσών και κάθε άλλο σχετικό ζήτημα, ιδίως συναφές με τη διαδικασία είσπραξης και απόδοσης του ενιαίου ειδικού προστίμου, ρυθμίζεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας.».
2. Το τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 88 του ν. 4495/2017 (Α’ 167) αντικαθίσταται ως εξής:

«Για τις περιπτώσεις υπαγωγής του ν. 3843/2010 (Α’62), για τις οποίες δεν έχει ολοκληρωθεί η πληρωμή του συνολικού ποσού προστίμου, το υπολειπόμενο ποσό καταβάλλεται εφάπαξ, με χρήση του κωδικού πληρωμής σε τράπεζα που αντιστοιχούσε στην υπαγωγή, μέχρι τις 30.6.2020.».

Οι κατηγορίες αυθαιρέτων

Οι περιπτώσεις των παραγράφων 1, 2 και 3 του άρθρου 88 του νόμου 4495/17, που αφορά η νέα ρύθμιση που κατέθεσε το ΥΠΕν στη Βουλή έχουν ως εξής:

Οι αυθαίρετες κατασκευές και οι αλλαγές χρήσης που έχουν εγκατασταθεί πριν από τις 28.7.2011 κατατάσσονται στις εξής περιπτώσεις:
 Περίπτωση 1: Αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσης που έχουν υπαχθεί σε προγενέστερους νόμους:
α) Αυθαίρετες κατασκευές και χρήσεις οι οποίες:
αα) υφίστανται πριν από τις 30.11.1955, ημερομηνίας έναρξης ισχύος του από 9.8.1955 β.δ.,
ββ) έχουν απαλλαγεί από την κατεδάφιση, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 3 του ν. 720/1977 (Α΄ 297),
γγ) έχουν εξαιρεθεί από την κατεδάφιση, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 5 του άρθρου 16 του ν. 1337/1983 ή των παρ. 8 και 10 του άρθρου 9 του ν. 1512/1985,
δδ) έχει ανασταλεί η κατεδάφισή τους, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 15, 16, 20 και 21 του ν. 1337/1983, εφόσον δεν έχει απορριφθεί, με απόφαση του αρμόδιου κατά περίπτωση οργάνου, η αίτηση για την εξαίρεση από την κατεδάφιση,
εε) έχουν εξαιρεθεί από την κατεδάφιση, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 4 του ν. 3399/2005 (Α΄ 255).
Οι κατασκευές σε όλες τις παραπάνω υποπεριπτώσεις της περίπτωσης α΄ δεν είναι κατεδαφιστέες, δεν επιβάλλονται πρόστιμα σε αυτές και επιτρέπεται η μεταβίβαση και η σύσταση εμπράγματου δικαιώματος επ’ αυτών.
β) Αυθαίρετες κατασκευές και χρήσεις για τις οποίες έχει περατωθεί η διαδικασία διατήρησης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3843/2010  (Α΄62) και για το χρονικό διάστημα που προβλέπεται σε αυτές και με τις προϋποθέσεις του παρόντος νόμου.
Οι ανωτέρω κατασκευές που περαίωσαν όλες τις προβλεπόμενες από τον κατά περίπτωση νόμο διαδικασίες και:
αα) δεν παραβιάζουν σε ποσοστό μεγαλύτερο του σαράντα τοις εκατό (40%) τα πολεοδομικά μεγέθη κάλυψης και δόμησης και σε ποσοστό μεγαλύτερο του είκοσι τοις εκατό (20%) το ύψος της οικοδομικής άδειας, συμπεριλαμβανομένων άλλων αυθαίρετων κατασκευών ή αυθαίρετων αλλαγών χρήσης επί του ακινήτου,
ββ) δεν βρίσκονται εντός προκηπίου, εξαιρούνται οριστικά από την κατεδάφιση και επιτρέπεται η μεταβίβαση και η σύσταση εμπράγματου δικαιώματος επ’ αυτών. Σε περίπτωση υπέρβασης των ανωτέρω ποσοστών ή αν οι κατασκευές βρίσκονται εντός προκηπίου, η εξαίρεση από την κατεδάφιση ισχύει για το χρόνο που προβλέπεται στους νόμους 3775/2009 και 3843/2010  και επιτρέπεται η μεταβίβαση και η σύσταση εμπράγματου δικαιώματος επ’ αυτών. Για την οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση είναι απαραίτητη η δήλωση υπαγωγής στις διατάξεις του άρθρου 96 με την καταβολή παραβόλου ύψους εκατό (100) ευρώ.
γ) Αυθαίρετες κατασκευές και χρήσεις για τις οποίες έχει περατωθεί η διαδικασία καταβολής του ενιαίου ειδικού προστίμου, ή του σχετικού παραβόλου και έχει αναρτηθεί το σύνολο των απαιτούμενων δικαιολογητικών στο πληροφοριακό σύστημα, σύμφωνα με τις διατάξεις των νόμων 4014/11 και 4178/13
Από αυτές:
αα) οι αυθαίρετες κατασκευές των κατηγοριών 1, 2 και 3 του άρθρου 9 του ν. 4178/13  που έχουν περαιώσει τις διαδικασίες που προβλέπονται σε αυτόν,
ββ) οι αυθαίρετες κατασκευές που είχαν υπαχθεί στο ν. 4014/11  και έχουν περαιώσει τις διαδικασίες που προβλέπονται σε αυτόν, εφόσον δεν παραβιάζουν σε ποσοστό μεγαλύτερο του σαράντα τοις εκατό (40%) τα πολεοδομικά μεγέθη κάλυψης και δόμησης και σε ποσοστό
μεγαλύτερο του είκοσι τοις εκατό (20%) του ύψους της οικοδομικής άδειας, συμπεριλαμβανομένων τυχόν άλλων αυθαίρετων κατασκευών ή αυθαίρετων αλλαγών χρήσης επί του ακινήτου, και δεν βρίσκονται εντός προκηπίου. Στη περίπτωση αυτή οι δηλώσεις υπαγωγής μεταφέρονται αυτόματα στο πληροφοριακό σύστημα,
γγ) οι αυθαίρετες κατασκευές της κατηγορίας 4 του άρθρου 9 του νόμου 4014/11 που έχουν περαιώσει τις διαδικασίες που προβλέπονται σε αυτόν, εφόσον δεν παραβιάζουν σε ποσοστό μεγαλύτερο του σαράντα τοις εκατό (40%) τα πολεοδομικά μεγέθη κάλυψης και δόμησης και σε ποσοστό μεγαλύτερο του είκοσι τοις εκατό (20%) του ύψους της οικοδομικής άδειας, συμπεριλαμβανομένων άλλων αυθαίρετων κατασκευών ή αυθαίρετων αλλαγών χρήσης επί του ακινήτου, και δεν βρίσκονται εντός προκηπίου. Οι ως άνω περιπτώσεις αα΄, ββ΄ και γγ΄ του παρόντος εξαιρούνται οριστικά από την κατεδάφιση,
δδ) οι αυθαίρετες κατασκευές της κατηγορίας 5 του άρθρου 9 του νόμου 4178/13 που έχουν περαιώσει τις διαδικασίες που προβλέπονται σε αυτόν και οι αυθαίρετες κατασκευές της κατηγορίας 4 του άρθρου 9 του νόμου 4178/13, που δεν εμπίπτουν στην κατηγορία της υποπερίπτωσης γγ΄ της περίπτωσης γ΄ της παρούσας παραγράφου, που έχουν περαιώσει τις προβλεπόμενες στο ν. 4178/2013 διαδικασίες καταβολής ενιαίου ειδικού προστίμου, τελούν σε καθεστώς αναστολής επιβολής κυρώσεων για χρόνο διατήρησής τους που προβλέπεται στο ν. 4178/13  και δεν επιβάλλονται σε αυτές πρόστιμα ανέγερσης και διατήρησης. Οι κατασκευές αυτές δύναται να εξαιρεθούν οριστικά της κατεδάφισης με την έκδοση Τίτλου Εισφοράς Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου (Ε.Π.Ι.), μέσω της Τράπεζας Δικαιωμάτων Δόμησης και Κοινόχρηστων Χώρων, μόνο εφόσον βρίσκονται εντός Π.Α.Ε.Σ. κατά τις διατάξεις του άρθρου 69.

Περίπτωση 2: Αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσης για τις οποίες δεν έχει ολοκληρωθεί η υπαγωγή στις διατάξεις των νόμων νόμων 3843/2010, 4014/2011 και  4178/2013. Στις αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσης, για τις οποίες δεν έχει ολοκληρωθεί η υπαγωγή στις διατάξεις διατήρησης, ρύθμισης ή αναστολής επιβολής κυρώσεων των νόμων 3843/2010, 4014/2011 και  4178/2013 δηλαδή δεν έχει καταβληθεί το σύνολο του ενιαίου ειδικού προστίμου και δεν έχουν αναρτηθεί τα απαιτούμενα δικαιολογητικά και στοιχεία στο πληροφοριακό σύστημα, είναι δυνατή η υπαγωγή τους στις διατάξεις του παρόντος. Στην περίπτωση αυτή, καταβληθέντα ποσά στο πλαίσιο των προηγούμενων νόμων υπαγωγής συμψηφίζονται με το οφειλόμενο ενιαίο πρόστιμο, όπως υπολογίζεται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος. Αν από τον επανυπολογισμό προκύπτει ότι τα ήδη καταβληθέντα υπερβαίνουν το ποσό του προστίμου σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος, δεν αναζητούνται.
Για τις περιπτώσεις υπαγωγής του ν. 3843/2010, για τις οποίες δεν έχει ολοκληρωθεί η πληρωμή του συνολικού ποσού προστίμου, το υπολειπόμενο ποσό καταβάλλεται εφάπαξ, με χρήση του κωδικού πληρωμής σε τράπεζα που αντιστοιχούσε στην υπαγωγή, μέχρι τις 30.6.2019.
Περίπτωση 3: Αυθαίρετη κατασκευή ή αλλαγή χρήσης πριν από τις 28.7.2011 που δεν έχει, μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος, υπαχθεί σε καμία ρύθμιση αυθαιρέτων.
Αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσης, που δεν έχουν υπαχθεί σε προγενέστερες του παρόντος διατάξεις νόμων αναστολής επιβολής κυρώσεων, ενώ πληρούσαν τις προϋποθέσεις υπαγωγής, τυγχάνουν αναστολής επιβολής κυρώσεων, εφόσον υπαχθούν στον παρόντα νόμο.
Αν δεν ολοκληρωθεί η διαδικασία καταβολής του ενιαίου ειδικού προστίμου του παρόντος, εφαρμόζονται για τις ανωτέρω κατασκευές ή αλλαγές χρήσης οι διατάξεις του άρθρου 94, υπό την διάκριση των παραβάσεων ως αυτές ορίζονται στο άρθρο 81, του παρόντος νόμου.