Του Νίκου Ηλιάδη *
Τα συντηρούμενα αδιέξοδα στις σπουδές μετά το Λύκειο δημιουργούν μεγάλα εμπόδια στην ένταξη της χώρας στην ψηφιακή εποχή
Τα αδιέξοδα του εκπαιδευτικού συστήματος και αντίστοιχα του χώρου της εργασίας που αναβάλλεται η επίλυσή τους για δεκαετίες και σήμερα.
Για πολλά χρόνια συντηρήθηκαν εκκρεμότητες στο εκπαιδευτικό σύστημα που δημιούργησαν αδιέξοδα και τρομακτικές επιβαρύνσεις στην οικονομία και την ανάπτυξη του κυριότερου συντελεστή της παραγωγής στη σύγχρονη εποχή , του ανθρώπινου δυναμικού.
Και όλ’ αυτά παρά τις υποχρεώσεις που έχουμε / είχαμε ως μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πίεζε και χρηματοδοτούσε τις απαραίτητες εξελίξεις , που αποφασίζαμε και εμείς ως μέλη των διαφόρων οργάνων της , πλην όμως δεν εφαρμόζαμε.
Το αποτέλεσμα είναι να έχουν ξεπερασθεί όλα τα χρονικά όρια και να βρισκόμαστε αντιμέτωποι των αδιεξόδων που πρέπει υποχρεωτικά να αντιμετωπίσουμε .
Πολλά από τα σημερινά προβλήματα ( σχεδόν στο σύνολό τους ) είχαν συζητηθεί και στη Βουλή μετά από επερώτηση του και τότε Βουλευτή κου Νικήτα Κακλαμάνη, και τα πρακτικά της συζήτησης είχαν δημοσιευθεί στο ενημερωτικό φυλλάδιο του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος, της Δευτέρας 6 Ιουνίου 1994 που διανέμονταν σε όλους τους Μηχανικούς της χώρας. Παρά την παρέλευση 25 και πλέον ετών από τότε τα προβλήματα αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν. Αντίγραφο της δημοσίευσης αυτής του Τεχνικού Επιμελητηρίου δείτε εδώ
Σήμερα ……δεν συζητούνται .
Χωρίς όμως την επίλυση αυτών των προβλημάτων και την εξασφάλιση ορθολογισμού και διαφάνειας στην αγορά εργασίας για το κρίσιμο αυτό επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, δύσκολα θα επιτευχθεί ( δεν θα επιτευχθεί ) η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή που απαιτείται για να πετύχουμε αυτά που επιθυμούμε για τη χώρα μας και για το βιοτικό μας επίπεδο.
Στη χώρα μας λειτουργούν για δεκαετίες κολέγια που απονέμουν πτυχία μέσω πανεπιστημίων άλλων χωρών που ελέγχουν την ποιότητα των σπουδών που προσφέρουν .
Στις μητρικές χώρες η αποφοίτηση από τα συμβεβλημένα με κολέγια πανεπιστήμια που πιστοποιεί ολοκλήρωση φοίτησης 3 ετών ( κάτι που ισοδυναμεί με πτυχίο Bachelor ) , οδηγεί σε αρκετές περιπτώσεις στην άσκηση συγκεκριμένων επαγγελμάτων στις χώρες αυτές.
Με βάση την αρχή της ελεύθερης διακίνησης εργαζομένων , εφόσον έχουν πρόσβαση σε κάποιο νομοθετικά κατοχυρωμένο επάγγελμα, θα έχουν πρόσβαση στο ίδιο επάγγελμα και στη χώρα που θα διακινηθούν .
Μέσω της διαδικασίας αυτής στην ουσία γίνεται παράκαμψη του άρθρου 16 του Συντάγματος της χώρας που δεν επιτρέπει την λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων. Δεν αναγνωρίζεται Ακαδημαϊκή ισοδυναμία, αλλά η διαδικασία αυτή δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης στα ίδια επαγγελματικά δικαιώματα / επαγγέλματα που έχουν οι απόφοιτοι των «ξένων» πανεπιστημίων στη χώρα του πανεπιστημίου που αντιπροσωπεύει το κολέγιο , και άρα και στην Ελλάδα.
Υπάρχει μια αντίθεση του εσωτερικού δικαίου και του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υπερτερεί και θα έπρεπε να λυθεί η ορισθεί η θέση μας σχετικά με αυτή , που υφίσταται από δεκαετίες. Δεν υπάρχουν άλλες δυνατότητες για αναβολές / υπεκφυγές.
Η λειτουργία ξεκάθαρων κανόνων προφανώς είναι ζητούμενο από όλους τους ενδιαφερομένους για να μπορούν να κάνουν τις επιλογές τους.
Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο για τη χώρα μας , αφού εκτός της αναγνώρισης σπουδών σε κολέγια , προστίθεται και το πρόβλημα της μεγάλης διαφοράς ως προς τη διάρκεια φοίτησης , που απαιτείται για την πρόσβαση σε ορισμένα επαγγέλματα στις χώρες προέλευσης .
Συγκεκριμένα σε ορισμένες χώρες ( ιδιαίτερα τις Αγγλοσαξωνικές με το σύστημα των οποίων ευθυγραμμίζεται όλη η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της συμφωνίας της Μπολώνια ) , οι μηχανικοί μπορούν να ασκήσουν το επάγγελμά τους με Bachelor , δηλαδή με τη συμπλήρωση του πρώτου κύκλου σπουδών χρονικής διάρκειας 3 ετών.
Πολιτικοί μηχανικοί, ηλεκτρολόγοι, μηχανολόγοι κλπ. που παραδοσιακά απαιτούν στη χώρα μας για την άσκησή τους 5 χρόνια σπουδές , ( και γενικά αποτελούσαν σχολές με ιδιαίτερη δυσκολία εισαγωγής και συγκέντρωναν για χρόνια το καλύτερο μαθητικό δυναμικό της χώρας ) θα ….ισοτιμηθούν στο χώρο της εργασίας με τους αποφοίτους όχι μόνο κολεγίων, αλλά και με σπουδές χρονικής διάρκειας 3 ετών .
Τώρα, γιατί στις Αγγλοσαξωνικές χώρες μπορούν και εργάζονται οι μηχανικοί με 3 χρόνια σπουδές και στη δική μας χώρα απαιτούνται σπουδές 5 ετών με ανάλογο πολλαπλάσιο κόστος σε χρόνο , χρήμα και διαδικασιών είναι ένα θέμα που πρέπει να εξετασθεί / αναλυθεί .
Αποτελεί προφανώς αυτή η νέα πραγματικότητα μεγάλη ανατροπή, τόσο εκπαιδευτική όσο και εργασιακή.
Στην πολυπλοκότητα αυτή , αποτέλεσμα των μεγάλων καθυστερήσεων στο να παρουσιάσουμε το πρόβλημα ,και να πάρουμε τις όποιες αποφάσεις , προστίθενται και άλλες παράμετροι. Ακόμη και σήμερα, που αναγκαστικά «έσκασε» το πρόβλημα , η κατάσταση δεν παρουσιάζεται στην επιφάνεια με όλες τις διαστάσεις της.
Όπως το ότι έπρεπε να εφαρμόσουμε τη συμφωνία της Μπολώνια που έχει υπογράψει η χώρα μας στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Σύμφωνα με τη συμφωνία αυτή, οι σπουδές στα πανεπιστημιακά ιδρύματα έπρεπε να οργανωθούν σε χρονικό πλαίσιο 3 ετών σπουδών για πτυχίο Bachelor – 5 ετών σπουδών για Μaster -8 για Ph.D. Αυτό αποφασίσθηκε στην ΕΕ για να διευκολυνθεί η φοιτητική κινητικότητα και αντιστοίχιση μαθημάτων μεταξύ των Ευρωπαϊκών ιδρυμάτων, αφού οι σπουδές θα συνέκλιναν σταδιακά χρονικά και ποιοτικά ( ένας από τους στόχους του προγράμματος Erasmus).
Στη χώρα μας όμως , δεν οργανώθηκαν οι σπουδές στο πλαίσιο αυτό για τόσα χρόνια , και επιπλέον τα Πολυτεχνεία καθόρισαν ως Master το πτυχίο που απονέμουν σε όλους. Χωρίς να δίνεται απάντηση πως παίρνουν όλοι μεταπτυχιακό δίπλωμα , κάτι που μάλλον αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία, και γιατί για να ασκήσουν κάποιο επάγγελμα πρέπει οι εργαζόμενοι να έχουν μεταπτυχιακό δίπλωμα. Ίσως γιατί υπήρχαν τότε και τα ΤΕΙ και ήθελαν να διακρίνονται χρονικά από πλευράς σπουδών , αλλά έτσι δεν λύνονται τα προβλήματα. ‘Iσως σε λίγο να γίνουν οι σπουδές 8 χρόνια και να παίρνουν όλοι διδακτορικό εσωτερικά.
Με την καθιέρωση με τον πρόσφατο νόμο για την επαγγελματική εκπαίδευση κατατακτήριων εξετάσεων από τα ΙΕΚ στα πανεπιστήμια , σημαίνει ότι κάποιο τμήμα σπουδών στα ΙΕΚ , μικρό ή μεγάλο , για πολλούς ή λίγους σπουδαστές, δεν έχει σημασία , θα λαμβάνεται υπόψη στις σπουδές στα πανεπιστήμια. Αλλιώς δεν θα ονομάζονταν «κατατακτήριες» εξετάσεις , θα ήταν εισαγωγικές εξετάσεις. Θα είναι δηλαδή οι σπουδές και στα ιδιωτικά ΙΕΚ τμήμα πανεπιστημιακών σπουδών.
Χωρίς σαφείς προδιαγραφές από το νόμο εκπαιδευτών, προγραμμάτων κλπ.
Τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται
Με την ίδρυση Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής με τη συγχώνευση των ΤΕΙ Αθηνών και Πειραιώς, μάλλον οι ασάφειες μεγάλωσαν και τα προβλήματα έγιναν πολυπλοκότερα
Δηλαδή έγινε το πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής από την ένωση δύο άλλων ιδρυμάτων των ΑΤΕΙ που «ανωτατοποιήθηκαν» μεν αλλά …….δεν ήταν και τόσο πανεπιστήμια όπως ελέγετο μέχρι τότε, αλλά χρειάσθηκε η συνένωση αυτή για να υπάρξει ένα νέο πανεπιστήμιο , που δεν είναι και πάλι ισότιμο με τα πανεπιστήμια/ πολυτεχνεία . Και είναι και ασαφές ποια είναι η σχέση των παλιών αποφοίτων ομοειδών ειδικοτήτων των ΑΤΕΙ Πειραιώς και ATEI Αθηνών , με τους αποφοίτους του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής .
Δημιουργείται όμως και πρόσθετο πρόβλημα διότι είναι και ασαφές ποια είναι η σχέση των αποφοίτων του νέου πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής με τους αποφοίτους των παλιών πανεπιστημίων , για παράδειγμα των ομοειδών σχολών με τους αποφοίτους των Πολυτεχνείων . Για παράδειγμα η Σχολή Μηχανικών στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής που περιλαμβάνει τμήματα Πολιτικών Μηχανικών , Μηχανολόγων , Ναυπηγών , Πληροφορικής και Υπολογιστών, Βιομηχανικής Σχεδίασης και Παραγωγής, Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής θα παράγει μηχανικούς όπως τα Πολυτεχνεία ; Ασαφές και πάλι. Το πρόβλημα δηλαδή ασάφειας επιπέδου/επαγγελματικών δικαιωμάτων μεταξύ Πολυτεχνείων / ΤΕΙ , έγινε μεγαλύτερο διότι ενδιαμέσως παρεμβάλεται το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής .
Σχεδόν όλα τα υπόλοιπα ΤΕΙ εντάχθηκαν στα Πανεπιστήμια , και με εσωτερικές διαδικασίες θα ενταχθούν/ εντάχθηκαν οι καθηγητές τους σε σχολές , βαθμίδες , και θα καθοριστούν ποιες σχολές θα λειτουργούν ως πανεπιστημιακές , χωρίς να ρυθμίζεται το καθεστώς πρόσβασης σε επαγγέλματα των παλιών αποφοίτων ΤΕΙ, ΑΤΕΙ κλπ.
Οι διαδικασίες αυτές που θεσμοθετήθηκαν πρόσφατα αναδεικνύουν το πρόβλημα που υπήρχε για δεκαετίες στο χώρο της επαγγελματικής εκπαίδευσης , διότι συνδέονται και με το χώρο της εκπαίδευσης εκπαιδευτών για επαγγελματική εκπαίδευση, για εκπαίδευση κατάρτισης, για δια-βίου εκπαίδευση , για δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης της τεχνολογικής έκρηξης και διάχυσης στον Ελληνικό χώρο της εργασίας .
Ιδιαίτερα τώρα που επιδιώκουμε το πέρασμα της χώρας στην ψηφιακή εποχή.
Και βεβαίως το πέρασμα αυτό δεν γίνεται με το να εκπαιδεύουμε τεχνίτες ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας, τεχνίτες μαρμάρων, τεχνίτες εξωλέμβιων μηχανών, ηλεκτροσυγκολλητές, τεχνίτες αλουμινίου σε επίπεδο 3 . Η εκπαίδευση αυτή απαιτεί ολοένα και υψηλοτέρου επιπέδου χρήση εξοπλισμού , θα ξεπερασθεί γρήγορα από τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις , οι εκπαιδευόμενοι θα παγιδευθούν και με χαμηλού επιπέδου γνώσεις και δεξιότητες δεν θα έχουν την απαιτούμενη «βάση» ως σημείο εκκίνησης για να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις μέσω προγραμμάτων δια-βίου εκπαίδευσης . Τα χαμηλού τεχνολογικού επιπέδου επαγγέλματα πεθαίνουν λόγω των ραγδαίων εξελίξεων, ενώ θα ξοδευθούν και χρήματα χωρίς λόγο. Η τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση και στο Λύκειο οργανώνεται σε σύγχρονα προγράμματα σε ευρύτερα τεχνολογικά σύνολα ( cluster concept in vocational education) ώστε αφ΄ ενός οι εκπαιδευόμενοι να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εισέλθουν στην αγορά εργασίας σε κάποιο συγγενές επάγγελμα και αφ’ ετέρου να διαθέτουν τις ευρύτερες βάσεις που απαιτούνται για να μπορούν να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις με δια-βίου εκπαίδευση και να εκπαιδευθούν κάθε φορά σε βάθος ανάλογα με τις εκάστοτε απαιτήσεις .
Στα επαγγέλματα επιπέδου 3 σε πολλές χώρες έχουν πρόσβαση οι απόφοιτοι του δευτέρου κύκλου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης . Η Γερμανία είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση που το σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης συνδέεται με την παράλληλη εκπαίδευση στις επιχειρήσεις όπου υπάρχουν και οι ανάλογοι εκπαιδευτές ( Meisters ) .
Είναι προφανές, ότι οι παραπάνω συνοπτικά παρουσιαζόμενες σοβαρές ασάφειες πολλές από τις οποίες υπάρχουν για δεκαετίες , δημιουργούν μεγάλες δυσλειτουργίες στο εκπαιδευτικό μας σύστημα που δυσκολεύεται να παρακολουθήσει τις σύγχρονες απαιτήσεις σαφήνειας και διαφάνειας , και θα πρέπει να γίνουν το ταχύτερο οι απαιτούμενες αναδιαρθρώσεις , για να είναι δυνατός ο εκπαιδευτικός σχεδιασμός, αλλά και ο προγραμματισμός των υποψηφίων φοιτητών και των μαθητών σε όλες τις βαθμίδες. Δείτε εδώ σχετικό άρθρο: Απαιτείται σαφήνεια των εκπαιδευτικών επιπέδων
· Νίκος Ηλιάδης, Πολ/κόςΜηχ/κός Ε.Μ.Π. , M.Sc , Ph.D. ) τ.Ειδ.ΓραμματέαςτουΥΠΕΠΘγιαταΤΕΙ ,τ. εκπρόσωπος των Υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες ( Μ.Ε.Α. ),τ. μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Παιδαγωγικών Ινστιτούτων της Ευρώπης (http://www.cidree.org/), τ. εκπρόσωπος της Κυβέρνησης στο Δ.Σ. του CEDEFOP (https://www.cedefop.europa.eu/) του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση , Επίτιμος Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
