Άρθρο: τα προβλήματα των μηχανικών εμπόδια στους πολίτες και την ανάπτυξη

Του Γιάννη Κυριακόπουλου*

Τα επίκαιρα θέματα, όπως η επικείμενη κατάργηση δόμησης σε κατά παρέκκλιση άρτια εκτός σχεδίου γήπεδα, η μετ΄ εμποδίων προώθηση του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού, οι παλινωδίες σε Δασικούς Χάρτες και Κτηματολόγιο, η αδικαιολόγητη κατάργηση τακτοποίησης αυθαιρέτων κατηγορίας 5, που τώρα ανακοινώνεται ότι θα επανέλθει, οι νέες περιπέτειες του ΝΟΚ στο πέλαγος της πολυνομίας και της ανασφάλειας πολεοδομικού δικαίου, βεβαίως αφορούν στο έργο του μηχανικού αλλά είναι πρωτίστως προβλήματα των πολιτών και αφορούν στις επενδύσεις και την ανάπτυξη.

Το μήνυμα του τεχνικού κόσμου, με αφορμή τις διαδικασίες συλλογικής έκφρασης του στις εκλογές των Αρχιτεκτόνων και των Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών την Κυριακή 27 Νοεμβρίου 2022 αλλά και με κάθε ευκαιρία, πρέπει να είναι ότι «τα εμπόδια που θέτει η πολιτεία  στο επιστημονικό και επαγγελματικό έργο των μηχανικών είναι … δέκα φορές προβλήματα για τους πολίτες και την ανάπτυξη»!

Διεκπεραιωτές μιας ψηφιακής γραφειοκρατίας

Οι κρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη τα τελευταία 13 χρόνια! Χρηματοοικονομική, υγειονομική και το τελευταίο χρόνο ενεργειακή. Ορισμένα από τα προβλήματα που προέκυψαν εναλλάσσονται και άλλα παγιώνονται. Καθημερινά επιβεβαιώνεται ότι υπό τις εξαιρετικά αυτές δύσκολες συνθήκες, οι πραγματικές λύσεις περνούν μέσα από το επιστημονικό και επαγγελματικό έργο των μηχανικών. Είναι οι πρώτοι που αντιλαμβάνονται την ανάπτυξη γιατί είναι αυτοί που εξ’ ορισμού σχεδιάζουν και υλοποιούν την ανάπτυξη.

Ωστόσο υπάρχει ένα κάτι οξύμωρο: αν και θα έπρεπε να λειτουργούν ως μοχλοί ανάπτυξης, έχουν καταλήξει να είναι απλά γρανάζια, μίας, μάλιστα μη καλοστημένης μηχανής. Αν και η χώρα πασχίζει πραγματικά να εισέλθει σε μία νέα φάση, τα προβλήματα και οι πολιτικές, τόσο αυτές που έχουν απομείνει ως κατάλοιπο των κρίσεων και των μνημονίων όσο και αυτές που προωθούνται δεν αφήνουν να ξεκαθαρίσει το τοπίο.

Σε αυτό το πλαίσιο οι μηχανικοί δεν αισθάνονται και δεν λειτουργούν ως πραγματικοί αναπτυξιακοί μοχλοί. Λειτουργούν περισσότερο και οι περισσότεροι ως διεκπεραιωτές μιας ψηφιακής γραφειοκρατίας. Βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωποι με παθογένειες και προβλήματα που μεγαλώνουν τις ευθύνες, που είτε όντως έχουν είτε επωμίζονται χωρίς κανέναν απολύτως λόγο,  δυσκολεύουν το έργο τους και πολύ συχνά το καθιστούν επισφαλές και ατελέσφορο. Εν τέλει αισθάνονται να λειτουργούν ως εισπρακτικός και διεκπεραιωτικός μηχανισμός με αποτέλεσμα το επιστημονικό τους και επαγγελματικό έργο όχι μόνο να υποβαθμίζεται αλλά και να αποδομείται.

Η διαπίστωση αυτή σχετίζεται με τα σοβαρά θέματα, που απασχολούν τον τεχνικό κόσμο αλλά πολύ περισσότερο τον ίδιο τον πολίτη, και τελικά την ανάπτυξη της χώρας.

Βίαιη αναδιανομή και ενδεχόμενη υφαρπαγή των μικρών ιδιοκτησιών

Στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας βρίσκεται η επικείμενη κατάργηση της κατά παρέκκλισης εκτός σχεδίου δόμησης σε γήπεδα κάτω των 4 στρεμμάτων. Έχει νομοθετηθεί η κατάργηση από το 2020, δόθηκε μία μεταβατική παράταση έως τις 9 Δεκεμβρίου του 2022 και πέραν αυτής της ημερομηνίας επέρχεται πλήρης κατάργηση.

Αυτός ο σχεδιασμός έχει τις εξής παρενέργειες: πρώτα από όλα δημιουργεί μία βίαιη αναδιανομή και ενδεχόμενη υφαρπαγή των μικρών ιδιοκτησιών, οι οποίες εφόσον καταργηθεί η δυνατότητα δόμησης τους τείνουν προς αχρηστία και μπροστά σε αυτόν τον κίνδυνο, αργά ή γρήγορα κινδυνεύουν να αποτελέσουν βορά σε τιμή ευκαιρίας από αυτόν που μπορεί να πληρώσει εδώ και τώρα. Δεν είναι και πολλοί αυτοί! Εξυπηρετεί τις νομοθετημένες συνενώσεις όμορων ιδιοκτησιών για τουριστικές επενδύσεις και άλλες εκμεταλλεύσεις μεγάλης κλίμακας. Ουσιαστικά θα μπορούσε να αποτελέσει μία de facto απαλλοτρίωση της ιδιωτικής περιουσίας, η οποία όμως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι προστατεύεται από το Σύνταγμα της χώρας. Τέλος έρχεται αδικαιολόγητα και ατεκμηρίωτα να εφαρμοστεί χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός.

Αυτή η ρύθμιση για την οποία σύσσωμος ο τεχνικός και ο νομικός κόσμος, το ΤΕΕ, τεχνικοί επιστημονικοί φορείς, επιμελητήρια, βουλευτές, δήμοι έχουν αντιδράσει και έχουν ζητήσει να μην υλοποιηθεί τουλάχιστον έως το 2025, που η παρούσα κυβέρνηση έχει προαναγγείλει ότι θα ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός, δημιουργεί πολλές παρενέργειες στο έργο των μηχανικών.

Οι μηχανικοί επιφορτίζονται την ευθύνη και το βάρος, για όσους θέλουν να προλάβουν αυτή την προθεσμία: να διεκπεραιώσουν σε ασφυκτικούς χρόνους προεγκρίσεις οικοδομικών αδειών, ενώ η πίεση αντί να εκτονώνεται μεγαλώνει  ακόμη περισσότερο, με τη νέα υποτίθεται «ταχύρυθμη ρύθμιση», που εισάγεται για αιτήσεις  προέγκρισης οικοδομικής άδειας, ή για βεβαίωση όρων δόμησης, η οποία συνοδεύεται από την υποχρέωση έκδοσης προέγκρισης ή οικοδομικής άδειας με πλήρη φάκελο μέχρι τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Και μάλιστα αντιμετωπίζοντας τις τεράστιες αδυναμίες των υπηρεσιών της διοίκησης και κυρίως την απουσία του πολεοδομικού σχεδιασμού, που θα έδινε στέρεες και μακροπρόθεσμες λύσεις για τις περιουσίες.

Η υπερσυγκέντρωση της αξίας γης και η απασχόληση των μηχανικών

Ταυτοχρόνως αυτή η υπερσυγκέντρωση της αξίας γης σε όλο και μεγαλύτερα συμφέροντα λειτουργεί διαλυτικά για το επαγγελματικό και επιστημονικό έργο της ραχοκοκαλιάς του τεχνικού και επιστημονικού κλάδου όλων των ειδικοτήτων. Σε αυτό το σκηνικό θα πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι αυτά τα πολύ μεγάλης κλίμακας έργα – projects που γεννά αυτή η ρύθμιση, δεν θα έχουν τη δυνατότητα να τα υλοποιήσουν οι μικροί και οι μεσαίοι του κλάδου. Θα καταλήξουν σε πολύ μεγάλα τεχνικά γραφεία, υποβαθμίζοντας και οδηγώντας τα μικρά γραφεία σε απαξίωση και στο τέλος της ημέρας ακόμα και σε λουκέτο.

Αυτό θα μπορούσε να έχει σοβαρές προεκτάσεις και να διαμορφώσει κομμάτι -κομμάτι ένα παζλ που έχει να κάνει με την μορφή απασχόλησης για τον τεχνικό κλάδο. Ουσιαστικά οδηγεί σε ένα στρίμωγμα των ελεύθερων επαγγελματιών και των μικρομεσαίων τεχνικών γραφείων, που σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ αποτελούν το 90% της επιχειρηματικότητας του τεχνικού κλάδου, προς όφελος όχι των μεγάλων ελληνικών τεχνικών γραφείων, που αυτό θα μπορούσε να είναι και ένα σχετικά ήπιο σενάριο, αλλά ξένων οίκων που εισβάλλουν στην αγορά και σχεδιάζουν κατά περίπτωση με τους δικούς τους όρους.

Η δύσκολη αριθμητική για τον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό

Εξαιρετικά σημαντικό θέμα είναι ο πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός. Παρόλο που βρίσκεται σε εξέλιξη ένα πρόγραμμα 400 εκατ. από το Ταμείο Ανάκαμψης για να αποκτήσει η χώρα τοπικά πολεοδομικά σχέδια (ΤΠΣ), ειδικά πολεοδομικά σχέδια (ΕΠΣ), και σειρά άλλων πολεοδομικών εργαλείων δεν διαφαίνεται μέχρι σήμερα τουλάχιστον να έχει ακουμπήσει τη μεγάλη μάζα του τεχνικού κλάδου και τους πολίτες.

Και εδώ ανακύπτουν δύο θεμελιακά ζητήματα: Βρισκόμαστε στο 2023 και πρέπει με αιρεσιμότητα από το Ταμείο Ανάκαμψης αυτά τα πολεοδομικά σχέδια, που είναι ένα τιτάνιο έργο να είναι ολοκληρωμένα μέχρι το 2025. Η πορεία ανάθεσης αυτών των προγραμμάτων έχει κολλήσει στις γνωστές παθογένειες, στη διοίκηση, στον δημόσιο διαγωνισμό, στη διαδικασία των ενστάσεων και των συγκρούσεων κοκ.

Επιπροσθέτως εδώ και μισό αιώνα και κυρίως από το 1983 με τον Νόμο Τρίτση, που δρομολογήθηκε η πολεοδομική ανασυγκρότηση δεν έχει ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός της χώρας. Ένα πράγμα που δεν έγινε σε περίπου μισό αιώνα είναι απορίας άξιο πως θα γίνει μέσα σε 5 χρόνια, όταν μάλιστα τα 3 πρώτα χρόνια τα έχουμε αναλώσει χωρίς θεαματικά αποτελέσματα.

Πρόκειται για ένα τεράστιο «αγκάθι», που επηρεάζει και πάλι τόσο το έργο των μηχανικών όσο και τους πολίτες, διότι επηρεάζεται ο σχεδιασμός τόσο για τα παλιά όσο και τα νέα σχέδια, για τις μικρομεσαίες ιδιοκτησίες και γενικότερα για τις επενδύσεις που έχει ανάγκη η χώρα.

Όσο όμως δεν ολοκληρώνεται ο πολεοδομικός σχεδιασμός, ώστε να ξέρει πολίτης και επενδυτής, τι χτίζει ο καθένας, που και πως, γίνεται ακόμα πιο ευάλωτη η ιδιωτική περιουσία, η οποία καταλήγει να βρίσκεται κάπου μεταξύ αυθαιρεσίας και απουσίας πολεοδομικού σχεδιασμού.

Κλωτσώντας την επίλυση των δύσκολων θεμάτων στο μέλλον κλωτσάνε και το μέλλον της χώρας!  

Μεταρρυθμίσεις, που συνδυάζονται άρρηκτα με τον πολεοδομικό σχεδιασμό, ώστε να μπορέσουμε να βαδίσουμε επαγγελματικά και αναπτυξιακά με σταθερά βήματα κυρίως όμως για να κατοχυρωθεί το  οικολογικό απόθεμα, η δημόσια και ιδιωτική περιουσία και η ασφάλεια δικαίου για ιδιοκτήτες και επενδυτές είναι το να αποκτήσουμε δασολόγιο, όχι τη λεγόμενη κύρωση των δασικών χαρτών  και ολοκληρωμένο  κτηματολόγιο.

Πρόκειται για τα μεγάλα θύματα των συνεχών παρατάσεων. Αποτέλεσμα να μην ολοκληρώνονται, να μην αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα και στο τέλος να καταλήγουν σε νομοθετικές παρεμβάσεις, που αντί να δίνουν λύσεις να περιπλέκουν ακόμα περισσότερο το ήδη δαιδαλώδες τοπίο. Είναι χαρακτηριστικά ότι οι περισσότερες των 400.000 ενστάσεων στους δασικούς χάρτες  παραπέμπονται να εξεταστούν αργότερα και εφόσον δεν υπάρχουν επιτροπές ενστάσεων μπορεί η εξέταση τους να γίνει ακόμα σε 5 χρόνια και ίσως και παραπάνω. Παράλληλα κυρώνονται πανηγυρικά οι δασικοί χάρτες για το 95% της επικράτειας με ιδιοκτησιακές γκρίζες ζώνες εκατοντάδων χιλιάδων στρεμμάτων σε όλη τη χώρα. Και ταυτοχρόνως  νομοθετείται η δυνατότητα υποβολής αντιρρήσεων ακόμη και μετά την κύρωση των δασικών χαρτών. Κλωτσώντας την επίλυση των δύσκολων θεμάτων στο μέλλον κλωτσάνε και το μέλλον της χώρας!

Αντίστοιχα στο κτηματολόγιο νομοθετήθηκε ότι τα δύσκολα ιδιοκτησιακά θέματα θα αντιμετωπιστούν με δικαστικές προσφυγές και ενστάσεις που θα εξεταστούν στο μακρινό μέλλον. Επομένως προωθούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις όπως το δασολόγιο και το κτηματολόγιο σε συνθήκες εξαιρετικά επισφαλής με όλα τα προβλήματα να παραπέμπονται στο μέλλον.

Μηχανικοί και επενδύσεις χάνονται στους λαβύρινθους  της πολυνομίας και γραφειοκρατίας  

Το πεδίο, που αποδεικνύει ότι ο μηχανικός και ο τεχνικός επιστημονικός κλάδος καλούνται να βγάλουν συχνά το φίδι από την τρύπα είναι η απίστευτη πολυνομία. Μόνο την τελευταία 5ετία νόμοι χωροταξικοί και πολεοδομικοί υπολογίζεται ότι περιλαμβάνουν πάνω από 1000 διατάξεις. Ένας ορυμαγδός νομοθετημάτων συχνά ακόμα και αλληλοαναιρούμενων, που το μόνο που προσφέρουν είναι πεδίον δόξης λαμπρό για δικαστικές προσφυγές και ενστάσεις, παγώνοντας την όποια αναπτυξιακή δυναμική των πολιτών και εν τέλει της ίδιας της χώρας.

Σε αυτό προστίθεται και οι αποφάσεις των δικαστηρίων, όπως αυτή η τελευταία καταργεί επιπλέον ορόφους του ΝΟΚ και ΓΟΚ, αλλάζοντας τελείως το τοπίο στη δόμηση για μία ακόμα φορά, το αρμόδιο υπουργείο παρακολουθεί χωρίς να λαμβάνει πρωτοβουλίες ενώ  πληθαίνουν οι περιπτώσεις που σταματά η έκδοση οικοδομικών αδειών και απειλείται η κατασκευαστική δραστηριότητα.

Αντιμέτωποι με τις απροειδοποίητες καταιγίδες

Τα σοβαρά ζητήματα, που αναφέρουμε παραπάνω είναι μόνο η κορυφή σε ένα παγόβουνο, το οποίο συνεχώς πιστεύουμε οι άνθρωποι του τεχνικού κόσμου ότι μπορούμε να το κατακτήσουμε και συνεχώς έρχεται μία νέα καταιγίδα και μάλιστα απροειδοποίητα να μας υπενθυμίσει ότι θα πρέπει να παραμείνουμε σε ένα σημείο. Εκείνο, όχι για προστατεύσουμε την επιστημονική και επαγγελματική μας υπόσταση αλλά απλά για να μην φτάσουμε ποτέ τον στόχο. Πρόκειται λοιπόν για ένα σκηνικό που στερεί από τους μεν επαγγελματίες του τεχνικού κλάδου την δεινότητα τους να συμμετέχουν στην πραγματική αναπτυξιακή αναγέννηση της χώρας και από τους πολίτες το πολύτιμο αίσθημα της ασφάλειας δικαίου αλλά και πολλές φορές τη διαφύλαξη και αξιοποίηση της περιουσίας τους και των κόπων της ζωής τους.

Ο δρόμος των συλλογικών και δημοκρατικών λύσεων

Ο δρόμος της συμμετοχής μας εντός των συλλογικών κλαδικών μας δημοκρατικών διαδικασιών, της συνεχούς και επίμονης διαβούλευσης με την πολιτεία, της ενεργής συμμετοχής στο δημόσιο διάλογο και της δυναμικής παρουσίας μας στις αρχαιρεσίες των συλλόγων μας,  είναι ο μόνος δρόμος για να κατοχυρώσουμε ότι θα παραμείνουμε μοχλοί ανάπτυξης της χώρας και όχι διεκπεραιωτές των κατά περίπτωση μεταρρυθμίσεων των εκάστοτε διαμορφωτών πολιτικών, που συχνά και όχι όλοι βέβαια διακατέχονται από την αγωνία, να αφαιρέσουν με τον οποιοδήποτε τρόπο από τη λίστα των υποχρεώσεων τους τα κακώς κείμενα.

Γιάννης Κυριακόπουλος:  Πολιτικός Μηχανικός, πρώην Πρόεδρος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ, Πρόεδρος ΕΛΕΜ, Αντιδήμαρχος Δήμου Σαρωνικού