ΕΑΓΜΕ: η εθνική σπουδαιότητα του Γεωμαγνητικού Σταθμού Πεντέλης

Ο μοναδικός Γεωμαγνητκός Σταθμός της χώρας βρίσκεται στην Πεντέλη και ανήκει στην ΕΑΓΜΕ. Ιδρύθηκε το 1957 με ενέργειες του τότε Ινστιτούτου Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους (ΙΓΕΥ) και αποτελεί συνέχεια του κατεστραμμένου από βομβαρδισμό (1941), μαγνητικού σταθμού της Γεωδαιτικής και Γεωφυσικής Επιτροπής του Κράτους στο στρατιωτικό αεροδρόμιο Τατοΐου.

Στον Γεωμαγνητικό Σταθμό Πεντέλης (Γ.Σ.Π.) εκτελούνται απόλυτες μετρήσεις της απόκλισης, έγκλισης, οριζόντιας και κατακόρυφης συνιστώσας του γεωμαγνητικού πεδίου στον Ελλαδικό χώρο. Το γεωμαγνητικό πεδίο αποτελεί την «ασπίδα» του πλανήτη από τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου και μεταβάλλεται χρονικά συνεχώς σε ένταση και διεύθυνση.  Παράλληλα τα δεδομένα των μετρήσεων χρησιμοποιούνται και για τον εντοπισμό και χαρακτηρισμό των λεγόμενων ταχέων φαινομένων όπως είναι οι μαγνητικές καταιγίδες και οι ηλιακές εκλάμψεις.

Σε ειδικά κατασκευασμένο κτίριο, απαλλαγμένο μαγνητικών επιδράσεων (π.χ. πυλώνες υψηλής τάσης, αυτοκίνητα κ.α.) και μέσα σε στοά μήκους 10 m (με ιδανική θερμική μόνωση) που έχει διανοιχτεί σε μάρμαρα είναι τοποθετημένα δυο τριαξονικά μαγνητόμετρα συνεχούς μέτρησης των τριών συνιστωσών του γεωμαγνητικού πεδίου, καθώς και ένα μαγνητόμετρο συνεχούς μέτρησης της έντασης του ολικού γεωμαγνητικού πεδίου. Τα τρία όργανα είναι συνδεδεμένα με ψηφιακό σύστημα ελέγχου και καταγραφής, που εγγυάται την πλήρη αξιοπιστία των μετρήσεων. Στον ευρύτερο χώρο μάλιστα υπάρχουν και ειδικά βάθρα βαθμονόμησης οργάνων μέτρησης της ραδιενέργειας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια ο Γ.Σ.Π. αναβαθμίστηκε με τηλεμετρική μετάδοση δεδομένων. Μάλιστα στις 17 Νοεμβρίου 2010 το διεθνές κέντρο μαγνητικών σταθμών και παρατηρητηρίων INTERMAGNET, συμπεριέλαβε στα συνεργαζόμενα μέλη του τον Γ.Σ.Π.

Η δραστηριότητα του Γεωμαγνητικού Σταθμού Πεντέλης είναι πολυσχιδής και διευρυμένη ενώ έχει αναπτύξει και σημαντικές συνεργασίες με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς:

Συγκεκριμένα:

• Υποστηρίζει διεθνείς γεωφυσικές μελέτες με δυνατότητα απόκτησης γεωμαγνητικών δεδομένων απ’ ευθείας από το διαδίκτυο (www.intermagnet.org).
• Παρέχει γεωμαγνητικά δεδομένα σε διεθνή ινστιτούτα και εταιρίες.
• Συνεργάζεται στενά με τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, η οποία εκδίδει ανά πενταετία μαγνητικούς χάρτες του Ελληνικού χώρου.
• Παραχωρεί επιλεγμένα στοιχεία σε ερευνητικές ομάδες π.χ. στην ψυχιατρική επιτροπή του Αιγινήτειου Νοσοκομείου, που αφορούσε την επίδραση των μεταβολών του μαγνητικού πεδίου στην έκκριση μελατονίνης, βασικής ορμόνης που επηρεάζει άμεσα την ψυχοσωματική συμπεριφορά του ανθρώπου.
• Πραγματοποιεί συχνά, κατ’ αποκλειστικότητα, μαγνητικές έρευνες σε αεροδρόμια για τον εντοπισμό ή έλεγχο «καθαρών» περιοχών ρύθμισης πυξίδων αεροσκαφών  και στρατιωτικών ελικοπτέρων (π.χ. Κοτρώνι Μαραθώνα, ελικόπτερα πολεμικού ναυτικού).
• Χρησιμοποιεί στοιχεία στην προσπάθεια συσχετισμού των γεωμαγνητικών μεταβολών με τους σεισμούς και το ύψος των βροχοπτώσεων.
• Εφαρμόζει διορθώσεις ημερήσιας μεταβολής του γεωμαγνητικού πεδίου κατά τη διάρκεια γεωφυσικών μαγνητικών ερευνών υπαίθρου.
• Συνεργάστηκε με Α.Π.Θ και Πανεπιστήμιο Τιράνων, για την κατασκευή γεωμαγνητικού δικτύου της Αλβανίας, στο πλαίσιο του προγράμματος «Αλβανικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς».
• Προσφέρει σε συνεργασία με Πανεπιστήμια, δεδομένα σε φοιτητές για την εκπόνηση διπλωματικών εργασιών

Ο Γεωμαγνητκός Σταθμός Πεντέλης λειτουργεί με επιμέλεια του Τμήματος Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής της ΕΑΓΜΕ, με επιστημονικούς υπεύθυνους τους κ.κ. Γ. Φιλιππόπουλο, Π. Τσαϊλά και Π. Καπίρη.