A-ENERGY: Στην τελική ευθεία ο κανονισμός για τα κτίρια Σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης, ανακοίνωσε το ΥΠΕΝ

Του Αργύρη Δεμερτζή

Οι καθυστερήσεις και ο αγώνας δρόμου της Ελλάδας για να προλάβει τις εξελίξεις, τις υποχρεώσεις και τις αναπτυξιακές δυνατότητες, που διανοίγονται στον τομέα της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων

«Ο κανονισμός για τα κτίρια Σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης (nZEB) είναι στην τελική ευθεία για την ολοκλήρωση του»  ανακοίνωσε ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Μιχάλης Βερροιόπουλος,  την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2017, από το βήμα του Επενδυτικού  Φόρουμ – A-ENERGY –  με θέμα « εξοικονόμηση ενέργειας- επενδύοντας στο Ευρωπαϊκό όραμα».

Όπως είναι γνωστό, η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συνακόλουθα  οι ήδη θεσμοθετημένοι εθνικοί σχεδιασμοί για την ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων προβλέπουν υποχρεωτικά ότι :

• Τα νέα κτίρια που στεγάζουν υπηρεσίες του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, οφείλουν να είναι κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας από την 1η Ιανουαρίου 2019, δηλαδή σε περίπου ένα  χρόνο από σήμερα.
• Όλα τα νέα κτίρια πρέπει να είναι σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας από την 1^η Ιανουαρίου 2021, δηλαδή σε περίπου δύο χρόνια από σήμερα.

Αγώνας δρόμου

Το ΥΠΕΝ το προηγούμενο διάστημα, αφού στο μεταξύ απειλήθηκαν κυρώσεις εις βάρος της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε αγώνα δρόμου για να ολοκληρώσει το θεσμικό πλαίσιο και τους κανονισμούς βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, που έπρεπε να είναι έτοιμα από το 2008 και τώρα τίθενται σε εφαρμογή με καθυστέρηση οκταετίας.

Η προσαρμογή της χώρας στο νέο  κανονισμό για τα κτίρια Σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης (nZEB)  ετοιμάζεται πάλι με μεγάλη καθυστέρηση,  αφού  οι σχετικές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας , που είναι υποχρεωτικές για την Ελλάδα θεσμοθετήθηκαν  με βάση  την κοινοτική Οδηγία 2010/31/ΕΕ, δηλαδή προ επταετίας.

Η σχετική οδηγία  (στο άρθρο 2) προβλέπει ότι: “κτίριο με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας” είναι ένα κτίριο με πολύ υψηλή ενεργειακή απόδοση του οποίου η σχεδόν μηδενική ή πολύ χαμηλή ποσότητα ενέργειας που απαιτείται για την κάλυψη των ενεργειακών του αναγκών, καλύπτεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, περιλαμβανομένης της ενέργειας που παράγεται επιτόπου ή πλησίον του κτιρίου. Επίσης προβλέπεται ότι τα κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας (nZEB) διαθέτουν: δομικά στοιχεία υψηλών ενεργειακών προδιαγραφών, Η/Μ εγκαταστάσεις ιδιαίτερα υψηλής ενεργειακής απόδοσης και ένα σημαντικό μερίδιο της κατανάλωσης τους ενέργειας θα καλύπτεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε τοπικό επίπεδο.

Το  βασικό συμπέρασμα είναι ότι το ΥΠΕΝ τρέχει ξανά να προλάβει την προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στις επιταγές και προβλέψεις  της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την ενεργειακή απόδοση του κτιριακού τομέα. Από την μία πλευρά απειλούνται νέα πρόστιμα και καταδίκες της χώρας για την μεγάλη υστέρηση, που σημειώνεται τουλάχιστον  την τελευταία δεκαετία στον συγκεκριμένο τομέα.

Από την άλλη πλευρά έχουν αρχίσει ήδη να  διαμορφώνονται τεράστιες επενδυτικές και αναπτυξιακές δυνατότητες στον τομέα της ενεργειακής αναβάθμισης των ιδιωτικών και δημοσίων κτιρίων, με χρηματοδοτήσεις από τα ευρωπαϊκά ταμεία και τον ιδιωτικό τομέα και δημόσιους πόρους.

Φαίνεται λοιπόν να γίνεται αντιληπτό ότι  αν δεν υπάρξει μια τεράστια κινητοποίηση όλων των εμπλεκομένων πλευρών, ώστε να κερδηθεί ο χαμένος χρόνος  του παρελθόντος και να δοθεί θετική απάντηση στις νέες προκλήσεις του μέλλοντος  η ενεργειακή απόδοση του κτιριακού τομέα  αντί να είναι μία από τις μεγάλες αναπτυξιακές δυνατότητες κινδυνεύει  να γίνει η  μεγάλη χαμένη ευκαιρία της χώρας, με μεγάλες απώλειες και συνέπειες.

Κανονισμοί και τεχνικές οδηγίες

Ειδικότερα κατά την ομιλία του στο  A-ENERGY- Επενδυτικό  Φόρουμ, με θέμα «εξοικονόμηση ενέργειας- επενδύοντας στο Ευρωπαϊκό όραμα» ο  Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Μιχάλης Βερροιόπουλος, αφού επισήμανε τις διαφορετικές κατευθύνσεις που ακολουθούν μεγάλες χώρες για την προώθηση της καθαρής ενέργειας, εντός ή και εκτός του πλαισίου της Συμφωνίας των Παρισίων για το κλίμα, αναφέρθηκε στις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης, καθώς και τις κανονιστικές και ρυθμιστικές αλλαγές, στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας και της ενεργειακής αποδοτικότητας, όπως η ενσωμάτωση της κοινοτικής Οδηγίας 27, ο νέος Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ), οι ενεργειακοί ελεγκτές, οι τεχνικές οδηγίες για τους μηχανικούς, καθώς και τα λεγόμενα καθεστώτα – μέτρα επιβολής σύμφωνα με τα οποία οι πάροχοι ενέργειας αναλαμβάνουν το 10% του εθνικού στόχου για την εξοικονόμηση, ποσοστό που, όπως είπε ο κ. Βερροιόπουλος, μελλοντικά θα αυξηθεί.

Παράλληλα με την ανακοίνωση ότι είναι στην τελική ευθεία της ολοκλήρωσης του ο κανονισμός για τα κτίρια Σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης (nZEB) ο γγ του ΥΠΕΝ  μίλησε και για το νομοσχέδιο για τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς («ενεργειακές κοινότητες»), το οποίο προωθείται το επόμενο διάστημα στη Βουλή.

Αναμένεται το «εξοικονομώ κατ΄οίκον»

Σε ότι αφορά τα μέτρα πολιτικής, ο κ. Βερροιόπουλος έδωσε έμφαση στο νέο πρόγραμμα «Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον», που, όπως ανακοίνωσε –χωρίς δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα –  αναμένεται να ενεργοποιηθεί το αμέσως επόμενο διάστημα και από το οποίο αναμένεται να ωφεληθούν περί τους 60.000 δικαιούχους, έναντι 20.000 περίπου στο προηγούμενο πρόγραμμα. Από το πρόγραμμα «Εξοικονομώ» θα διοχετευθούν κεφάλαια 250 εκατ. ευρώ για τα δημόσια κτίρια, ενώ αναμένεται πρόγραμμα και για την εξοικονόμηση ενέργειας στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ύψους 70 εκατ. ευρώ. Το τελευταίο πρόγραμμα θα χρηματοδοτεί δράσεις όχι μόνο για τον φλοιό των κτιρίων, αλλά και για τις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις και τον παραγωγικό εξοπλισμό.

Τι είναι το κτίριο με ΣΜΚΕ

Σύμφωνα με τη νομοθεσία Κτίριο με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας θεωρείται ένα κτίριο με πολύ υψηλή ενεργειακή απόδοση, προσδιορισμένη σύμφωνα με τη μεθοδολογία υπολογισμού ενεργειακής απόδοσης κτιρίων και του οποίου η σχεδόν μηδενική ή πολύ χαμηλή ποσότητα ενέργειας που απαιτείται καλύπτεται σε πολύ μεγάλο βαθμό με ενέργεια που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές.
Ως την 31η Δεκεμβρίου 2020 όλα τα νέα κτίρια πρέπει να είναι κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας, ενώ μετά την 31η Δεκεμβρίου 2018 όλα τα νέα κτίρια που στεγάζουν δημόσιες αρχές ή είναι ιδιοκτησία τους, πρέπει να είναι κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας. Το περί Ρύθμισης της Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων (Απαιτήσεις και τεχνικά χαρακτηριστικά που πρέπει να πληροί το κτίριο με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας) Διάταγμα του 2014 (Κ.Δ.Π. 366/2014) καθορίζει τις απαιτήσεις που πρέπει να πληροί ένα κτίριο για να μπορεί να χαρακτηριστεί ως κτίριο με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας (ΣΜΚΕ).
Στο Διάταγμα καθορίζονται πιο αυστηρές απαιτήσεις όσον αφορά τη μέγιστη κατανάλωση ενέργειας και τα επίπεδα θερμομόνωσης από τις απαιτήσεις που ισχύουν σήμερα για νέα κτίρια. Επιπλέον, καθορίζεται ελάχιστο ποσοστό συνεισφοράς των ανανεώσιμων πηγών στην κατανάλωση ενέργειας, ενώ για τα κτίρια που χρησιμοποιούνται ως γραφεία υπάρχει μέγιστη επιτρεπόμενη εγκατεστημένη ηλεκτρική ισχύς για κάλυψη των αναγκών σε φωτισμό. Ο ορισμός των κτιρίων με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας καθορίζει το επίπεδο της ενεργειακής απόδοσης που θα έχουν όλα τα νέα κτίρια μετά το 2020 και ταυτόχρονα δίνει σε όσους κατασκευάζουν ή ανακαινίζουν κτίρια σήμερα ένα πρότυπο αυξημένης ενεργειακής απόδοσης σε σχέση με τις υποχρεωτικές απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης που μπορούν να εφαρμόσουν, εφόσον φυσικά το επιθυμούν.

Σχεδιασμός και κατασκευή κτιρίου με ΣΜΚΕ

Ο σχεδιασμός και η κατασκευή ενός κτιρίου με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας απαιτεί συλλογική προσπάθεια από όλους του συντελεστές του έργου, καθώς δεν αρκεί να εφαρμόζονται μόνο μερικές καλές πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας. Ο κάθε παράγοντας που επηρεάζει την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου πρέπει να αξιολογείται, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την επίδραση που έχει συνολικά στο κτίριο και να δίδονται οι βέλτιστες λύσεις. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι οι ακόλουθοι:

• Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Η χωροθέτηση του κτιρίου και η διαρρύθμιση των χώρων του όταν λαμβάνουν υπ’ όψιν το μικροκλίμα και την σχέση του με τα γειτονικά κτίρια αυξάνουν την εκμετάλλευση του φυσικού αερισμού το καλοκαίρι, την εκμετάλλευση των ηλιακών κερδών τον χειμώνα και την ικανοποίηση των αναγκών φωτισμού με φυσικό τρόπο.

• Θερμομόνωση κελύφους και κουφώματα: Η αποτελεσματικότητα της θερμομόνωσης του κελύφους είναι συνυφασμένη άμεσα με τον περιορισμό των απωλειών διαμέσου του κελύφους. Η εφαρμογή θερμομόνωσης στην οροφή, τις εξωτερικές τοιχοποιίες και τα εκτεθειμένα δάπεδα σε επίπεδα που είναι πιο ψηλά από τα ελάχιστα υποχρεωτικά, μπορεί να ελαχιστοποιήσει τις απώλειες ενέργειας δια μέσου του κελύφους. Με τον βέλτιστο σχεδιασμό και τη σωστή εφαρμογή της θερμομόνωσης αποφεύγεται η δημιουργία θερμογεφυρών και ταυτόχρονα αυξάνεται η αεροστεγανότητα του κτιρίου. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται κατά την επιλογή των κουφωμάτων, καθώς πέραν του περιορισμού της απώλειας ενέργειας που πρέπει να επιτυγχάνεται, θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν οι ανάγκες σε φυσικό φωτισμό, καθώς και οι επιπτώσεις που θα έχει η ηλιακή ακτινοβολία που εισέρχεται στο κτίριο σε διαφορετικές περιόδους του χρόνου.

• Σκίαση: Η υπερθέρμανση το καλοκαίρι σε ένα κτίριο μπορεί να αποφευχθεί με την εξωτερική σκίαση. Η σκίαση αυτή μπορεί να είναι σταθερή και ακόμη να είναι μέρος το μορφολογίας του κτιρίου. Ωστόσο, η σταθερή σκίαση θα πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν τον προσανατολισμό των ανοιγμάτων, ώστε να δίνεται η δυνατότητα εκμετάλλευσης της ηλιακής ακτινοβολίας τον χειμώνα. Η μετακινούμενη σκίαση προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στον χρήστη του κτιρίου, καθώς μπορεί να ρυθμίζεται ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν αλλά και άλλες συνθήκες που μπορεί να περιβάλλουν το κτίριο, όπως ο θόρυβος και η ποιότητα του αέρα. Ωστόσο, η σωστή λειτουργία της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον χρήστη.

• Κλιματισμός και θέρμανση: Σε ένα κτίριο με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας οι ανάγκες για κλιματισμό και θέρμανση θα είναι περιορισμένες. Για τον λόγο αυτό ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στη σωστή διαστασιολόγιση των τεχνικών συστημάτων. Ο σχεδιασμός του συστήματος θέρμανσης και του συστήματος κλιματισμού θα πρέπει να έχει αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη δυνατή συνολική ενεργειακή απόδοση του συστήματος. Αυτό επιτυγχάνεται με την επιλογή των πιο αποδοτικών επί μέρους στοιχείων, όπως για παράδειγμα αντλίες θερμότητας και λέβητες υψηλής απόδοσης, και την εφαρμογή των βέλτιστων μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας, όπως η θερμομόνωση των σωληνώσεων διανομής της θέρμανσης, αλλά και με την βέλτιστη διάταξη του συστήματος.

• Ζεστό νερό χρήσης: Οι ανάγκες σε ζεστό νερό χρήσης εξαρτώνται αποκλειστικά από τον τρόπο ζωής των χρηστών του κτιρίου. Ωστόσο, η ενέργεια που απαιτείται μπορεί να μειωθεί σημαντικά με την επιλογή και τον σχεδιασμό του κατάλληλου συστήματος παραγωγής ζεστού νερού. Τα ηλιακά θερμικά συστήματα που χρησιμοποιούνται ευρέως σε κατοικίες, εφόσον εγκατασταθούν με σωστό προσανατολισμό και κλίση, μπορούν να παράγουν τη μέγιστη ποσότητα ζεστού νερού που χρειάζεται. Ζεστό νερό μπορεί να παραχθεί και από απορριπτόμενη ενέργεια από την θέρμανση ή τον κλιματισμό ή άλλες θερμικές διεργασίες που μπορεί να γίνονται στο κτίριο. Όπως και στα συστήματα κλιματισμού και θέρμανσης, είναι σημαντικό κατά τον σχεδιασμό να γίνεται η σωστή διαστασιολόγιση και να επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή συνολική ενεργειακή απόδοση του συστήματος παραγωγής ζεστού νερού.

• Φωτισμός: Ο φωτισμός μπορεί να αποτελεί μεγάλο μέρος της κατανάλωσης ενέργειας για ορισμένους τύπους κτιρίων, όπως τα γραφεία. Ο περιορισμός της μπορεί να γίνει με τον σχεδιασμό ενός συστήματος φωτισμού που λαμβάνει υπ’ όψιν τη λειτουργία του κτιρίου και τις ανάγκες των χρηστών του και τη συνεισφορά του φυσικού φωτισμού. Η αξιολόγηση όλων των δεδομένων μπορεί να οδηγήσει στην εγκατάσταση μόνο της απαιτούμενης ισχύος για τις ανάγκες φωτισμού. Η εφαρμογή αυτοματισμών μπορεί να δώσει επιπλέον εξοικονόμηση ενέργειας, ωστόσο είναι σημαντικό να ληφθεί υπ’ όψιν η χρήση του κτιρίου.

• Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: Οι ανανεώσιμες πηγές εγκαθίστανται σε ένα κτίριο με σχεδόν μηδενική κατανάλωση για να παράγουν ολόκληρη ή μεγάλο μέρος της σχετικά μικρής ποσότητας ενέργειας που χρειάζεται το κτίριο. Γι αυτόν τον λόγο το μέγεθος και ο τύπος του συστήματος που επιλέγεται να εγκατασταθεί πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τις ανάγκες του κτιρίου. Επιπλέον, η εφαρμογή μέτρων αποθήκευσης της ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές, όπως η αποθήκευση του ζεστού νερού που παράγεται από ηλιακά συστήματα και η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από φωτοβολταϊκά συστήματα, συντείνουν στην ενεργειακή αυτονομία του κτιρίου.

Πλεονεκτήματα

Τα κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας αποτελούν χώρους με αισθητά καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας. Έχουν πολύ μειωμένους λογαριασμούς ενέργειας σε σχέση με τα υπόλοιπα κτίρια, ακόμα και με αυτά που έχουν κτιστεί ικανοποιώντας μόνο τις απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης. Οι χρήστες τους απαλλάσσονται για όσα χρόνια τα χρησιμοποιούν από έξοδα που δεν έχουν οποιαδήποτε οικονομική ανταπόδοση, ενώ παράλληλα δεν επηρεάζονται σημαντικά από τις μεταβολές στις τιμές της ενέργειας. Η κατασκευή και η ανακαίνιση κτιρίων σε κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας συμβάλλει στη μείωση εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα προστατεύοντας το περιβάλλον.