Eξ αδιαιρέτου ακίνητα: Οι λύσεις για κληρονομιές, εκτός σχεδίου & αυθαίρετα

Της Γραμμάτης Μπακλατσή, τοπογράφου – πολεοδόμου μηχανικού

baklatsi@yahoo.gr

Μεγάλος αριθμός ιδιοκτησιών στην Ελλάδα βρίσκεται υπό το καθεστώς ομηρίας εξαιτίας της εξ αδιαιρέτου ιδιοκτησίας. Οι λύσεις για κληρονομίες με η χωρίς αποδοχή, εκούσια η  δικαστική διανομή, διαφορετικά μερίδια συνιδιοκτητών, εξ αδιαιρέτου γεωτεμάχια εκτός σχεδίου με αυθαίρετα κτίσματα. 

Το πρόβλημα της εξ αδιαιρέτου ιδιοκτησίας είναι συνήθως σ΄ αυτούς που αποκτούν το ακίνητο από κληρονομιά και αρχίζουν οι συγκρούσεις. Άλλοι συνιδιοκτήτες δεν νοιάζονται, ορισμένοι βρίσκονται στο εξωτερικό και αδιαφορούν για το μικρό μερίδιο που τους αναλογεί, ενώ οι περισσότεροι συγκύριοι διαφωνούν σχετικά με το μέλλον του εξ αδιαιρέτου ακινήτου τους.

Συγκεκριμένα, κάποιος συγκύριος μπορεί να θέλει να πουλήσει το μερίδιό του ώστε να ρευστοποιήσει το περιουσιακό του δικαίωμα, ενώ οι άλλοι να μην θέλουν την πώληση, ούτε όμως να είναι και διατεθειμένοι να αγοράσουν το μερίδιο εκείνου που θέλει την ρευστοποίηση. Η λύση για εκείνον που επιθυμεί την ρευστοποίηση του περιουσιακού στοιχείου του έναντι του άλλου που δεν θέλει αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς του κοινού ακινήτου, είναι η διανομή του ακινήτου.

Εκτός της κληρονομιάς, υπάρχουν και περιπτώσεις που έγινε αγορά εξ αδιαιρέτου ενός ακινήτου από δύο ή περισσότερους συγκύριους και στην πορεία εκδήλωσαν την επιθυμία να το χωρίσουν. Αυτή η περίπτωση αφορά ακίνητα εκτός σχεδίου όπου απαγορεύεται η σύσταση καθέτου ιδιοκτησίας και αναγκαστικά αποκτήθηκαν εξ αδιαιρέτου.

• Τι κάνουμε όταν υπάρχει διαφωνία για την εκμετάλλευση του ακινήτου;

Σε περίπτωση διαφωνίας, εκείνος από τους συγκυρίους που ενδιαφέρεται περισσότερο από τους άλλους, για την εκμετάλλευση του μεριδίου του, είτε επειδή έχει ανάγκη τα χρήματα, είτε επειδή επιθυμεί την άμεση αξιοποίηση του ακινήτου, έχει την δυνατότητα να ζητήσει την εκούσια διανομή ή να ασκήσει αγωγή διανομής στο δικαστήριο, με την οποία θα ζητεί τον χωρισμό των μεριδίων, ώστε ο καθένας από τους συγκυρίους να λάβει το μερίδιό του και να το διαθέσει όπως θέλει.

• Ποια είναι η εκούσια διανομή;

Εάν το κοινό ακίνητο μπορεί να χωρισθεί σε τμήματα αντίστοιχα των ποσοστών εκάστου συγκυρίου, τότε μπορεί να υπάρξει εκούσια διανομή, είτε άτυπα, με προφορική δηλαδή συμφωνία, είτε εγγράφως, με συμβολαιογραφικό τύπο, ο οποίος είναι ασφαλώς και περισσότερο ενδεδειγμένος και ασφαλής τρόπος, για να μην υπάρχουν αμφιβολίες, αμφισβητήσεις και δικαστικοί αγώνες.

• Πώς γίνεται η δικαστική διανομή;

Σε περίπτωση διαφωνίας για την εκμετάλλευση του ακινήτου, εκείνος από τους συνιδιοκτήτες που ενδιαφέρεται περισσότερο από τους άλλους να εκμεταλλευτεί το μερίδιό του, είτε επειδή έχει ανάγκη τα χρήματα, είτε επειδή θέλει άμεσα να το αξιοποιήσει (εκμίσθωση, ανακαίνιση, πώληση), έχει τη δυνατότητα από το νόμο να προσφύγει στο δικαστήριο και να ζητήσει τη δικαστική διανομή του ακινήτου. Με αυτήν θα ζητάει χωρισμό των μεριδίων, ώστε ο καθένας από τους συνιδιοκτήτες να πάρει το μερίδιό του και να το διαθέσει όπως θέλει. Να σημειωθεί εδώ ότι το δικαίωμα για διανομή ακινήτου δεν παραγράφεται, οπότε μπορεί να ασκηθεί οποτεδήποτε.

Η δικαστική τώρα διανομή, μπορεί να γίνει με πρωτοβουλία, ακόμα και ενός, από τους περισσότερους συνιδιοκτήτες, με αγωγή, η οποία στρέφεται εναντίον όλων των υπολοίπων και στην οποία, οφείλει να προτείνει ο ίδιος τον ενδεδειγμένο τρόπο διανομής

Διότι, η δικαστική διανομή, μπορεί να γίνει επίσης, με περισσότερους, από έναν τρόπους π.χ. αυτούσια διανομή, πλειστηριασμός.

• Τι είναι η αυτούσια διανομή;

Η αυτούσια διανομή ενός αγροτεμαχίου, οικοπέδου ή κατοικίας μπορεί να γίνει, εφόσον είναι δυνατή η διαίρεση του ακινήτου σε μέρη, ανάλογα προς τις μερίδες των κοινωνών, δίχως να μειώνεται η αξία του. Ο τρόπος αυτός, αποκλείεται, εάν η αυτούσια διανομή είναι ανέφικτη εκ των πραγμάτων (π.χ. το ακίνητο να είναι ένα διαμέρισμα) ή οδηγεί σε μείωση της αξίας του (π.χ. αν πρόκειται για οικόπεδο 1.500 τμ, σε περιοχή, όπου το όριο αρτιότητας για την οικοδόμηση είναι 800 τμ, δεν μπορεί να διαιρεθεί σε 2 οικόπεδα των 750 τμ).

–Σε περίπτωση ακάλυπτου οικοπέδου, μπορεί επίσης να συσταθεί οριζόντια ή και κάθετη ιδιοκτησία και να λάβει ο καθένας, μετά την ανοικοδόμηση, από ένα διαμέρισμα ή μεζονέτα κλπ. Αν μετά τη σύσταση, προκύπτει ότι ένας εκ των συνιδιοκτητών πήρε ένα τμήμα του ακινήτου με μεγαλύτερη χρηματική αξία σε σχέση με κάποιον άλλον από τους συνιδιοκτήτες, τότε μπορεί να υποχρεωθεί αυτός να καλύψει τη διαφορά καταβάλλοντας ένα χρηματικό ποσό.

–Αν υπάρχει ήδη κτίριο, μπορεί επίσης να γίνει διανομή των επιμέρους οριζόντιων ή κάθετων ιδιοκτησιών.

• Γίνεται αυτούσια διανομή όταν υπάρχουν διαφορετικά μερίδια συνιδιοκτητών;

Ναι. Αυτούσια διανομή σημαίνει ότι το ακίνητο χωρίζεται σε τμήματα αναλόγως των μεριδίων των συνιδιοκτητών. Για παράδειγμα ένα οικόπεδο εντός σχεδίου, επιφανείας 1.000 τ.μ. χωρίζεται σε δύο τμήματα, το ένα 750 τ.μ., το οποίο λαμβάνει ο συγκύριος που έχει το 75% του οικοπέδου και σε ένα δεύτερο τμήμα, των 250 τ.μ., που λαμβάνει ο συγκύριος που έχει το 25% εξ αδιαιρέτου, υπό την προϋπόθεση ότι η ελάχιστη αρτιότητα οικοπέδου στην περιοχή είναι 250 τ.μ. και έτσι δημιουργούνται δύο άρτια και οικοδομήσιμα οικόπεδα.

• Πότε γίνεται πλειστηριασμός;

Εάν στο οικόπεδο/αγροτεμάχιο δεν μπορεί να γίνει αυτούσια διανομή, γιατί δεν μπορούν να προκύψουν άρτια και οικοδομήσιμα τμήματα του ακινήτου, τότε η μόνη επιτρεπτή διανομή είναι η πώληση διά πλειστηριασμού όλου του ακινήτου. Έτσι ο κάθε συγκύριος λαμβάνει το ποσό των χρημάτων που του αναλογεί.

• Τι γίνεται όταν ένας εκ τον συνιδιοκτητών ζητά από το δικαστήριο πλειστηριασμό και άλλος αυτούσια διανομή;

Πράγματι υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο ένας συνιδιοκτήτης ασκεί αγωγή διανομής κατά των υπολοίπων, με την οποία ζητάει τη διανομή με πλειστηριασμό, όμως κάποιος από τους άλλους συνιδιοκτήτες ζητά από το δικαστήριο την αυτούσια διανομή, εφόσον αυτή είναι δυνατή. Σε αυτή την περίπτωση, το δικαστήριο είναι ελεύθερο να δεχθεί είτε το αίτημα για πλειστηριασμό είτε το αίτημα για αυτούσια διανομή. Το δικαστήριο θα κρίνει πώς θα εξασφαλιστεί καλύτερα το συμφέρον των κοινωνών και η καλύτερη οικονομική εκμετάλλευση του ακινήτου από τους συνιδιοκτήτες του. Το κυριότερο στοιχείο που θα επηρεάσει τη δικαστική απόφαση είναι η εξυπηρέτηση του συμφέροντος των συνιδιοκτητών (κοινωνών).

• Μπορεί να γίνει αυτούσια διανομή με σύσταση καθέτου ή οριζόντιας ιδιοκτησίας;

Ναι μπορεί το δικαστήριο να διατάξει την αυτούσια διανομή κοινού οικοπέδου στο οποίο υπάρχει οικοδομή ή το οποίο είναι αδόμητο αλλά άρτιο και οικοδομήσιμο, πρέπει όμως να είναι δυνατή η διαίρεση του σε μέρη ανάλογα με τις μερίδες των συγκύριων. Μπορεί να γίνει σύσταση χωριστής ιδιοκτησίας κατ` ορόφους ή μέρη ορόφων (οριζόντια ιδιοκτησία), εφόσον πρόκειται για οικόπεδο που υπάρχει οικοδομή. Όταν το οικόπεδο είναι αδόμητο μπορεί να γίνει σύσταση χωριστής ιδιοκτησίας σε διακεκριμένα μέρη του ενιαίου οικοπέδου στα οποία θα είναι δυνατή η ανέγερση χωριστών οικοδομημάτων σύμφωνα με τις πολεοδομικές διατάξεις

• Έχω το 50% σε οικόπεδο από κληρονομία της μητέρας. Εγώ έκανα αποδοχή, όχι όμως η αδελφή μου. Τι κάνω;

Στην περίπτωση, που ο ένας από τους συγκύριος αμελεί ή για λόγους οικονομικούς δεν προχώρησε σε αποδοχή κληρονομίας, τότε ο συγκύριος που επιθυμεί την διανομή μπορεί να προβεί αυτός, για λογαριασμό του άλλου συγκληρονόμου σε ενέργειες που οδηγούν στην αναγκαστική αποδοχή και του μεριδίου του άλλου. Αυτό γίνεται π.χ. με την έκδοση από την γραμματεία του δικαστηρίου πιστοποιητικού περί μη αποποιήσεως της κληρονομίας από τον άλλο συγκληρονόμο. Το πιστοποιητικό μεταγράφεται στο υποθηκοφυλακείο στο όνομα του συγκληρονόμου και μ΄ αυτόν τον τρόπο ανοίγει ο δρόμος για την αγωγή διανομής, ώστε αυτή να γίνει δεκτή από το δικαστήριο και να χωρισθεί το ακίνητο είτε αυτουσίως, είτε με πλειστηριασμό.

• Γιατί να μην μπορώ να χωρίσω και να περιφράξω το μισό χωράφι που κληρονόμησα από τον πατέρα μου μαζί με τον αδελφό μου και να το χτίσω;

Στις εκτός σχεδίου περιοχές απαγορεύεται η σύσταση κάθετης συνιδιοκτησίας, για να μην υπάρχει κατάτμηση της γης που οδηγεί στην αυθαίρετη δόμηση και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

• Μπορεί να γίνει εκούσια διανομή σε εξ αδιαιρέτου γεωτεμάχια εκτός σχεδίου με αυθαίρετα κτίσματα;

Επιτρέπεται η τακτοποίηση αυθαιρέτων και η σύνταξη συμβολαιογραφικών πράξεων σύστασης διηρημένων ιδιοκτησιών επί των γηπέδων αυτών, που βρίσκονται εκτός σχεδίου πόλεως και εκτός ορίων οικισμών και ανήκουν σε έναν ή περισσότερους ιδιοκτήτες, επί των οποίων έχουν ανεγερθεί μέχρι τις 28.7.2011 οικοδομήματα νομίμως ανεγερθέντα ή αυθαίρετα, τα οποία τακτοποιούνται. Η σύσταση της καθέτου ιδιοκτησίας γίνεται με τη συναίνεση όλων των συνιδιοκτητών και δίνεται το δικαίωμα να έχει ο κάθε συμβαλλόμενος το δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης στο αυτοτελές οικοδόμημα του. Σε περίπτωση όμως, που δεν συναινούν όλοι οι συνιδιοκτήτες στη σύνταξη συμβολαιογραφικής πράξης, τότε μπορούν οι συνιδιοκτήτες τουλάχιστον κατά 65% του γεωτεμαχίου επί του οποίου έχουν ανεγερθεί αυτοτελή οικοδομήματα, να ζητήσουν με αγωγή τη σύσταση διηρημένων ιδιοκτησιών καταθέτοντας για τη σύνταξη σχετικής πράξης τα απαιτούμενα δικαιολογητικά (τοπογραφικό διάγραμμα του γηπέδου, κατόψεις, σχέδιο σύστασης διηρημένων ιδιοκτησιών και κανονισμού, σχέδιο διανομής των διηρημένων ιδιοκτησιών, έκθεση σχετικά με την αξία κάθε ιδιοκτησίας, πιστοποιητικό ιδιοκτησίας και βαρών του ακινήτου).

“Ταχυδρόμος Μαγνησίας”