Αυθαίρετα: απόφαση του ΣτΕ ακυρώνει υπαγωγές, χωρίς συμφωνία συνιδιοκτητών

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Νέα απόφαση του ΣτΕ ακυρώνει  τη νομοθετική ρύθμιση του 2014, με βάση την οποία έχουν γίνει τα τελευταία δέκα χρόνια σε εξ αδιαιρέτου ιδιοκτησίες χωρίς τη συναίνεση όλων των συνιδιοκτητών πολλές χιλιάδες τακτοποιήσεις αυθαιρέτων κατασκευών, που  βρίσκονται σε γήπεδα άνω των τεσσάρων στρεμμάτων, σε εκτός σχεδίου περιοχές όλης της χώρας.

Χιλιάδες τακτοποιήσεις αυθαιρέτων, που έγιναν βάση της ρύθμισης (άρθρο 34 παρ. 2), του νόμου 4315/2014,  με τίτλο «πράξεις εισφοράς σε γη και σε χρήμα – ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις και άλλες διατάξεις», με υπαγωγή στο ν. 4178/2013 – το βασικό νόμο των αυθαιρέτων- και συνακόλουθα η μεταφορά της υπαγωγής τους στους επόμενους νόμους των αυθαιρέτων, είναι πλέον στον αέρα.

Η νέα απόφαση του ΣτΕ κρίνει ότι η πολεοδομική ρύθμιση του νόμου 4315/2014, (άρθρο 34 παρ. 2), που δίνει τη δυνατότητα σε συγκυρίους  του ακινήτου, να υπαχθούν υπό προϋποθέσεις στις διατάξεις του νόμου 4178/2013 τακτοποίησης  αυθαιρέτων  χωρίς τη συναίνεση των λοιπών συνιδιοκτητών, «δεν είναι νόμιμη».

ΣτΕ: «απαιτείται συμφωνία όλων των συγκυριών ή έστω η ανοχή τους»

-«Κατά την έννοια του άρθρου 34 παρ. 2 του ν. 4315/2014, ερμηνευόμενου υπό το πρίσμα των άρθρων 17 και 24 του Συντάγματος, για την υπαγωγή στις διατάξεις του ν. 4178/2013 κατασκευών επί ακινήτου στο οποίο υφίσταται εξ αδιαιρέτου συγκυριότητα, πέραν των προβλεπομένων σε αυτό προϋποθέσεων, εξακολουθεί, σε κάθε περίπτωση, να απαιτείται συμφωνία όλων των συγκυριών ή έστω η ανοχή τους, η οποία, ωστόσο, αρκεί να συνάγεται από τα υποβαλλόμενα έγγραφα και στοιχεία, ενώ, αντιθέτως, αποκλείεται η υπαγωγή στις ως άνω διατάξεις, όταν από τα ως άνω στοιχεία προκύπτει εκπεφρασμένη αντίθετη βούληση κάποιου εκ των συνιδιοκτητών» σημειώνεται στην απόφαση του ΣτΕ και υπογραμμίζεται ότι:

-«Αντίθετη εκδοχή θα συνιστούσε παραβίαση τόσο του συνταγματικού δικαιώματος της ιδιοκτησίας και των εξ αυτού εκπορευόμενων εξουσιών του συγκυρίου που δεν επιθυμεί την υπαγωγή του αυθαιρέτου στις διατάξεις του ν. 4178/2013, όσο και της συνταγματικής επιταγής για πολεοδομική διαμόρφωση της χώρας με βάση ορθολογικό σχεδίασμα, υπαγορευόμενο από πολεοδομικά κριτήρια, η οποία επιβάλλει την στενή ερμηνεία των διατάξεων που επιτρέπουν, κατ’ εξαίρεση, την διατήρηση κατασκευών ανεγερθεισών χωρίς νόμιμη άδεια».

Ακύρωση του νόμου, της υπαγωγής και απόφασης του ΣΥΠΟΘΑ

Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο εκδίκασε προσφυγή που αφορά σε εξ αδιαιρέτου ακίνητο εκτός σχεδίου άνω των τεσσάρων στρεμμάτων στο Δήμο Ηγουμενίτσας. Οι συνιδιοκτήτες που προσέφυγαν στο ΣτΕ από το 2010 έως και το 2014 που ψηφίστηκε η επίδικη νομοθετική ρύθμιση, με σειρά ενεργειών τους, όπως εξώδικο και αγωγή είχαν ζητήσει την κατεδάφιση αυθαιρέτου κτίσματος που έχτισε συνιδιοκτήτης τους συγκύριος στην έκταση, ζητώντας παράλληλα να τους καταβληθεί αποζημίωση. Μετά τη ψήφιση της επίμαχης ρύθμισης με βάση την οποία έγινε υπαγωγή σε τακτοποίηση χωρίς τη σύμφωνη γνώμη τους οι συνιδιοκτήτες που προσέφυγαν στο ΣτΕ είχαν επίσης ζητήσει από τον Δήμο Ηγουμενίτσας, να ανακληθεί η δήλωση εντάξεως του αυθαιρέτου στον ν. 4178/2013.

Το ΣτΕ δικαίωσε τους συνιδιοκτήτες που προσέφυγαν, έκρινε ως παράνομη και ακύρωσε τη νομοθετική ρύθμιση του νόμου 4315/2014, (άρθρο 34 παρ. 2), για υπαγωγή αυθαιρέτου χωρίς τη συμφωνία «ή έστω ανοχή» των συνιδιοκτητών. Ταυτοχρόνως ακύρωσε και την απόφαση του ΣΥΠΟΘΑ Π.Ε. Θεσπρωτίας, που είχε κρίνει ως νόμιμη την υπαγωγή του αυθαιρέτου κτίσματος στον νόμο  4178/2013.

Συγκεκριμένα σημειώνεται στην απόφαση του δικαστηρίου ότι: «Εν προκειμένω, υπήρχαν έγγραφα και στοιχεία που αποδείκνυαν την εκπεφρασμένη αντίθεση του αιτούντος/εκκαλούντος σχετικά με την υπαγωγή των επίμαχων αυθαίρετων κατασκευών του εφεσιβλήτου στις διατάξεις του ν. 4178/2013. Συγκεκριμένα, την περίοδο 2010-2014 ο αιτών/εκκαλών με εξώδικες προσκλήσεις (από 31.8.2010, 29.4.2013 και 5.2.2014) είχε ζητήσει την απομάκρυνση των επίμαχων κατασκευών. Στη συνέχεια, με αγωγή (από 11.3.2014) είχε ζητήσει να του επιτραπεί η κατεδάφιση του αυθαιρέτου κτίσματος και να του καταβληθεί σχετική αποζημίωση, ενώ με καταγγελία του (από 17.6.2014) στον Δήμο Ηγουμενίτσας είχε ζητήσει την ανάκληση προηγούμενης (από 25.2.2014) δήλωσης εντάξεως του αυθαιρέτου στον ν. 4178/2013. Συνεπώς, ενόψει και των προεκτεθέντων περί της έννοιας των διατάξεων του άρθρου 34 παρ. 1 του ν. 4315/2014, όπως αυτό ίσχυε εν προκειμένω, δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις για την υπαγωγή των επίμαχων αυθαιρέτων κατασκευών εντός του κοινού ακινήτου στις διατάξεις του ν. 4178/2013, η δε προσβαλλόμενη 6/8/31.10.2016 απόφαση (πρακτικό 5ης Συνεδρίασης/ 6ο θέμα) απόφαση του ΣΥΠΟΘΑ Π.Ε. Θεσπρωτίας, με την οποία κρίθηκαν τα αντίθετα, είναι, για το λόγο αυτό, ακυρωτέα, όπως βασίμως προβάλλεται από τον αιτούντα, παρελκούσης ως αλυσιτελούς της εξετάσεως των λοιπών προβαλλόμενων λόγων ακυρώσεως».

Τι λέει η νομοθετική ρύθμιση του ΥΠΕΝ, που ακυρώνει το ΣτΕ

Η νομοθετική ρύθμιση του ΥΠΕΝ (άρθρο 34 παρ. 2), του νόμου 4315/2014,  με τίτλο «πράξεις εισφοράς σε γη και σε χρήμα – ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις και άλλες διατάξεις», που η νέα απόφαση του ΥΠΕΝ ακυρώνει συγκεκριμένα προβλέπει:

-«Σε περιπτώσεις ακινήτων, εκτός σχεδίου, επιφανείας άνω των 4.000 τ.μ. οι συγκύριοι ποσοστού δικαιώματος κυριότητας δύναται να υπαχθούν στις διατάξεις του ν. 41 78/2013 χωρίς τη συναίνεση των λοιπών συνιδιοκτητών υπό την προϋπόθεση ότι ασκούν πέραν της δεκαετίας αδιαλείπτως πράξεις νομής και κατοχής στην αποκλειστική χρήση τμήματος του ακινήτου στο οποίο δεν έχει συσταθεί διηρημένη ιδιοκτησία. Με την υπαγωγή στις ρυθμίσεις του ν. 4178/2014 δεν αναγνωρίζονται ούτε επηρεάζονται εμπράγματα ή ενοχικά δικαιώματα, δεν θίγονται ζητήματα της κοινωνίας δικαιώματος των συνιδιοκτητών, που απορρέουν από τον Αστικό Κώδικα.
Πέραν των λοιπών δικαιολογητικών υποβάλλονται υποχρεωτικώς έγγραφα βέβαιης χρονολογίας που αποδεικνύουν την αποκλειστική νομή και κατοχή του τμήματος της αποκλειστικής χρήσης πέραν της δεκαετίας όπως ιδιωτικά συμφωνητικά, αποδείξεις καταβολής τελών σύνδεσης αποχέτευσης κ.λπ., τοπογραφικά διαγράμματα που τυχόν προσαρτώνται στον τίτλο κτήσεως».

Η νέα απόφαση του ΣτΕ

Η νέα απόφαση του ΣτΕ (1736/2023), που κρίνει ως αναγκαία τη συμφωνία των συνιδιοκτητών για την υπαγωγή σε τακτοποίηση αυθαιρέτων κτισμάτων, που βρίσκονται εντός του κοινού ακινήτου (Πρόεδρος Μ. Γκορτζολίδου Εισηγητής: Μ. Μπαμπίλη, όπως δημοσιεύεται στο νομικό βήμα «Νόμος+Φύση» , έχει ως εξής:

«-Κατά την έννοια του άρθρου 34 παρ. 2 του ν. 4315/2014, ερμηνευόμενου υπό το πρίσμα των άρθρων 17 και 24 του Συντάγματος, για την υπαγωγή στις διατάξεις του ν. 4178/2013 κατασκευών επί ακινήτου στο οποίο υφίσταται εξ αδιαιρέτου συγκυριότητα, πέραν των προβλεπομένων σε αυτό προϋποθέσεων, εξακολουθεί, σε κάθε περίπτωση, να απαιτείται συμφωνία όλων των συγκυριών ή έστω η ανοχή τους, η οποία, ωστόσο, αρκεί να συνάγεται από τα υποβαλλόμενα έγγραφα και στοιχεία, ενώ, αντιθέτως, αποκλείεται η υπαγωγή στις ως άνω διατάξεις όταν από τα ως άνω στοιχεία προκύπτει εκπεφρασμένη αντίθετη βούληση κάποιου εκ των συνιδιοκτητών. Αντίθετη εκδοχή θα συνιστούσε παραβίαση τόσο του συνταγματικού δικαιώματος της ιδιοκτησίας και των εξ αυτού εκπορευόμενων εξουσιών του συγκυρίου που δεν επιθυμεί την υπαγωγή του αυθαιρέτου στις διατάξεις του ν. 4178/2013, όσο και της συνταγματικής επιταγής για πολεοδομική διαμόρφωση της χώρας με βάση ορθολογικό σχεδίασμα, υπαγορευόμενο από πολεοδομικά κριτήρια, η οποία επιβάλλει την στενή ερμηνεία των διατάξεων που επιτρέπουν, κατ’ εξαίρεση, την διατήρηση κατασκευών ανεγερθεισών χωρίς νόμιμη άδεια.

Η κρίση της εκκαλουμένης σύμφωνα με την οποία «το άρθρο 34 παρ. 2 του ν. 4315/2014 … παρείχε πλέον τη δυνατότητα σε συγκυρίους ακινήτου, εκτός σχεδίου, επιφανείας άνω των 4.000 τ.μ. οποιουδήποτε ποσοστού δικαιώματος κυριότητας, να υπαχθούν υπό προϋποθέσεις στις διατάξεις του ν. 4178/2013, χωρίς τη συναίνεση των λοιπών συνιδιοκτητών» δεν είναι νόμιμη. Τούτο δε διότι από τα προσκομισθέντα στοιχεία όχι μόνον δεν προκύπτει κατ’ ανοχή του εκκαλούντος αλλά αντιθέτως υπήρξε σαφής η αντίθεσή του στις επίμαχες πράξεις του αντιδίκου του. Συνεπώς, για το λόγο αυτό, βασίμως προβαλλόμενη, η κρινόμενη έφεση πρέπει να γίνει δεκτή, να εξαφανιστεί η εκκαλουμένη απόφαση ως προς την αντίστοιχη χρίση της και να εξεταστεί κατά το μέρος αυτό η σχετική αίτηση ακυρώσεως.

Εν προκειμένω, υπήρχαν έγγραφα και στοιχεία που αποδείκνυαν την εκπεφρασμένη αντίθεση του αιτούντος/εκκαλούντος σχετικά με την υπαγωγή των επίμαχων αυθαίρετων κατασκευών του εφεσιβλήτου στις διατάξεις του ν. 4178/2013. Συγκεκριμένα, την περίοδο 2010-2014 ο αιτών/εκκαλών με εξώδικες προσκλήσεις (από 31.8.2010, 29.4.2013 και 5.2.2014) είχε ζητήσει την απομάκρυνση των επίμαχων κατασκευών. Στη συνέχεια, με αγωγή (από 11.3.2014) είχε ζητήσει να του επιτραπεί η κατεδάφιση του αυθαιρέτου κτίσματος και να του καταβληθεί σχετική αποζημίωση, ενώ με καταγγελία του (από 17.6.2014) στον Δήμο Ηγουμενίτσας είχε ζητήσει την ανάκληση προηγούμενης (από 25.2.2014) δήλωσης εντάξεως του αυθαιρέτου στον ν. 4178/2013. Συνεπώς, ενόψει και των προεκτεθέντων περί της έννοιας των διατάξεων του άρθρου 34 παρ. 1 του ν. 4315/2014, όπως αυτό ίσχυε εν προκειμένω, δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις για την υπαγωγή των επίμαχων αυθαιρέτων κατασκευών εντός του κοινού ακινήτου στις διατάξεις του ν. 4178/2013, η δε προσβαλλόμενη 6/8/31.10.2016 απόφαση (πρακτικό 5ης Συνεδρίασης/ 6ο θέμα) απόφαση του ΣΥΠΟΘΑ Π.Ε. Θεσπρωτίας, με την οποία κρίθηκαν τα αντίθετα, είναι, για το λόγο αυτό, ακυρωτέα, όπως βασίμως προβάλλεται από τον αιτούντα, παρελκούσης ως αλυσιτελούς της εξετάσεως των λοιπών προβαλλόμενων λόγων ακυρώσεως».