Η μεσογειακή πόλη είναι συμπαγής (compact city) και απορώ γιατί χώροι ευρύχωροι, που αερίζονται και ανασαίνουν, κλείνουν με τα κυβερνητικά «μέτρα», αναφέρει Στο Κόκκινο Ρόδου 103,7 και την Πόλυ Χατζημάρκου, η Λίλα Λεοντίδου, oμότιμη καθηγήτρια του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου, αρχιτέκτων- πολεοδόμος – γεωγράφος. Παρακολουθούμε άφωνοι το πέρασμα από το κοινωνικό κράτος της Ευρώπης στο οργουελιανό κράτος της επιστημονικής φαντασίας, τονίζει.
– Στη σύγχρονη βιοπολιτική διαχείριση της ζωής και της σκέψης, έχουν εισαχθεί οι έννοιες κοινωνική/φυσική αποστασιοποίηση (social distancing, physical distancing). Πώς διαμορφώνεται η νέα ανθρωπογεωγραφία στο πραγματικό και ψηφιακό τοπίο;
«Από τη σκοπιά ενός ανθρωπογεωγράφου, όπως εγώ, παρακολουθώ με απόγνωση τον covid-19 να μολύνει KAI τη γεωγραφία, πρώτα-πρώτα οξύνοντας το χάσμα Βορρά/Νότου σε επίπεδο Ε.Ε. Από το Βορρά εκπλήσσει η συνεχιζόμενη υπεροψία της Γερμανίας, η οποία κατάσχεσε υγειονομικό υλικό άλλων χωρών (και της Ελλάδας) που είχαν την ατυχία να έχουν connecting flight μέσω του εδάφους της, και η οποία μαζί με την Ολλανδία αντιτάσσεται στο κορωνο-ομόλογο. Όσο για το Νότο, η Ελλάδα μοιάζει όντως με success story σε σύγκριση με την δραματική εξάπλωση του ιού στην Ιταλία και την Ισπανία, αλλά κανένα αντίκρισμα δεν έχει αυτό στις ελευθερίες των πολιτών. Μάλλον το αντίστροφο συμβαίνει. Η διάλυση της καθημερινότητας αλλά και της οικονομικής δραστηριότητας προαναγγέλλει κρίση σοβαρότερη από της δεκαετίας του 2010.
Κατεβαίνοντας σε κλίμακα, στον αστικό χώρο τα «μέτρα» χαρακτηρίζονται από πλείστες πολεοδομικές και γεωγραφικές αστοχίες (για να το εκφράσουμε απαλά). Η Μεσογειακή πόλη είναι συμπαγής (compact city ονομάζεται) και απορώ γιατί χώροι ευρύχωροι, που αερίζονται και ανασαίνουν, κλείνουν με τα κυβερνητικά «μέτρα».
Ακούστε: η Α-Β που μάθαμε κατά την εκπαίδευσή μας στο ΕΜΠ και το LSE είναι ότι η μοντέρνα πολεοδομία γεννήθηκε ακριβώς ως αντίδοτο στην εξάπλωση των επιδημιών. Στην Αγγλία όλη η πολεοδομική νομοθεσία και στη Γαλλία το πολεοδομικό σχέδιο του Οσμάν για το Παρίσι, προέταξαν υγειονομικούς σκοπούς. Οι δαιδαλώδεις δρόμοι, τα στενά πεζοδρόμια και η έλλειψη αερισμού στο εσωτερικό των πόλεων με τα ψηλά κτίρια εγκλωβίζουν το μολυσμένο αέρα, ενώ τα πάρκα και η θαλάσσια αύρα τον διασκορπίζουν, τα δέντρα εμπλουτίζουν την ατμόσφαιρα με οξυγόνο, ο ήλιος προσφέρει τη βιταμίνη D και όλα αυτά, μαζί με την άσκηση στο ύπαιθρο, θωρακίζουν το ανοσοποιητικό. Δεν υπάρχει καμιά επιστημονικά τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία για το κλείσιμο των φαρδιών και ευάερων κοινόχρηστων χώρων στις πόλεις. Οι διάφορες αποφάνσεις ότι σημειώθηκε συνωστισμός είναι έωλες και εύκολα αναστρέψιμες, με τόσους αστυνομικούς στους δρόμους που μπορούν να τον αποτρέψουν.
Έτσι λοιπόν, με βάση τα παραπάνω δεν εκτιμώ ότι είναι στην σωστή κατεύθυνση ο αποκλεισμός των πολιτών από ανοιχτούς χώρους και ο εγκλωβισμός τους στα σοκάκια και τα στενά πεζοδρόμια. Με βάση ποιους κανόνες υγιεινής και ανοσοποιητικής ενδυνάμωσης στις πόλεις και τις εξοχές κλείστηκαν τα δάση, τα πάρκα της Αθήνας, τα παραθαλάσσια μέτωπα της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας και του Βόλου και ξηλώθηκαν τα παγκάκια της Κατερίνης; Με ποια λογική απαγορεύονται δραστηριότητες όπως το (χειμερινό ακόμα) κολύμπι και το ψάρεμα, και μάλιστα σε νησιωτικούς οικισμούς δίπλα στο κύμα; Αυτά, όπως και το ποδήλατο ή το περπάτημα στο ύπαιθρο (με σεβασμό στην απόσταση), ούτε συνωστισμό δημιουργούν, και για την υγεία είναι ευεργετικά. Ας προστεθεί ότι το κλείσιμο της παραλίας της Πάτρας από τις 2 μμ ως τις 8 πμ θα ρίξει εκεί όλη την κίνηση στο διάστημα από 8 πμ ως 2 μμ και αντίστοιχα στο Βόλο θα δημιουργήσει συνωστισμό από τα πρωινά ως τις 12 το μεσημέρι: άλλο ένα αποτέλεσμα αντίθετο στις προθέσεις των εμπνευστών του “μέτρου”…
Παραμένοντας στο πλαίσιο της ειδικότητάς μου και κατεβαίνοντας λίγο ακόμα στην χωρική κλίμακα, ανησυχώ που ο αναγκαστικός εγκλεισμός, όσο και αν ελέγχει τη διασπορά του ιού, δημιουργεί άλλες παρενέργειες. Εγκλωβίζονται τα άτομα σπίτι τους, αν βέβαια έχουν σπίτι. Η μοναξιά εγκυμονεί προφανείς κινδύνους. Το ίδιο όμως και η ολοήμερη συμβίωση. Ως γνωστόν πάρα πολλά σπίτια είναι μικρά, χωρίς βεράντες ή κήπους. Εκεί ελλοχεύει η προστριβή, ακόμα και η βία. Ψυχολογικά και ψυχοσωματικά προβλήματα τεκμηριώνονται από τη νέα γραμμή επικοινωνίας για ψυχολογική υποστήριξη (10306), ενώ η ενδοοικογενειακή βία τεκμηριώνεται δυστυχώς από την κακοποίηση γυναικών και την αύξηση των γυναικοκτονιών. Ο εγκλεισμός ενδέχεται να έχει παρενέργειες χειρότερες και ευρύτερες από την επιδημία, η οποία ούτως ή άλλως μολύνει τις ανθρώπινες σχέσεις.
Χτες 7.4.20, παγκόσμια μέρα υγείας, αναλογίστηκα ποιες είναι οι επιπτώσεις για την υγεία του πληθυσμού, όλων αυτών των «μέτρων» για φυσική αποστασιοποίηση, γεωγραφική αποστασιοποίηση που είναι και κοινωνική αποστασιοποίηση. Υποτίθεται ότι αναπτύσσεται ο εικονικός άυλος χώρος, ότι επικοινωνούμε ψηφιακά, αλλά χτές «έπεσε το σύστημα», βρέθηκα χωρίς Ιντερνετ και τηλέφωνο, και τυχερή ήμουνα που δεν χρειαζόμουν κάτι επειγόντως! Ξέρετε, σε όλους τους συγκριτικούς χάρτες η Ελλάδα έρχεται στις τελευταίες θέσεις ανάπτυξης και χρήσης του Διαδικτύου και αυτό καθόλου δεν βοηθάει. Ο εγκλεισμός είναι τελείως και από κάθε άποψη ανθυγιεινός».
– Πώς θεωρείτε ότι θα διαμορφωθεί το νέο κοινωνικό «τοπίο» την επόμενη μέρα; Ποια θα είναι η νέα «κανονικότητα»;
«Το μόνο που ελπίζω είναι να λήξει οριστικά ο αναγκαστικός εγκλεισμός που – σε συνδυασμό με την τρομολαγνεία των ΜΜΕ, τα οποία έχουν μετατραπεί σε ολοήμερους υγειονομικούς μας κηδεμόνες ενστερνιζόμενα το κρατικό αφήγημα περί κορωνοϊού –, εντείνει αυτό το παραλυτικό συναίσθημα, το φόβο. Θυμάμαι τον Castells, που έλεγε ότι το κίνημα των πλατειών, με τη συλλογική σωματική παρουσία και δευτερευόντως με τα ψηφιακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατανίκησε το φόβο, και αυτή ήταν η σπουδαιότερη συμβολή του. Τώρα συμβαίνει το αντίστροφο. Ελπίζω να μην γίνει αυτό η «νέα κανονικότητα» και να ξαναβγούμε στις πλατείες και τις συλλογικές δραστηριότητες.
Στο ατομικό επίπεδο όμως ίσως αναδύεται μια νέα «κανονικότητα» κομφορμισμού και ραστώνης, στην καλύτερη περίπτωση, αλλά και ενοχοποίησης του πλησίον, του «άλλου», του ταξιδιώτη, στη χειρότερη. Στην οικονομία πλήττονται πρωτίστως οι μικρομεσαίοι και ενισχύονται οι πολυεθνικές και το εξ αποστάσεως εμπόριο και υπηρεσίες, που συντελούν σε μαζικές απολύσεις και ανεργία, που θα διαρκέσουν, φοβάμαι.
Και στο κοινωνικό-πολιτικό επίπεδο παρακολουθούμε άφωνοι το πέρασμα από το κοινωνικό κράτος της Ευρώπης στο οργουελιανό κράτος της επιστημονικής φαντασίας, ακόμα και με face control στην Κίνα και τη Ρωσία. Ας ελπίζουμε ότι θα παραμείνει στον τόπο μας το υποτυπώδες κοινωνικό κράτος της βοήθειας στο σπίτι (1595). Όμως από τα «προσωρινά μέτρα» του αυταρχικού οργουελιανού κράτους, ποια άραγε θα ακυρωθούν και ποια θα διαιωνισθούν όταν πλέον η πανδημία του Covid-19 θα έχει υποχωρήσει? Όπως είπε κι ένας φίλος μου, ανοίγει η κερκόπορτα για τα μύρια όσα. Επαγρύπνηση και ψυχραιμία χρειάζεται, αλλά ψυχραιμία, γενικά, δεν υπάρχει. Ίδωμεν.
“Στο Κόκκινο”
