Του Νίκου Ηλιάδη*
Τα θέματα της ημερίδας, «Εξελίξεις στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών», «Εφαρμογές της Τεχνολογίας Πληροφορικής και Επικοινωνιών στη Βιομηχανία», «Ψηφιακή επιτάχυνση – Εφαρμογές», αναφέρονται στη νέα πραγματικότητα που δημιουργείται σήμερα με τρομακτικούς ρυθμούς στην αγορά εργασίας και στην καθημερινή ζωή .
Στη βιομηχανική εποχή/ επανάσταση οι μηχανές επέκτειναν τη μυϊκή δύναμη του ανθρώπου . Στη σημερινή μεταβιομηχανική εποχή οι αυτοματισμοί επεκτείνουν τη νοητική του λειτουργία , και οι εξελίξεις επιταχύνονται με τρομακτικούς ρυθμούς . Δημιουργείται μια νέα πραγματικότητα . Η χρησιμοποιούμενη στην πράξη τεχνολογία αποσύρεται με ρυθμούς μεγαλύτερους από 7% ετησίως, που σημαίνει ότι σε χρονικό διάστημα λιγότερο των 10 ετών θα χρησιμοποιείται τεχνολογία που δεν γνωρίζουμε σήμερα .
Οι εξειδικευμένες αυτές γνώσεις και εφαρμογές υψηλού επιπέδου που μεταβάλλονται ραγδαία , έχουν προεκτάσεις σε όλους, ανεξάρτητα από επαγγελματικές επιλογές και δραστηριότητες και σε όλες τις διαστάσεις της καθημερινής ζωής.
Ο σύγχρονος πολίτης εκτελεί έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω ρόλους : Είναι πολίτης που παίρνει αποφάσεις και ψηφίζει , είναι εργαζόμενος στην παραγωγή ή στις υπηρεσίες, είναι καταναλωτής που επιλέγει προϊόντα ή υπηρεσίες τα οποία και συντηρεί με μεγάλο ή μικρότερο κόστος, χρησιμοποιεί τεχνολογία κατά τον ελεύθερο χρόνο του. Σε όλες τις περιπτώσεις χρησιμοποιεί τεχνολογία και απαιτούνται βασικές τεχνολογικές γνώσεις που καθημερινά γίνονται ολοένα και περισσότερο απαραίτητες για τον καθένα , για να είναι δυνατόν να λειτουργήσει το κοινωνικό σύνολο .
Είναι προφανές ότι απαιτείται διάχυση των τεχνολογικών γνώσεων που παράγονται εκρηκτικά και μεταβάλλονται ραγδαία στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Ιδιαίτερα στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα με προσανατολισμό το παρελθόν και τη θεωρητικολογία.
Οι υψηλού επιπέδου τεχνολογικές γνώσεις δεν μπορούν να παραμένουν περιχαρακωμένες σε έναν περιορισμένο κύκλο υψηλού επιπέδου επιστημόνων , χωρίς ευρύτερη αξιοποίηση από τον ανθρώπινο παράγοντα που αποτελεί τον κυριότερο συντελεστή στη σύγχρονη παραγωγική διαδικασία.
Από δεκαετίες στο Δυτικό κόσμο προβλέπονταν εκπαιδευτικές διαδικασίες εξοικείωσης του κοινού ανθρώπου με την τεχνολογία με την πρόβλεψη κατάλληλων μαθημάτων στο πλαίσιο της γενικής εκπαίδευσης για όλους, για να μην είναι ο κοινός άνθρωπος ξένος στην κοινωνία που ζει. Συγκεκριμένα, μαθήματα τεχνολογίαςπεριλαμβάνονται από το …προνήπιο, σε όλο το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Προβλέπονται και κατάλληλες σχολές εκπαίδευσης καθηγητών για τα σχετικά αντικείμενα που απασχολούνται είτε στην εκπαίδευση , είτε στο χώρο της εργασίας .
Πληροφορίες για τα θέματα της τεχνολογικής εκπαίδευσης περιλαμβάνονται στην ιστοσελίδα της Διεθνούς ένωσης για την Τεχνολογική Εκπαίδευση με έδρα την Virginiaτων Η.Π.Α. ( InternationalTechnologyEducationAssociation , www.iteea.org )
Για τη διδασκαλία της τεχνολογίας χρησιμοποιείται στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα το πρόγραμμα MarylandPlan του καθηγητή και κοσμήτορα DonaldMaley του πανεπιστημίου της πολιτείας Maryland που μεταφέρθηκε από τον Νίκο Ηλιάδη, αρχικά ως καθηγητού της ΠΑΤΕΣ/ΣΕΛΕΤΕ για την εκπαίδευση εκπαιδευτικών, και κατόπιν ως συμβούλου του Π.Ι., σε όλα τα σχολεία της χώρας. Μάθημα τεχνολογίας διδάσκεται σήμερα στη χώρα μας μόνον στις Α, Β, και Γ γυμνασίου.
Η εφαρμογή του MarylandPlanσε όλα τα σχολεία της χώρας και παραδείγματα από πρακτικές εφαρμογές μαθητών σε εκθέσεις στο τέλος της χρονιάς που προβλέπονται από το πρόγραμμα σε διάφορα σχολεία , περιλαμβάνεται σε δημοσίευση του περιοδικού ΕΠΟΠΤΕΙΑ στην ηλεκτρονική διεύθυνση δείτε εδώ
Στη χώρα μας δεν προβλέπεται όπως σε άλλες πανεπιστημιακή σχολή / σχολές για την εκπαίδευση καθηγητών για το αντικείμενο . Οι εκπαιδευτικοί που το διδάσκουν είναι διαφόρων ειδικοτήτων χωρίς εκπαίδευση στο αντικείμενο πολλές φορές για να συμπληρώσουν το απαιτούμενο ωράριο , και το ενδιαφέρον τους φαίνεται να εστιάζεται κυρίως στην εξασφάλιση θέσεων εργασίας.
Παρά το γεγονός ότι περίπου 400.000 μαθητέςσε όλη τη χώρα κάθε χρόνο από το έτος 1994εμπλέκονται στις δραστηριότητες του MarylandPlan, δεν φαίνεται ούτε από την πολιτεία σοβαρό ενδιαφέρον για το εκπαιδευτικό αυτό αντικείμενο.
Δεν είναι ευρύτερα γνωστό πως προέκυψε το μάθημα , πως εξελίσσεται , πως εντάσσεται στις σύγχρονες εκπαιδευτικές ανάγκες. Ενώ όλα τα διδασκόμενα μαθήματα στο γενικό σχολείο ( μαθηματικά , γλώσσα , φυσική, χημεία κλπ.) υποστηρίζονται από πλήθος πανεπιστημιακών σχολών, το μάθημα της τεχνολογίας , έχει αφεθεί στην τύχη του, παρά το ότι το διδάσκονται μισό εκατομμύριο μαθητές το χρόνο.
Οι εφαρμογές της πληροφορικής και η πραγματοποίηση μικροκατασκευών / τεχνολογικών εφαρμογών με διάφορα υλικά και design όπως γίνεται σε όλο το Δυτικό κόσμο , με αυτοματισμούς , ρομποτική , παραγωγικές διαδικασίες κλπ. κατά ολιστικό τρόπο με την επέκταση του μαθήματος της τεχνολογίας στο Δημοτικό και το Λύκειο και με κατάλληλη εκπαίδευση καθηγητών είναι περισσότερο από απαραίτητο.
Με την διεπιστημονικότητα που αναπτύσσεται ολοένα και περισσότερο με την εισχώρηση των νέων τεχνολογιών παντού, οι Έλληνες μηχανικοί θα μπορούσαν και πρέπει να αποτελέσουν κομβικό συντελεστή για τη διάχυση της αναμενόμενης χιονοστιβάδας τεχνολογικών εξελίξεων όπως απαιτείται στο κοινωνικό σύνολο , με την εμπλοκή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία και στους περισσότερους τομείς τόσο της υποχρεωτικής όσο και της Λυκειακής εκπαίδευσης , καθώς και στην εκπαίδευση εκπαιδευτικών αλλά και γενικότερα στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση .
Ιδιαίτερα τα πανεπιστημιακά προγράμματα βασικής εκπαίδευσης των μηχανικών θα πρέπει να παρακολουθούν τις ραγδαίες εξελίξεις, ενώ η δια-βίου εκπαίδευση όλων των επιπέδων εργαζομένων με κατάλληλους εκπαιδευτές που θα παρακολουθούν τις εξελίξεις και θα τις μεταφέρουν στην πράξη πρέπει να αναπτυχθεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό για να εξασφαλισθεί ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται. Η δια-βίου εκπαίδευση θα γίνει/ έγινε η μεγαλύτερη βιομηχανία της μετα-βιομηχανικής εποχής.
Ήδη στις ΗΠΑ -Καναδά απαιτείται από κατάλληλες υπηρεσίες ελέγχου η παρακολούθηση από εργαζομένους , που ειδοποιούνται κατάλληλα, προγραμμάτων δια-βίου εκπαίδευσης για να διατηρήσουν την άδεια άσκησης επαγγέλματος που διαθέτουν. Αρκετά πανεπιστήμια προσφέρουν απογευματινά μαθήματα ουσιαστικής δια-βίου εκπαίδευσης οργανωμένα σε μονάδες σπουδών ( credits) που παρακολουθούν εργαζόμενοι με δική τους δαπάνη ή της εταιρείας που εργάζονται , και η οποία κρίνει ότι τα μαθήματα προσφέρουν στην ανταγωνιστικότητα του προσωπικού της και της ιδίας. Η συγκέντρωση ικανού αριθμού μονάδων σπουδών οδηγεί και σε μεταπτυχιακούς τίτλους . Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται σύνδεση των επιχειρήσεων και της αγοράς εργασίας με τα πανεπιστήμια, αλλά και πρόσθετα έσοδα για τα πανεπιστήμια. Επιπλέον , πολλές έρευνες πραγματοποιούνται στα πανεπιστήμια με χρηματοδότηση επιχειρήσεων , στο πλαίσιο των οποίων πολλοί φοιτητές πραγματοποιούν τις μεταπτυχιακές τους σπουδές αμειβόμενοι ως βοηθοί/ ερευνητές .
Η ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση σε διασύνδεση με το εκπαιδευτικό σύστημα είναι πράξη σε πολλές χώρες και τομέας με τεράστιο αντικείμενο για τους μηχανικούς ιδιαίτερα με την εισαγωγή των αυτοματισμών.
Η επαγγελματική κατάρτιση έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια ως ένα σπουδαίο αντικείμενο που έχει επιδράσεις σε αμφότερα τα μακρο-οικονομικά και μικρο-οικονομικά επίπεδα.
Σε μακρο-οικονομικό επίπεδο οι σύγχρονες οικονομίες φαίνεται να εξαρτώνται για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεών τους «πυρήνα» από τις ικανότητες της εργατικής δύναμης. Ειδικά σε ορισμένους τομείς οι εργοδότες δηλώνουν ή προβλέπουν ελλείψεις κρίσιμων ικανοτήτων στο άμεσο μέλλον. Συχνά ζητούν από τις κυβερνήσεις να αναλάβουν δράση και από τα συνδικάτα να συνεργαστούν προκειμένου να βελτιώσουν την εργατική δύναμη στην επιχείρησή τους ή στο συνολικό βιομηχανικό τομέα.
Οι σύγχρονες τάσεις επιβάλλουν να ξανασκεφθεί κανείς το είδος των ικανοτήτων που χρειάζονται , κάτι που έχει επιπτώσεις στην ταξινόμηση της εργατικής δύναμης, στο είδος της κατάρτισης που πρέπει να εφαρμοσθεί και το γενικό πλαίσιο των βιομηχανικών σχέσεων.
Γενικά η μετάβαση από το χώρο της εκπαίδευσης στο χώρο της εργασίας και αντίστροφα σε όλα τα επίπεδα και σε όλη τη διάρκεια της εργασιακής ζωής είναι κύριο χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής ( spininandspinout ).
Στη χώρα μας τα πραγματοποιούμενα προγράμματα δια-βίου εκπαίδευσης , σε πολλές περιπτώσεις είναι επιδοτούμενα επαναλαμβανόμενα προγράμματα βασικής εκπαίδευσης και όχι εκπαίδευσης στη νέα γνώση που παράγεται ραγδαία, χωρίς να δημιουργούν ιδιαίτερο πρόσθετο οικονομικό αποτέλεσμα.
Ακόμη, η στασιμότητα της οικονομικής ανάπτυξης, και το χαμηλό επίπεδο λειτουργίας του τεχνολογικού και παραγωγικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα, εκτός από τις επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα της χώρας και το Εθνικό εισόδημα , έχει ως αποτέλεσμα την απασχόληση των μηχανικών σε δραστηριότητες χαμηλότερου επιπέδου των προσόντων τους , ανεξάρτητα από τα όποια προβλήματα σχετικά με την εκπαίδευση και κατάρτισή τους σύμφωνα με τις σύγχρονες απαιτήσεις . Σε πολλές περιπτώσεις δημιουργείται κατασπατάληση οικονομικών και ανθρώπινων πόρων , με σοβαρό αντίκτυπο στον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό της χώρας.
Ο ρυθμός των αλλαγών στο κοινωνικό περιβάλλον ως συνάρτηση του χρόνου μπορεί να απεικονιστεί χονδρικά με μια ευθεία γραμμή με μικρή κλίση όπως στο παρακάτω σχήμα , μέχρι τον 18ο και 19ο αιώνα . Η ευθεία αυτή μετατρέπεται σε καμπύλη με μεγάλη κλίση στην αρχή του 20ου αιώνα , και ο ρυθμός των μεταβολών αυτών αυξάνει δραματικά στις μέρες μας , και όχι μόνο σ’ ένα τμήμα του γνωστού σήμερα κόσμου .
Η μειονεξία της χώρας μας ως προς την έλλειψη μηχανισμών παρακολούθησης των ραγδαίων εξελίξεων , σχετικής εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού , και εφαρμογής των νέων γνώσεων που παράγονται με τρομακτικούς ρυθμούς στην πράξη , έχει ως αποτέλεσμα την υστέρηση σε ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα σε όλους τους τομείς , και αντίστοιχα δυσμενή αποτελέσματα στην οικονομία και τον τρόπο ζωής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο τομέας της γεωργίας .
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάσθηκαν στο 3ο συνέδριο αγροτικής επιχειρηματικότητας , ( Μάρτιος 2017 ) δείτε εδώ
Η Ολλανδία παράγει σε αξία 1700 ευρώ το στρέμμα, το Ισραήλ 1290 και η Ελλάδα μόλις 190…
Απαιτείται η εμπλοκή μηχανικών σε όλους τους τομείς στον πρωτογενή τομέα , η ενσωμάτωση αυτοματισμών , για να μπορεί να παρακολουθήσει τις ραγδαίες εξελίξεις και να εξασφαλίσει ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα .
Άλλο παράδειγμα αποτελεί ο δείκτης κρατικού κόστους σε σχέση με τον δείκτη ανταγωνιστικότητας -αποτελεσματικότητας κράτους του OECD του 2015, στο παρακάτω Σχήμα. . Ενώ οι κρατικές δαπάνες είναι οι υψηλότερες μεταξύ χωρών της ΕΕ, ο δείκτης αποτελεσματικότητας είναι ο χαμηλότερος. Πληρώνουμε ακριβά , χαμηλού επιπέδου υπηρεσίες.
Κόστος/ ανταγωνιστικότητα -αποτελεσματικότητα κρατών
Η πραγματικότητα αυτή που συνοπτικά απεικονίζεται στα παραπάνω παραδείγματα δημιουργεί πληθώρα ευκαιριών για τους μηχανικούς να την αλλάξουν σύμφωνα με τις σύγχρονες απαιτήσεις προς όφελος του κοινωνικού συνόλου αλλά και για να επωφεληθούν από αυτή την αλλαγή.
Απαιτείται η ανύψωση του επιπέδου λειτουργίας του εργασιακού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα χαμηλό στη χώρα μας , όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα από το έτος 1992 , χωρίς ιδιαίτερες μέχρι σήμερα βελτιώσεις . Οι εκπαιδευμένοι μεταναστεύουν διότι δεν μπορούν να απασχοληθούν στο χαμηλού επιπέδου περιβάλλον εργασίας .
Σύμφωνα με τον οργανισμό IRDAC από το 1992 ( IRDAC- Industrial Researchand Development Advisory Committee of the European Community, 1992 ),, το ποσοστό ανεργίας ατόμων χαμηλής εκπαίδευσης ήταν 6 φορές μεγαλύτερο από το ποσοστό ανεργίας ατόμων με υψηλή εκπαίδευση στις ΗΠΑ, γεγονός που σημαίνει ότι το υψηλού ανταγωνιστικού επιπέδου εργασιακό περιβάλλον της χώρας αυτής έχει ανάγκη από εκπαιδευμένα άτομα για να λειτουργήσει, και εκτοπίζει τους ανεκπαίδευτους. Ομοίως στο Ηνωμένο Βασίλειο το ποσοστό ανεργίας ατόμων χαμηλής εκπαίδευσης είναι 4 φορές μεγαλύτερο από το ποσοστό ανεργίας ατόμων με υψηλή εκπαίδευση, στη Δανία 4,8 φορές, στην Ιταλία 1,8 φορές. Αντίθετα, στην Ελλάδα το ποσοστό ανεργίας ατόμων χαμηλής εκπαίδευσης σύμφωνα με τα στοιχεία του IRDAC είναι μικρότερο ( 0,8 φορές) από το αντίστοιχο ποσοστό ανεργίας ατόμων υψηλής εκπαίδευσης ( με τα όποια ποιοτικά προβλήματα έχει η εκπαίδευση αυτή). Η χώρα μας συντηρεί ένα χαμηλού επιπέδου εργασιακό περιβάλλον στο οποίο οι εκπαιδευμένοι ( με τα όποια προβλήματα έχει η εκπαίδευση σε όλα τα επίπεδα ), δεν μπορούν να εντάξουν τις όποιες γνώσεις και δεξιότητες διαθέτουν . Εκπαιδευμένοι/ ανεκπαίδευτοι εμπλέκονται στις ίδιες περίπου εργασίες με αποτέλεσμα κατασπατάληση ανθρώπινων πόρων και μείωση της ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας.
Λόγος του ποσοστού ανεργίας ατόμων χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης προς το ποσοστό ανεργίας ατόμων υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης.
Η νέα πραγματικότητα που ζούμε με τις ραγδαίες μεταβολές έχει αρχίσει να διαμορφώνεται από πολλές δεκαετίες . Πολλοί την έχουν περιγράψει και από τηλεοράσεως , και ιδιαίτερα ο AlvinToffler , σε πολλές χώρες , σε πολλές επιχειρήσεις, και συνέδρια . Στην Ιαπωνία ειδικότερα είχε σταματήσει η λειτουργία πολλών επιχειρήσεων για να παρακολουθήσουν την από τηλεοράσεως ανάλυση . Στη δική μας τηλεόραση δεν υπήρξαν ανάλογες δραστηριότητες.
Κεντρικό θέμα των ομιλιών του ήταν ότι η επιτάχυνση της τεχνολογικής και κοινωνικής αλλαγής, δημιούργησε αυξανόμενες δυσκολίες στα άτομα και τους οργανισμούς να την παρακολουθήσουν και να την αντιμετωπίσουν.
O Toffler , παλιός επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Cornell και του Ιδρύματος «RusselSageFoundation» , μέλος του εκπαιδευτικού προσωπικού του «Νέου Σχολείου» για κοινωνική έρευνα, έχει κάνει ομιλίες σε μέλη του Κονγκρέσσου των Η.Π.Α. και του Λευκού Οίκου, του Ιαπωνικού συνεδρίου, του Βρεττανικού Κοινοβουλίου, και ίσως είναι το μοναδικό πρόσωπο που παρουσίασε βασικά θέματα στο συνέδριο Ρεμπουπλικανών Κυβερνητών Πολιτειών των ΗΠΑ και στο συνέδριο Δημοκρατικών Κυβερνητών Πολιτειών των ΗΠΑ την ίδια ημέρα. Έχει μιλήσει επίσης στο Ινστιτούτο σπουδών της Μόσχας σχετικά με τις ΗΠΑ, στο κέντρο παραγωγικότητας του Τόκιο, το Εθνικό φυσικό εργαστήριο στο Νέο Δελχί, στο Ινστιτούτο πολιτικής στο Harvard, καθώς επίσης και στο προσωπικό πλήθους πανεπιστημίων και επιχειρησιακών ομίλων.
Συνέντευξη του Tofflerπου αναλύεται η νέα πραγματικότητα , περιλαμβάνεται στην ιστοσελίδα, δείτε εδώ
Αναφέρει ότι αυτό που κάνει τη νέα κρίση διαφορετική είναι ότι δεν πρόκειται για μια πτώση, αλλά για μια επαναστατική αναδιοργάνωση. Είναι η κρίση της ανακατασκευής του συστήματος. Μέχρις ότου αναγνωρίσουμε πλήρως αυτό το γεγονός και αρχίσουμε να χαρτογραφούμε την οικονομία και την παραγωγή του αύριο, δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα αντιμετωπίσουμε τα προβλήματά μας.
Η χώρα μας και ιδιαίτερα οι μηχανικοί έχουν πολλά περιθώρια δραστηριοποίησης προς αυτές τις σύγχρονες κατευθύνσεις.
*Νίκος Ηλιάδης , Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., M.Sc., Ph.D., επίτιμος Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου .
Το κείμενο αποτελεί εισήγηση του Νίκου Ηλιάδη στην ημερίδα με θέμα: «Εξελίξεις στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών», που διοργάνωσε η ΔΚΜ τη Δευτέρα 03 Φεβρουάριου 2020 στην αίθουσα συγκεντρώσεων του ΤΕΕ
