Λεκανοπέδιο Δερβενοχωρίων: λύση για μια πρωτοποριακή πόλη έξω από την πόλη

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Άγνωστο σε πολλούς, το οροπέδιο των Δερβενοχωρίων αποτελεί το κρυφό χαρτί της Αθήνας για την πολεοδομική εκτόνωση που τόσο ανάγκη έχει το λεκανοπέδιο. Και τι δεν μπορεί να γίνει σε αυτό το οροπέδιο, αρκεί να το πιστέψουμε. Μια νέα πόλη δίπλα στην πόλη αλλά όχι ορατή από την πόλη. Τι περισσότερο να ζητήσει κανείς; Όραμα χρειάζεται, χρόνο χρειάζεται, και σταδιακή υλοποίηση με αποφάσεις που δεν θα δεχτούν πολιτικές και άλλες τρικλοποδιές καθ’ οδόν.

Οι μικροί σημερινοί οικισμοί του κάμπου

Το κρυφό χαρτί της Αθήνας

Σε απόσταση μόλις 45 χλμ. από την Αθήνα – πιο κοντά από την Σαρωνίδα και τον Αυλώνα – βρίσκεται το οροπέδιο των Δερβενοχωρίων. Κρυμμένο πίσω από την Πάρνηθα αποτελεί, για το απώτερο μέλλον, το κρυφό χαρτί της Αθήνας.

Πόσοι μόνιμοι κάτοικοι αυτής της πόλης το έχουν, άραγε, επισκεφθεί, έστω από περιέργεια;

Αρκετά επίπεδο, με επιφάνεια περίπου 1.600 εκταρίων, σχεδόν δύο φορές όσο ο μικρός δακτύλιος της Αθήνας, το οροπέδιο φιλοξενούσε κάποτε καλλιέργειες σιτηρών, ενώ σήμερα ο συνολικός πληθυσμός του είναι μόλις 2.000 κάτοικοι. Δεν είναι το πιο ελκυστικό τοπίο, ούτε έχει το φιλικό κλίμα του λεκανοπεδίου. Είναι πιο κρύο το χειμώνα και πιο ζεστό το καλοκαίρι.

Ανεμογεννήτριες εντός Βοιωτίας, αλλά στο όριο με την Αττική

Προσφέρεται, όμως, ιδανικά, για τη μελλοντική πολεοδομική εκτόνωση μιας ήδη υπερφορτωμένης πόλης. Για δύο, σε πρώτη ανάγνωση, κύριες χρήσεις – ένα νέο συγκεντρωμένο διοικητικό κέντρο και ένα δορυφορικό της Αθήνας πόλο κτιρίων γραφείων και εμπορικών χρήσεων. Ας οραματιστούμε μια νέα πόλη έξω από την πόλη, μια πόλη όπου θα έχουν ανεμπόδιστη εφαρμογή οι τεχνολογίες αιχμής και όπου θα αναδεικνύεται η πρωτοποριακή αρχιτεκτονική χωρίς περιορισμούς στην ανάπτυξη ψηλών κτιρίων και χωρίς φραγμούς από παραδοσιακά στερεότυπα. Όλα αυτά ακούγονται ουτοπικά, αλλά μπορεί να μην είναι, όταν φτάσει ο κόμπος στο χτένι και πούμε όλοι, ειδικοί και μη, ότι δεν πάει άλλο με τον υπερκορεσμό της πρωτεύουσας. Και ότι η πόλη χρειάζεται ανάσες.

Ο κάμπος των Δερβενοχωρίων

Με μεμονωμένες σπασμωδικές κινήσεις, ο ευρύτερος δημόσιος τομέας έχει αρχίσει να απομακρύνεται από το παραδοσιακό κέντρο. Δεν αποτελεί όμως αυτό ριζική λύση. Η Αθήνα έχει ανάγκη από ένα διοικητικό, και όχι μόνο, κέντρο, όπου όλες οι υπηρεσίες θα λειτουργούν στο ίδιο ευρύτερο χώρο. Που; Εκτός Λεκανοπεδίου οπωσδήποτε.

Το εύλογο ερωτηματικό είναι η οδική πρόσβαση. Μπορεί το δύσκολο ανάγλυφο να μην προσφέρει σήμερα εύκολες λύσεις, αλλά όταν έρθει η ώρα, η προσέγγιση του οροπεδίου από την Μαγούλα θα αποτελεί απόλυτα βατό τεχνικό έργο. Αργά ή γρήγορα, θα αναβιώσει, επίσης, με προδιαγραφές αυτοκινητόδρομου, η παλαιά χάραξη της Εθνικής Οδού Ελευσίνας-Θηβών μέχρι την Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας, οπότε η πεδιάδα των Δερβενοχωρίων θα είναι εύκολα προσβάσιμη και από την περιφέρεια. Πέρα από τα έργα οδοποιίας, προσφέρεται και η κατασκευή υπόγειου σιδηρόδρομου με συρμούς υψηλής ταχύτητας που θα οδεύουν κάτω από το Μετρό στην περιοχή του Κέντρου, όπως το RER στο Παρίσι. Η 26-28 χλμ, σε ευθεία γραμμή, απόσταση από το Σύνταγμα θα μπορεί να καλυφθεί σε 12 λεπτά περίπου και με μαγνητικά τρένα σε ακόμα λιγότερο. Αν η γραμμή επεκτεινόταν, με ευθύγραμμη χάραξη, ως το αεροδρόμιο, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτή η μείωση του χρόνου μετάβασης, για δημόσιους λειτουργούς και εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, αλλά και για Έλληνες και ξένους μελλοντικούς επενδυτές σε ένα διεθνή πόλο στα Δερβενοχώρια.

Πολύπαθε κάμπε των Δερβενοχωρίων – σταυρώνεσαι και «ξανασταυρώνεσαι»

Ας οραματιστούμε λοιπόν μια νέα πόλη έξω από την πόλη, μια πόλη όπου θα έχουν ανεμπόδιστη εφαρμογή οι καινούργιες τεχνολογίες και όπου θα αναδεικνύεται η πρωτοποριακή αρχιτεκτονική.

Όσο εξωπραγματικά και αν φαντάζουν αυτά σήμερα, με μελλοντικά τεχνικά και οικονομικά δεδομένα μπορεί να μην είναι έτσι. Ας το κρατήσουμε, λοιπόν, υπ’ όψη το κρυφό χαρτί για τα Δερβενοχώρια.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design