Πήραν «ψήφο εμπιστοσύνης» οι νέες ρυθμίσεις τιμολογιακής πολιτικής απορριμμάτων στους Δήμους

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Πήραν «ψήφο εμπιστοσύνης», με συντριπτικά ποσοστά θετικής γνώμης οι δύο νέες ρυθμίσεις του ΥΠΕΝ, που τροποποιούν την τιμολογιακή πολιτική των δήμων και τα δημοτικά τέλη και ενισχύουν την ανακύκλωση και την κυκλική οικονομία, στην ανοιχτή διαβούλευση, που ολοκληρώθηκε το απόγευμα της Δευτέρας 21 Ιανουαρίου 2019.

Με πρωτοβουλίες του αν ΥΠΕΝ Σωκράτη Φάμελλου, προωθούνται το επόμενο διάστημα για ψήφιση στη Βουλή,  οι προτεινόμενες ρυθμίσεις, οι οποίες  ολοκληρώνουν την τιμολογιακή πολιτική απορριμμάτων,  με βάση το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, στηρίζονται στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»  και δημιουργούν οικονομικά κίνητρα για ΟΤΑ, πολίτες και επιχειρήσεις, με στόχο την κυκλική οικονομία και την οικονομία μηδενικών αποβλήτων.

Ταυτοχρόνως, όπως προέκυψε από τη διαβούλευση, οι νέες ρυθμίσεις του ΥΠΕΝ, ανοίγουν το δρόμο, από την εξοικονόμηση των πόρων  της πολυδάπανης ταφής, που σπαταλούνται ασυστόλως  τόσο σε  τέλη ταφής που προβλέπει η νομοθεσία, όσο και σε υψηλά  πρόστιμα που επιβάλλει η ΕΕ και πληρώνει το ελληνικό δημόσιο για τους παράνομους ΧΥΤΑ,  να κλείσει ο κύκλος της κακοδιαχείρισης των απορριμμάτων και να χρηματοδοτούν έργα προώθησης της κυκλικής οικονομίας και αποφυγής της ταφής, όπως προτείνει στη διαβούλευση η Ελληνική Εταιρία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων  (ΕΕΔΣΑ).

Η ΕΕΔΣΑ από τους βασικούς φορείς, που συμμετείχαν στον διάλογο που οργάνωσε το ΥΠΕΝ για τις νέες ρυθμίσεις, ως επιστημονικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων και της κυκλικής οικονομίας προτείνει με παρέμβαση του στη διαβούλευση:  Να εκπονηθούν άμεσα επιχειρησιακά σχέδια για τη μετάβαση από την σημερινή κατάσταση στην κυκλική οικονομία,  και  να επιταχυνθούν οι αναγκαίες διαδικασίες υλοποίησης των υποδομών, όπως η διαδικασία χωροθέτησης και αδειοδότησης των προβλεπόμενων από τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ).

Σημειώνεται ότι  από το ΥΠΕΝ οι νέες ρυθμίσεις  στάλθηκαν  προς διάλογο και επεξεργασία, στους  ενδιαφερόμενους φορείς ΚΕΔΕ, ΕΝΠΕ, δίκτυο ΦΟΔΣΑ, ΕΔΣΝΑ, ΕΕΔΣΑ. Τα αποτελέσματα της διαβούλευσης  δείχνουν ότι  από τους φορείς τα σχόλια είναι θετικά σε ποσοστό 83% (5 θετικά και 1 αρνητικό σχόλιο). Οι φορείς της αυτοδιοίκησης, οι θεσμικοί και επιστημονικοί  φορείς διαχείρισης των απορριμμάτων συμφωνούν με τις νέες ρυθμίσεις. Το αρνητικό σχόλιο προέρχεται από την διοικητική ιεραρχία των ΦΟΣΔΑ, που προσεγγίζει με σκεπτικισμό τις αλλαγές τιμολογιακής πολιτικής και νέας οργάνωσης στην διαχείριση των απορριμμάτων, που φέρνουν οι νέες ρυθμίσεις του ΥΠΕΝ. Θετικά είναι στην συντριπτική πλειοψηφία τους  τα σχόλια και από πρόσωπα, ανεβάζοντας σε υψηλά ποσοστά της τάξης του 70% την αποδοχή των νέων ρυθμίσεων στο σύνολο των συμμετεχόντων στην ανοιχτή  διαβούλευση, που ολοκληρώθηκε.

H παρέμβαση της ΕΕΣΔΑ

Χαρακτηριστικές και προωθητικές για τις εξελίξεις είναι οι θέσεις της ΕΕΣΔΑ, όπως δημοσιοποιήθηκαν στην ανοιχτή διαβούλευση του ΥΠΕΝ, με 5 διαπιστώσεις και 4 προτάσεις, οι οποίες  έχουν ως εξής:

Διαπιστώσεις:

1. Θετικές προθέσεις των ρυθμίσεων που κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Πρέπει να επεκταθούν για την επίτευξη του ρυθμού αλλαγής που χρειάζεται η χώρα.
2. Υφίσταται ανάγκη μείωσης της ταφής και η εφαρμογή ανώτερων ιεραρχικά τεχνολογιών Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων που θα συνεισφέρουν στην εφαρμογή του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας και των νέων Οδηγιών της Ε.Ε.
3. Η θέσπιση οικονομικών κινήτρων για την εκτροπή από την ταφή αποτελεί βασική μας θέση και κατά τη γνώμη μας καθοριστική παράμετρο τόσο για την τυπική επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ)
4. Συμφωνούμε πως η Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) για τον κανονισμό τιμολόγησης ΦοΔΣΑ, όπως προβλέπεται στο άρθρο 9 του Ν4496/2017, κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση της ενθάρρυνσης ανώτερων ιεραρχικά μεθόδων διαχείρισης αποβλήτων: υψηλότερη χρέωση για την ταφή και μικρότερη για την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και άλλου είδους ανάκτηση
5. Θεωρούμε ότι η νομοθετική ρύθμιση για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, δηλαδή η κατάργηση του ειδικού τέλους ταφής όπως αυτό έχει θεσπιστεί με το άρθρο 43 του Ν.4042/2012 και η αντικατάσταση του με το μέτρο περιβαλλοντικής εισφοράς των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) που καθυστερούν την ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, δεν είναι αρκετή- λόγω ύψους και εύρους- για να κινητοποιήσει / μοχλεύσει τις επενδύσεις κυκλικής οικονομίας που χρειάζεται η χώρα.

Προτάσεις :

1. Εφαρμογή της νέας περιβαλλοντικής εισφοράς με βάση όμως το κόστος που προβλέπεται από το Άρθρο 43 του Ν.4042/2012 (35 έως 60 €/t) ως το μόνο αποτελεσματικό οικονομικό κίνητρο για την εκτροπή από την ταφή , με επέκταση στους κωδικούς ΕΚΑ της παρ.1 του άρθρου 43 του Ν.4042/2012, αλλά και στα προϊόντα των μονάδων επεξεργασίας τα οποία καταλήγουν σε ταφή εξαιτίας των ποιοτικών τους προδιαγραφών ενώ θα έπρεπε να αξιοποιούνται.
2. Τα έσοδα να χρηματοδοτούν έργα προώθησης της κυκλικής οικονομίας και αποφυγής της ταφής. Με την ωρίμανση των έργων αυτών θα διασφαλιστεί αποτελεσματικά η προστασία του περιβάλλοντος και θα μειωθεί η οικονομική επιβάρυνση των Δήμων και των πολιτών.
3. Να εκπονηθούν άμεσα επιχειρησιακά σχέδια για τη μετάβαση από την σημερινή κατάσταση στην κυκλική οικονομία με θεσμικό/δεσμευτικό χαρακτήρα, που να αντιστοιχούν τους πόρους που υπάρχουν και αυτούς που μπορούν να μοχλευθούν με τις δράσεις που απαιτούνται έως το 2030.
4. Να επιταχυνθούν οι αναγκαίες διαδικασίες υλοποίησης των υποδομών όπως η διαδικασία χωροθέτησης και αδειοδότησης των προβλεπόμενων από τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) εγκαταστάσεων και να δρομολογηθούν οι διαγωνιστικές διαδικασίες κατασκευής τους.

Οι νέες ρυθμίσεις

Οι προτεινόμενες από το ΥΠΕΝ αλλαγές στην τιμολογιακή πολιτική των απορριμμάτων, που αποφασίστηκαν σε συνεργασία με τη ΓΓ Συντονισμού και Διαχείρισης Αποβλήτων του ΥΠΕΣ, συνδέονται με τον νέο νόμο για την ανακύκλωση (ν. 4496/2017), τις διατάξεις για τον εκσυγχρονισμό λειτουργίας των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ν. 4555/2018), το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων και το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων. Υλοποιούν προβλεπόμενα κίνητρα για την ενθάρρυνση μιας σύγχρονης διαχείρισης των απορριμμάτων των δήμων με περιορισμό της ταφής και συνολικά μειώνουν το κόστος διαχείρισης προς όφελος των δημοτών και της περιβαλλοντικής προστασίας.

Υπενθυμίζεται ότι οι προτεινόμενες ρυθμίσεις είναι:

α) Η ΚΥΑ για τον Κανονισμό Τιμολόγησης ΦΟΔΣΑ, όπως προβλέπεται στο άρθρο 9 του ν. 4496/2017, και

β) η Νομοθετική ρύθμιση για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας μέσω της αποτροπής της ταφής, με ταυτόχρονη κατάργηση της διάταξης του αρθ. 43 του ν.4042/2012 περί εφαρμογής του ειδικού τέλους ταφής.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία και το νέο θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης αποβλήτων της χώρας μας ορίζουν ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, με στόχο τη βιώσιμη διαχείριση υλικών και τη σταδιακή μείωση της υγειονομικής ταφής. Στη νέα νομοθεσία προβλέπεται η δημιουργία κινήτρων για τη μείωση των αποβλήτων και την ενδυνάμωση της ανακύκλωσης, σε συνάρτηση με την απόδοση της διαλογής στην πηγή, την εκτροπή οργανικών αποβλήτων από την ταφή, τη συλλογή αποβλήτων συσκευασιών ανά κάτοικο και την πραγματοποιηθείσα ανακύκλωση.

Αναλυτικότερα τα χαρακτηριστικά των προτεινόμενων ρυθμίσεων είναι τα εξής:

Α) Με τη νέα ΚΥΑ για τον Κανονισμό Τιμολόγησης των ΦΟΔΣΑ καθορίζονται διαφορετικά τιμολόγια για τη διαχείριση των αποβλήτων και συγκεκριμένα:

1. Η ταφή των αποβλήτων ή υπολειμμάτων θα έχει την υψηλότερη χρέωση, ακόμη και τριπλάσια από τη διαλογή στην πηγή.
2. Η επεξεργασία των αποβλήτων σε μονάδες μηχανικής, βιολογικής επεξεργασίας αποβλήτων (ΜΕΑ) θα έχει χαμηλότερη χρέωση από την ταφή/διάθεση, αλλά υψηλότερη από την ανάκτηση αποβλήτων που έχουν χωριστεί στην πηγή.
3. Η ανάκτηση χωριστά συλλεγέντων αποβλήτων (βιοαπόβλητα, ανακυκλώσιμα υλικά) θα έχει τη χαμηλότερη χρέωση.

Προβλέπονται, επίσης, ειδικά προνομιακά τιμολόγια είτε για λόγους επιτακτικού δημόσιου συμφέροντος είτε σε περιπτώσεις ιδιαιτεροτήτων νησιωτικών ή ορεινών ΟΤΑ.

Επιπλέον, η επίδοση κάθε ΟΤΑ στην ανακύκλωση και τη χωριστή συλλογή συσκευασιών και βιοαποβλήτων (υπολείμματα τροφών και πράσινα απόβλητα) οδηγεί σε μείωση της εισφοράς του στον ΦΟΔΣΑ. Το συνολικό ποσό εισφοράς κάθε ΟΤΑ προς τους ΦΟΔΣΑ απομειώνεται έτσι από 5% έως 25%, ανάλογα με τις επιδόσεις κάθε ΟΤΑ στην ανακύκλωση και στη διαλογή στην πηγή ή στον «καφέ» κάδο.

Β) Με τη νομοθετική ρύθμιση για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, δημιουργείται ένα σύγχρονο εργαλείο αποτροπής της ταφής με βάση την ευρωπαϊκή πρακτική. Με τη ρύθμιση αυτή καταργείται το ειδικό τέλος ταφής, (άρθρο 43 του ν. 4042/2012) και δίνεται οικονομικό κίνητρο στους ΟΤΑ και τους ΦΟΔΣΑ να προχωρήσουν τις δράσεις ορθολογικής και ολοκληρωμένης διαχείρισης.

Η ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας θα επιτυγχάνεται με την εισαγωγή περιβαλλοντικής εισφοράς στους ΦΟΔΣΑ που καθυστερούν την ολοκληρωμένη διαχείριση των δημοτικών απορριμμάτων, η οποία θα αξιοποιείται μόνο για δράσεις κυκλικής οικονομίας και ανακύκλωσης. Το εργαλείο που προτείνεται για τη χρηματοδότηση δράσεων κυκλικής οικονομίας μέσω της αποτροπής της ταφής έχει εύλογο αναλογικά ύψος, ενθαρρύνει τη συμμόρφωση χωρίς να περιορίζεται σε μια ρύθμιση κυρωτικού χαρακτήρα, διατυπώνει ευκρινή οδικό χάρτη για τους ΦΟΔΣΑ και προβλέπει τα ακόλουθα:

1. Η περιβαλλοντική εισφορά είναι δέκα (10) ευρώ (αντί των 35 ευρώ του φόρου ταφής) ανά τόνο μη επεξεργασμένων διατιθέμενων αποβλήτων, εφαρμόζεται από 1.7.2019 και αυξάνεται κάθε έτος κατά πέντε (5) ευρώ, αρχίζοντας από την 1.1.2021, έως τα 35 ευρώ ανά τόνο (αντί των 60 ευρώ του φόρου ταφής).
2. Θα διατίθεται αποκλειστικά και πλήρως για τη χρηματοδότηση έργων και δράσεων κυκλικής οικονομίας μεταξύ των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή των ΦΟΔΣΑ.
3. Η εισφορά θα μειώνεται ανάλογα με την πρόοδο των προβλεπόμενων μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων (αδειοδότηση και έναρξη κατασκευής).