Πολεοδομική οργάνωση της αρχαίας πόλης της Μεσσήνης

Του Δρος Κωνσταντίνου Σιώζου*

Η αρχαία πόλη της Μεσσήνης βρισκόταν στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο. Η πόλη αυτή ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. και υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της Μεσσηνίας κατά την αρχαιότητα.

Η πόλη ήταν κατασκευασμένη σε σχήμα κυκλικής οχύρωσης, με μια περίφραξη τοίχου που έφτανε τα 9 μέτρα ύψος και επίσης είχε πυλώνες και πύλες στα βόρεια, νότια, ανατολικά και δυτικά. Η πόλη είχε δύο κεντρικούς δρόμους που διέσχιζαν την πόλη από τη μία πλευρά στην άλλη, και πολλά δρομάκια και σοκάκια που συνδέονταν με τους κεντρικούς δρόμους. Όλα τα οικοδομήματα της Μεσσήνης έχουν τον ίδιο προσανατολισμό και εντάσσονται μέσα στον κάνναβο που δημιουργείται από οριζόντιους (με κατεύθυνση Ανατολή – Δύση) και κάθετους (με κατεύθυνση Βορρά – Νότου) δρόμους. Το πολεοδομικό αυτό σύστημα είναι γνωστό ως Ιπποδάμειο, από τον αρχικό εμπνευστή και δημιουργό του, αρχιτέκτονα, πολεοδόμο γεωμέτρη και αστρονόμο του 5ου αι. π.Χ, τον Ιππόδαμο από τη Μίλητο. Στο κέντρο της πόλης βρισκόταν ο αγοραστικός χώρος, όπου οι Μεσσήνιοι συναθροίζονταν για να ανταλλάξουν αγαθά και να συναντηθούν.

Η πόλη είχε επίσης δημόσια κτήρια και θρησκευτικά κτίσματα, όπως το θέατρο, το γυμνάσιο, το στάδιο, το ναό του Ασκληπιού και τον ναό της Αθηνάς.

Οι κάτοικοι της Μεσσήνης ζούσαν κυρίως στα σπίτια τους, τα οποία ήταν κατασκευασμένα από πέτρα και πηλό. Τα σπίτια αυτά είχαν συνήθως μικρούς κήπους και αυλές στο πίσω μέρος για να μπορούν οι κάτοικοι να καλλιεργούν τα τρόφιμα τους και να έχουν έναν χώρο για αναψυχή.

Η κοινωνική δομή της Μεσσήνης ακολουθούσε τον τύπο των αρχαίων ελληνικών πόλεων. Υπήρχαν οι πολίτες, που ήταν οι άνθρωποι που είχαν δικαίωμα ψήφου και συμμετείχαν στη λήψη αποφάσεων για την πόλη, και οι μη πολίτες, που ήταν οι αιχμάλωτοι και οι ξένοι που ζούσαν στην πόλη αλλά δεν είχαν δικαίωμα ψήφου.

Η Μεσσήνη ήταν επίσης γνωστή για την πλούσια και πολύπλοκη τέχνη της. Οι Μεσσήνιοι ανέπτυξαν πολλούς τομείς της τέχνης, όπως η γλυπτική, η ζωγραφική, η κεραμική, η αρχιτεκτονική και η λογοτεχνία. Το θέατρο της Μεσσήνης ήταν ένα από τα μεγαλύτερα της αρχαίας Ελλάδας και χωρούσε περίπου 10.000 θεατές. Επίσης, διακρινόταν για τον μοναδικό σχεδιασμό του, καθώς είχε μια ιδιαίτερη καμπύλη μορφή και ήταν χωρισμένο σε δύο επίπεδα.

Η πόλη της Μεσσήνης διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της αρχαίας Ελλάδας και αποτελεί σήμερα ένα σημαντικό αρχαιολογικό χώρο. Οι επισκέπτες μπορούν να δουν τα εντυπωσιακά καλλιτεχνικά έργα που δημιουργήθηκαν στην πόλη και να εξερευνήσουν τις πολεοδομικές δομές που αποκαλύπτουν πολλά για την κουλτούρα και τη ζωή των αρχαίων Μεσσηνίων.

*Δρ.Κωνσταντίνος Σιώζος, Αρχιτέκτων-Μηχανικός, Πολεοδόμος-Χωροτάκτης