Πως το ΤΑΠ έχει γίνει … Ταλαιπωρία Άνευ Προηγουμένου

Της Ντίνας Καράτζιου/

Σε βασικό εμπόδιο ολοκλήρωσης των  μεταβιβάσεων ακινήτων εξελίσσεται ο ΤΑΠ καθώς χιλιάδες βεβαιώσεις περί μη οφειλής του, τελούν σε πολύμηνη αναμονή της έκδοσή τους. Παράλληλα και παρά τη σθεναρή αντίδραση των ΟΤΑ για τη διατήρηση έκδοσης του εν λόγω δικαιολογητικού, έκθεση του Ελεγκτικού συνεδρίου που παρουσιάζει το «Ecopress» αποκαλύπτει 5 γκρίζες του ΤΑΠ ως προς τη συμμόρφωση, τις υποχρεώσεις είσπραξης και διάθεσης του τέλους, που αναδεικνύουν ότι η αποτελεσματική είσπραξη του φόρου και εν συνεχεία η διάθεσή του, αποτελεί μεγάλο πονοκέφαλο για  τους ΟΤΑ.

Η προσφάτως ανακοινωθείσα νέα παράταση προθεσμίας για τις μεταβιβάσεις ακινήτων με τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων του 2021, ανέδειξε την αδυναμία του συστήματος να ανταποκριθεί στην τεράστια ζήτηση που προκλήθηκε λόγω της αύξησης των αντικειμενικών αξιών που ισχύουν από την τρέχουσα χρονιά.  Τις τελευταίες ημέρες, ως βασικό πρόσκομμα παρουσιάστηκε η έκδοση του δικαιολογητικού μη οφειλής ΤΑΠ το οποίο συμπληρώνει το γραφειοκρατικό μοντέλο που επιβράδυνε τις μεταβιβάσεις. Όπως ανέφεραν οι φορείς της αγοράς που ασχολούνται με τις δικαιοπραξίες των ακινήτων, χιλιάδες βεβαιώσεις περί μη οφειλής ΤΑΠ τελούν σε αναμονή της έκδοσής τους, που μπορεί να φτάνει και τους δύο μήνες, όταν η αγορά έπρεπε να ολοκληρώσει διαδικασίες σε πολύ μικρότερο διάστημα, λόγω τω ασφυκτικών προθεσμιών.

Γραφειοκρατικό πισωγύρισμα

Το γραφειοκρατικό πισωγύρισμα για την επισύναψη ως απαραίτητου δικαιολογητικού στο φάκελο μεταβιβάσεων ακινήτων, επισημαίνεται και στην έκθεση  του Ελεγκτικού Συνεδρίου έτους 2021. Οπως αναφέρει, το χρονικό διάστημα 2014 έως 2017 η βεβαίωση περί μη οφειλής ΤΑΠ δεν αποτελούσε αναγκαίο δικαιολογητικό για τη μεταβίβαση ακινήτων. Μάλιστα, όπως καταγράφει, σε 6 δήμους από τους 20 συνολικά στους οποίους διενεργήθηκαν οι έλεγχοι, «διαπιστώθηκε ότι, μετά τη χορήγηση της σχετικής βεβαίωσης περί μη οφειλής ΤΑΠ, ο δήμος δεν ενημερώνεται για τα στοιχεία του νέου ιδιοκτήτη ώστε να επικαιροποιήσει το αρχείο του με τα στοιχεία του νέου υπόχρεου» !

Ο έλεγχος

Στο Ετήσιο Πρόγραμμα Ελέγχων έτους 2021 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, το οποίο εγκρίθηκε από την Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου εντάχθηκε ο έλεγχος συστήματος εσωτερικού ελέγχου των ΟΤΑ α’ βαθμού με τον τίτλο «Τέλος Ακίνητης Περιουσίας – Συμμορφώνονται οι Δήμοι με τις υποχρεώσεις είσπραξης και διάθεσης του τέλους;». Ο έλεγχος  διενεργήθηκε οριζόντια από 18 Υπηρεσίες Επιτρόπων του Ελεγκτικού Συνεδρίου  σε όλη την επικράτεια, οι οποίες έλεγξαν 20 ΟΤΑ α’ βαθμού κατά το χρονικό διάστημα από 1.3.2021 έως 31.5.2021. Ο έλεγχος κατέληξε στη σύνταξη 20 εκθέσεων, στις διαπιστώσεις και ευρήματα των οποίων στηρίζεται η παρούσα έκθεση.

Οι γκρίζες ζώνες

Τα πορίσματα του διεξαχθέντος ελέγχου αναδεικνύουν πέντε «γκρίζες ζώνες», η καθεμία εκ τω οποίων έχει να αναδείξει πάμπολλες παραμέτρους  σε σχέση με τις διαδικασίες παρακολούθησης και είσπραξης του ΤΑΠ και τις συστημικές παθογένειες της διαχείρισης του εσόδου. Ειδικότερα τα πορίσματα του ελέγχου αναδεικνύουν τα εξής πέντε προβλήματα

• Οι δήμοι δεν έχουν πλήρη εικόνα των ακινήτων που βρίσκονται εντός της διοικητικής τους περιφέρειας και βαρύνονται με το ΤΑΠ, ιδίως των μη ηλεκτροδοτούμενων, ούτε και των υποχρέων για την καταβολή του τέλους προσώπων.
• Οι δήμοι δεν έχουν σύστημα επαλήθευσης του δηλωθέντος λόγου εξαίρεσης ενός ακινήτου από το τέλος ακίνητης περιουσίας ούτε παρακολουθούν αν διατηρείται ο λόγος εξαίρεσης σε όσα ακίνητα χορηγήθηκε εξαίρεση.
• Εντοπίστηκαν περιπτώσεις μη ορθού υπολογισμού του ΤΑΠ κυρίως λόγω μη επικαιροποίησης των τιμών ζώνης.
• Το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων του ΤΑΠ προέρχεται από τα ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα. Για τα μη ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα η βεβαίωση και είσπραξη του τέλους εμφανίζει σημαντική υστέρηση.
• Δεν διασφαλίζεται ότι το 50% του εισπραττόμενου τέλους διατίθεται για τους σκοπούς που προβλέπονται στον νόμο.

Οι ελλείψεις στο σύστημα καταγραφής

Ο οριζόντιος έλεγχος που διενεργήθηκε κατέδειξε τα κενά στην πληρότητα καταγραφής των δεδομένων στα οποία στηρίζεται η επιβολή του ΤΑΠ και συνακόλουθα τον κίνδυνο μη είσπραξής του από όλους τους υπόχρεους. Ειδικότερα κατεγράφησαν:

* Ελλείψεις καταγραφής κρίσιμων στοιχείων στα αρχεία των δήμων ως προς τα ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα: Τα αρχεία ηλεκτροδοτούμενων ακινήτων που τηρούνται στους δήμους δεν αναφέρουν σε όλες τις καταχωρίσεις τα στοιχεία των υπόχρεων (ονοματεπώνυμο και ΑΦΜ, ποσοστό συνιδιοκτησίας), τα οποία είναι κρίσιμα για τη βεβαίωση και είσπραξη του τέλους στις περιπτώσεις που αυτό δεν εισπράττεται μέσω των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας, όπως συμβαίνει για τα ακίνητα που τελούν σε διακοπή ηλεκτροδότησης. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο σχετικό αρχείο ενός δήμου για το 60% των ακινήτων δεν εμφανίζονται στοιχεία ιδιοκτήτη. Οπως επισημαίνεται στη έκθεση του ανωτάτου ελεγκτικού οργάνου, το αρχείο του ΔΕΔΔΗΕ παρέχει πληροφόρηση για αριθμό παροχής ανά καταναλωτή και διεύθυνση ακινήτου. Δεν παρέχει πληροφόρηση για τα στοιχεία των υπόχρεων. Σε δύο περιπτώσεις επισημάνθηκε ότι ο ΔΕΔΔΗΕ αρνήθηκε να δώσει στους δήμους πρόσβαση στα πλήρη στοιχεία του λόγω προστασίας προσωπικών δεδομένων με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αντληθούν ολοκληρωμένες λίστες με ονοματεπώνυμα και προσωπικά στοιχεία ιδίως ΑΦΜ των υπόχρεων.

*Έλλειψη συνοχής μεταξύ των αρχείων των δήμων και των αντίστοιχων του ΔΕΔΔΗΕ: Μεταξύ των δύο αρχείων διαπιστώθηκαν διαφορές τόσο ως προς τον αριθμό των παροχών όσο και ως προς τα τετραγωνικά μέτρα των ακινήτων.

*Έλλειψη πληρότητας ως προς την καταγραφή των μη ηλεκτροδοτούμενων ακινήτων: Οι ελεγκτές μέσω ηλεκτρονικών χαρτών διατιθέμενων στο διαδίκτυο (Google maps) ή μέσω επιτόπιων επισκέψεων εντόπισαν δειγματοληπτικά αδόμητα οικόπεδα, τα οποία, στη συνέχεια, δεν βρέθηκαν καταγεγραμμένα στο τηρούμενο από τους δήμους μητρώο. Περαιτέρω, και στα καταγεγραμμένα στο μητρώο ακίνητα διαπιστώθηκαν ελλείψεις στα στοιχεία των ιδιοκτητών των ακινήτων (ονοματεπώνυμο και ΑΦΜ), με αποτέλεσμα ο δήμος να μην γνωρίζει τους ιδιοκτήτες και να μην βεβαιώνει το ποσό που αντιστοιχεί στο ΤΑΠ. Ο εντοπισμός δε του συνόλου των υποχρέων γίνεται ακόμη πιο δύσκολος στις περιπτώσεις συνιδιοκτησίας ενός ακινήτου.

*Ελλείψεις στα δικαιολογητικά που στηρίζουν τις εγγραφές: Σε 7 δήμους διαπιστώθηκε ότι οι εγγραφές στο αρχείο δεν υποστηρίζονται από αντίστοιχα δικαιολογητικά ή ότι δεν υφίσταται φυσικό ή ηλεκτρονικό αρχείο δικαιολογητικών.

Όπως αναφέρεται στην έκθεση η μη πληρότητα καταγραφής αναδείχτηκε και από τη πλατφόρμα των αδήλωτων τετραγωνικών Τέλος, αναφέρεται, ότι δεν αξιοποιούνται πλήρως  οι διαθέσιμες πληροφοριακές εφαρμογές για τον εντοπισμό της επιφάνειας των ακινήτων ή τα στοιχεία των οφειλετών διότι δεν υφίσταται διαλειτουργικότητα μεταξύ αυτών και των σχετικών εφαρμογών των δήμων, με αποτέλεσμα η αναζήτηση να είναι χρονοβόρα καθόσον γίνεται ανά ακίνητο ή ανά οφειλέτη.

Προβληματικό το σύστημα επαλήθευσης εξαιρέσεων

Από τον έλεγχο που διενεργήθηκε διαπιστώθηκε ότι σε 18 από τους συνολικά 20 ελεγχθέντες δήμους δεν υφίσταται σύστημα παρακολούθησης των εξαιρούμενων ακινήτων. Ειδικότερα διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα:

* Η καταχώριση στο πληροφοριακό σύστημα του δήμου των ακινήτων ως εξαιρουμένων από το ΤΑΠ γίνεται αποκλειστικά και μόνο βάσει της σχετικής αίτησης των ιδιοκτητών τους, χωρίς να έχει επακολουθήσει περαιτέρω έλεγχος από τον δήμο προς διασταύρωση των δηλωθέντων στοιχείων.

* Στο αρχείο εξαιρουμένων ακινήτων δεν αναγράφεται καθόλου ή δεν αναγράφεται με σαφήνεια ο λόγος εξαίρεσης ώστε να μπορεί να επαληθευτεί ότι αυτά εμπίπτουν στις προβλεπόμενες από το νόμο εξαιρέσεις. Κατά τον έλεγχο εντοπίστηκαν περιπτώσεις ακινήτων τα οποία εμφανίζονται ως εξαιρούμενα χωρίς να αναγράφονται στοιχεία όσον αφορά το ακίνητο (διεύθυνση, χρήση) ή τον ιδιοκτήτη του (όνομα, ΑΦΜ), με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η επαλήθευση.

*Σε 3 δήμους διαπιστώθηκε ότι στα ανεγειρόμενα κτίσματα, τα οποία απαλλάσσονται από το ΤΑΠ για μια επταετία από την έκδοση της οικοδομικής άδειας, δεν παρακολουθείται η απόδοση του ΤΑΠ για το μετά την πάροδο της επταετίας χρονικό διάστημα ή τυχόν συνδρομή περιπτώσεων επιβολής ΤΑΠ και προ της επταετίας.

Μη ορθός υπολογισμός ΤΑΠ

Σε 8 δήμους (εκτός της περιφέρειας Αττικής) δεν έχουν επικαιροποιηθεί οι τιμές ζώνης (σ.σ αυτές που ίσχυαν έως το τέλος του 2021) όσον αφορά τα κτίσματα, σύμφωνα με την ισχύουσα αναπροσαρμογή αντικειμενικών αξιών, με αποτέλεσμα το ποσό του ΤΑΠ να υπολογίζεται και εισπράττεται με βάση τις παλαιότερες τιμές.

*Σε έναν μάλιστα από τους δήμους αυτούς ως τιμή ζώνης λαμβάνεται υπόψη εκείνη που είχε οριστεί με παλιότερη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου ενώ πλέον για τον δήμο ισχύει το σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού αξίας των ακινήτων. Επιπλέον, σε έναν από τους προαναφερθέντες δήμους για τον υπολογισμό του ΤΑΠ δεν λαμβάνεται υπόψη ο συντελεστής που καθορίστηκε με την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, ενώ για έναν τρίτο διαπιστώθηκε ότι για μια δημοτική ενότητα δεν είχε εισπραχθεί ΤΑΠ πριν από το έτος 2016 λόγω μη ύπαρξης της σχετικής απόφασης περί επιβολής του.

*Σε 4 δήμους (εκ των οποίων οι δύο βρίσκονται στην Περιφέρεια Αττικής) όσον αφορά τα οικόπεδα, διαπιστώθηκε ότι οι Συντελεστές Οικοπέδου (Σ.Ο.) και οι Συντελεστές Αξιοποίησης Οικοπέδου (Σ.Α.Ο.) δεν έχουν καταχωρηθεί σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην με αριθ. 1020564/487/00ΤΥ/Δ728-02-2007 (B’ 269) απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών. Αυτό παρατηρήθηκε σε δήμους που ισχύουν διαφορετικοί ΣΟ και ΣΑΟ ανά τιμή ζώνης ή ανά οικοδομικό τετράγωνο.

Υστέρηση εσόδων

Το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων του ΤΑΠ προέρχεται από τις εισπράξεις μέσω των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας, κάποιοι εκ των οποίων όμως δεν αποδίδουν στην ώρα τους  το τέλος που εισπράττουν στην ώρα τους. (δείτε σχετικό θέμα στο Ecopress εδώ) Και επίσης από τις εισπράξεις των «οίκοθεν βεβαιώσεων».

Στους 10 από τους ελεγχθέντες δήμους από τα βεβαιωμένα έσοδα ΤΑΠ για το έτος 2019 περίπου το 88% προέρχεται μέσω εισπράξεων από τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας και εισπράξεων μέσω των οίκοθεν βεβαιώσεων και μόνο το 12% προέρχεται μέσω της σύνταξης βεβαιωτικών καταλόγων από τις υπηρεσίες εσόδων των δήμων. Η ίδια εικόνα παρατηρείται και το 2020 καθώς το 89% προέρχεται μέσω εισπράξεων από τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας και εισπράξεων μέσω των οίκοθεν βεβαιώσεων και μόνο το 11% προέρχεται μέσω της σύνταξης βεβαιωτικών καταλόγων από τις υπηρεσίες εσόδων των δήμων. Για το ίδιο δείγμα των 10 δήμων η εισπραξιμότητα (από τη σύνταξη βεβαιωτικών καταλόγων) κινήθηκε σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Από τους καταλόγους που συντάχθηκαν το έτος 2019 μέχρι τη χρονική στιγμή διενέργειας του ελέγχου είχε εισπραχθεί το 37% ενώ το 63% παρέμενε ανείσπρακτο, ενώ για το έτος 2020 το ποσοστό ήταν ακόμα πιο χαμηλό και συγκεκριμένα μέχρι τη χρονική στιγμή διενέργειας του ελέγχου είχε εισπραχθεί το 5% ενώ το 95% παρέμενε ανείσπρακτο τυποποιημένης περιοδικής διαδικασίας αλλά διενεργείται με πρωτοβουλία υπαλλήλου της υπηρεσίας, με αποτέλεσμα να μην παρατηρείται συνέχεια ως προς τη σύνταξη των βεβαιωτικών καταλόγων. Παρατηρήθηκε επίσης ότι δεν αξιοποιούνται στοιχεία από προγενέστερες βεβαιώσεις

Δεν διατίθενται για αυτό που εισπράττονται

Όπως αναφέρεται στην έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου , ο νομοθέτης προέβλεψε ότι τα έσοδα από την είσπραξη του ΤΑΠ διατίθενται υποχρεωτικά κατά 50% τουλάχιστον για την εκτέλεση έργων, καταβολή αποζημιώσεων ρυμοτομούμενων ή απαλλοτριωμένων ακινήτων και αγορά ακινήτων, ενώ το υπόλοιπο 50% για την κάλυψη άλλων αναγκών\των δήμων. Εξ άλλου οι δήμοι δεν δικαιούνται να διαθέσουν το ποσό που αντιστοιχεί στο 50% του εισπραττόμενου ΤΑΠ για άλλο σκοπό παρά μόνον όταν έχουν καλύψει τις ανάγκες έργων, ρυμοτόμησης, απαλλοτρίωσης ή αγοράς ακινήτων. Υπογραμμίζει δε, ότι σημαίνει ότι οι δήμοι οφείλουν όχι μόνο να καταγράφουν τις εισπράξεις από το ΤΑΠ αλλά και να τηρούν μια ειδική λογιστική από την οποία να προκύπτει ότι ο προορισμός του τέλους κατοχυρώθηκε με τις δέουσες εγγυήσεις ώστε να διατεθεί πράγματι κατά 50% για τους προβλεπόμενους σκοπούς. Τι συνάγεται από τον έλεγχο:

* Στους 19 από τους 20 ελεγχθέντες δήμους διαπιστώθηκε ότι ελλείπει, κατά την παρακολούθηση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού, η διακριτή αντιστοίχιση των εισπράξεων του ΤΑΠ (Κ.Α.Ε. 0441 & Κ.Α.Ε. 0619) με Κωδικούς Αριθμούς Εξόδων του Προϋπολογισμού ώστε να υπάρχει η δυνατότητα ελέγχου και παρακολούθησης της διάθεσης του εισπραττόμενου ποσού. Ενόψει αυτού, υφίσταται κίνδυνος τα ποσά του ΤΑΠ να μην διατίθενται για τους νόμιμους σκοπούς άλλα για την κάλυψη γενικών εξόδων των οτα.

*Ενδεικτικό είναι ότι σε 9 από τους ελεγχόμενους δήμους, από τη σύγκριση και επεξεργασία των προϋπολογισμών, απολογισμών και τεχνικών προγραμμάτων ετών 2019 και 2020, διαπιστώθηκε ότι οι δαπάνες που αντιστοιχούσαν στους ως άνω σκοπούς και δεν είχαν άλλη πηγή χρηματοδότησης (εκτέλεση έργων, αποζημιώσεις ρυμοτομούμενων και απαλλοτριούμενων ακινήτων, αγορά ακινήτων) υπολείπονταν του 50% του ΤΑΠ που εισπράχθηκε για τα αντίστοιχα χρονικά διαστήματα.