Η χωρικά οργανωμένη επιχειρηματικότητα στο τραπέζι του ΥΠΕΝ

Άρθρο – ανάλυση του Μανώλη Μπαλτά, με τίτλο: «Χωρικά Οργανωμένη Επιχειρηματικότητα, το αύριο της Ελληνικής Οικονομίας – Τι περιμένουμε από τον καθηγητή και πολιτικό Δημήτρη Οικονόμου».

Οι  14 προτάσεις νόμου της μελέτης  με θέμα: «Επιχειρηματική Χωροθεσία και Χρήσεις Γης», η οποία εκπονήθηκε από την ReDePlanAE Consultants  για λογαριασμό του ΕΒΕΑ., που κατατέθηκαν από τον  πρόεδρο του ΕΒΕΑ και της ΚΕΕ Κων/νο Μίχαλο στον υπουργό ΠΕΝ Κωστή Χατζηδάκη.

Την κατάσταση φαίνεται ότι φιλοδοξεί να διορθώσει ή/και να αλλάξει ριζικά ο καθ. Δημήτρης Οικονόμου, με την αρμοδιότητα του Υπουργού Χωροταξίας, στο επικείμενο χωροταξικό νομοθέτημα, το οποίο, όπως έγινε γνωστό στα ΜΜΕ, προωθεί βασικούς στόχους που αναπτύσσονται σε 6 θεματικές ενότητες πολιτικής.

Χωρικά Οργανωμένη Επιχειρηματικότητα, το αύριο της Ελληνικής Οικονομίας – Τι περιμένουμε από τον καθηγητή και πολιτικό Δημ. Οικονόμου

Του Μανώλη Μπαλτά/

Δ/νων Σύμβουλος ReDePlanAE Consultants

Επιστημονικός Συνεργάτης ΚΕΕ

Ενόψει της ψήφισης του νέου χωροταξικού νομοσχεδίου και με στόχο να συμβάλλουμε στο να δοθούν λύσεις στα μεγάλα και διαχρονικά προβλήματα που έχουν διαπιστωθεί τις τελευταίες δεκαετίες στη χωροθέτηση, εγκατάσταση και λειτουργία των επιχειρήσεων στη χώρα μας, κρίνουμε σκόπιμο να ανοίξουμε ξανά στον δημόσιο διάλογο προτάσεις και θέσεις που κατά καιρούς έχουμε υποστηρίξει αλλά η θεσμοθέτησή τους παραμένει ανοιχτή υπόθεση. Οι προτάσεις αυτές ερευνήθηκαν, αναλύθηκαν και τεκμηριωθήκαν, εξαντλητικά αυτή τη φορά, στο πλαίσιο μιας εκτεταμένης μελέτης με θέμα: «Επιχειρηματική Χωροθεσία και Χρήσεις Γης», η οποία εκπονήθηκε από την ReDePlanAE Consultants για λογαριασμό του ΕΒΕΑ.

Επί σειρά ετών αναγνωρίζεται ότι ο ελλιπής και ανολοκλήρωτος χωροταξικός σχεδιασμός σε επίπεδο επικράτειας, σε συνδυασμό με ασάφειες, ελλείψεις και σύγχυση σχετικά με τις χρήσεις γης και τις αδειοδοτικές διαδικασίες ταλανίζει την επιχειρηματική κοινότητα. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι επιχειρήσεις να βαρύνονται με υψηλό διοικητικό κόστος αδειδότησης και λειτουργίας, ευρισκόμενες συχνά σε συνθήκες οριακής νομιμότητας, γεγονός που τους στερεί τη δυνατότητα να αφοσιωθούν σε παραγωγικές λειτουργίες, να παρέχουν βελτιωμένες υπηρεσίες στους πελάτες τους και να έχουν μια ξεκάθαρη εικόνα για το που και πως λειτουργούν, διαμορφώνοντας τις κατάλληλες συνθήκες που τις καθιστούν βιώσιμες και  ανταγωνιστικές.

Στην εποχή των μνημονίων, στα 10 τελευταία χρόνια μιας κοσμογονίας αλλαγών (όχι πάντα επιτυχημένων), είναι αλήθεια ότι στον ορυμαγδό των νομοθετικών μεταβολών, ψηφίστηκαν αρκετές ευνοϊκές διατάξεις για την επιχειρηματικότητα. Όπως είναι αλήθεια ότι ψηφίστηκαν και αρκετά αντιπεριβαλλοντικά τερατουργήματα. Αντί της ορθολογικής χωροταξίας συχνά επελέγησαν λύσεις μερικού και πελατειακού χαρακτήρα, που έλυναν προσωρινά τα προβλήματα αλλά στερούσαν την πολιτεία, την επιχειρηματικότητα και τη χώρα από τα κατάλληλα εργαλεία χωροταξικής υποδομής που θα συνέβαλαν στο σχεδιασμό και την υλοποίηση  μιας φιλόδοξης εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής με σεβασμό στο περιβάλλον.

Η άναρχη εγκατάσταση των ελληνικών επιχειρήσεων, σε περιοχές εκτός σχεδίου, χωρίς έργα υποδομής με ασαφείς και αδιευκρίνιστες χρήσεις γης, αντί να εγκαθίστανται σε οργανωμένους υποδοχείς, που αποτελεί διεθνές πρότυπο προς μίμηση, είναι κλασικό παράδειγμα του, έως σήμερα, αντιαναπτυξιακού και ελλιπούς χωροταξικού σχεδιασμού στη χώρα μας.

Παλαιολιθικού τύπου κατάταξη

Σε μια εποχή τεχνολογικού άλματος στις αντιρρυπαντικές τεχνολογίες, τον αυτοματισμό και τη ρομποτική, διατηρήθηκε ανέπαφη η αυθαίρετη, αναιτιολόγητη και παλαιολιθικού τύπου κατάταξη των επιχειρήσεων (εγκατεστημένη ισχύς, κλπ)  σε περιβαλλοντικές κατηγορίες και βαθμούς όχλησης. Αντί της ψυχρής και αντικειμενικής /επιστημονικής εκτίμησης και αξιολόγησης της παραγωγικής υποδομής που κρίνεται προς εγκατάσταση και λειτουργία, για δεκαετίες ολόκληρες διατηρήθηκαν σε ισχύ και ενισχύθηκαν τα κριτήρια της «ιστορικότητας»,  του ανταγωνιστικού αλληλοαποκλεισμού ή των προνομίων και κινήτρων που το πάλαι ποτέ ετέθησαν για να ευνοήσουν ή να αποτρέψουν την ανάπτυξη κλάδων και επιχειρήσεων. Όλη αυτή η αντιαναπτυξιακή ανορθοδοξία ελπίζουμε και εργαζόμαστε να κλείσει επιτυχώς με την ολοκλήρωση του νέου θεσμικού πλαισίου περιβαλλοντικής κατάταξης των δραστηριοτήτων, κατ’αρχάς της μεταποίησης, στις 30/06/2020.

Ριζικές αλλαγές

Τώρα πλέον το μείζον ζήτημα που πρέπει να ρυθμιστεί είναι η θεσμοθέτηση ενός ολοκληρωμένου, σαφούς  και γενναιόδωρου χωροταξικού  πλαισίου, σε όλες τις θεσμικές του διαστάσεις. Βασικό συμπέρασμα της παραπάνω μελέτης είναι ότι χρειαζόμαστε ριζικές αλλαγές. Χρειαζόμαστε μια «γενναία» οριζόντια νομοθεσία που θα ανατρέψει τα μέχρι τώρα δεδομένα.

Μια νομοθεσία που θα επιχειρήσει να αντιμετωπίσει τα μεγάλα και δυσεπίλυτα προβλήματα και να παρακολουθήσει την εξέλιξη της οικονομίας και της ανάπτυξης, σ’ ένα πλαίσιο επιτρεπομένων χρήσεων που θα απαντήσει αποτελεσματικά στις σύγχρονες προκλήσεις, γεφυρώνοντας, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το τεράστιο χρονικό φάσμα που μεσολαβεί από την πρώτη θεσμοθέτηση χρήσεων γης στη χώρα (1987) έως και σήμερα και για αρκετά χρόνια που η χώρα θα αναπτύσσεται με βάση τα υφιστάμενα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ. Μια νομοθεσία που θα ελαχιστοποιήσει την έως σήμερα αιτιολογημένη πίεση της αγοράς, των επιχειρήσεων και των θεσμών τους,  για ρυθμίσεις ad hoc και εξαιρέσεις, «μικροσυμφερόντων», τοπικών χαρακτηριστικών κ.λπ.

Μια νομοθεσία πολιτικής υπέρβασης, που αντλεί πρότυπα καλής νομοθέτησης μέσα από την άρνηση των μοντέλων μετάβασης που εφαρμόστηκαν στη χώρα τα τελευταία χρόνια. Μοντέλων που ενώ είχαν ως αντικείμενο την παραγωγή και εφαρμογή χωροταξικής νομοθεσίας, εξελίχθηκαν μέσα σε συνθήκες έντονου πολιτικού φορτίου και μεγάλων συγκρούσεων, συχνά ανώφελων, που μόνο βλάβες προκάλεσαν στη θεσμική ισορροπία, στις επενδύσεις και την ανάπτυξη.

Αυτή την κατάσταση φαίνεται ότι φιλοδοξεί να διορθώσει ή/και να αλλάξει ριζικά ο καθ. Δημ. Οικονόμου, με την αρμοδιότητα του Υπουργού Χωροταξίας, στο επικείμενο χωροταξικό νομοθέτημα, το οποίο, όπως έγινε γνωστό στα ΜΜΕ, προωθεί βασικούς στόχους που αναπτύσσονται σε 6 θεματικές ενότητες πολιτικής.

Αν σταθούμε στο βασικό στόχο που δημοσιεύτηκε και ορίζεται ως «μετατροπή του χωρικού σχεδιασμού από παράγοντα παρεμπόδισης επενδύσεων ΚΑΙ καταστροφής του περιβάλλοντος, σε παράγοντα προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης», βάσιμα μπορούμε να ελπίζουμε σε μια καινούργια μέρα στη χωροταξική υποδομή της χώρας μας.

Αντικίνητρα

Ομοίως κάλλιστα μπορούμε να κατανοήσουμε και να επικροτήσουμε, ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ, την προώθηση της οργανωμένης δόμησης σε όλες τις επαγγελματικές εγκαταστάσεις, με αντικίνητρα, έστω και συμβολικά στην αρχή, για την εκτός σχεδίου δόμηση. Γιατί μόνο συμβολικό είναι το μέτρο μείωσης της δόμησης εκτός σχεδίου κατά 10%,το οποίο θα επιθυμούσαμε να είναι υψηλότερο. Χωρίς να έχουμε αντίρρηση σε μια δέσμη λελογισμένων αλλά μεγαλύτερων αντικινήτρων για την εκτός σχεδίου δόμηση, στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης  μεταβατικής κατάστασης ανοχής που θα προσέφερε ηρεμία και ασφάλεια σε υπάρχουσες εγκαταστάσεις και επιχειρήσεις που δεν προκαλούν τη φύση, τη ζωή και τη δημόσια υγεία. Σε ένα πλαίσιο ελεγχόμενης ανοχής στην υπάρχουσα κατάσταση αλλά με σαφές και αποκλειστικό πρόσημο και προσανατολισμό, υπέρ των Επιχειρηματικών Πάρκων και των οργανωμένων μορφών ανάπτυξης για όλες τις οικονομικές δραστηριότητες.

Nέο νομοθέτημα

Για να μετατραπεί «ο χωρικός σχεδιασμός … σε παράγοντα προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης» όπως είναι ο φιλόδοξος στόχος του νέου χωροταξικού νομοθετήματος, χρειάζονται πολλές, βαθιές και μεγάλες τομές. Εμείς θα περιοριστούμε σε μέρος αυτών που περιλαμβάνονται στις 14 προτάσεις νόμου της μελέτης μας, που κατετέθησαν μόλις πρόσφατα από τον κο Κων/νο Μίχαλο στον Υπουργό Κωστή Χατζηδάκη, περιμένοντας από τον καθ. Δημ. Οικονόμου, στο νέο νομοθέτημα :

• να εκλείψουν όλοι οι ανεφάρμοστοι όροι δόμησης, τα όρια αρτιότητας, οι κάθε είδους ατεκμηρίωτοι τεχνικοί περιορισμοί που υπάρχουν στα θεσμοθετημένα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, που δυστυχώς θα εφαρμόζονται για αρκετά χρόνια ακόμα και θα εμποδίζουν την πολεοδόμηση περιοχών και την οργανωμένη χωροθέτηση επιχειρήσεων.
• να προστατευθεί η γη υψηλής παραγωγικότητας και τα Καταφύγια Άγριας Ζωής εκεί που υφίστανται οι πραγματικές φυσικές συνθήκες που τα καθορίζουν και όχι σ’ επαφή με τα σχέδια πόλης, στα όρια ή/και «εντός» του αστικού χώρου. Το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο να αποκτήσει θεσμική ισχύ ρύθμισης και αυτών των προβλημάτων.
• να αποκτήσουν τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, με την εξάλειψη διοικητικών εμποδίων και ασαφειών που ακυρώνουν το θεσμικό τους προορισμό, ειδικά για τα Επιχειρηματικά Πάρκα του ν.3982/2011.
• να θεσμοθετηθούν εργαλεία, διαδικασίες και όργανα που θα μπορούν να μεταβάλλουν τοπικές δεσμεύσεις και όρια, χρήσεις γης, κλπ, με ένταξη νέων οικονομικών δραστηριοτήτων πχ εφοδιαστική αλυσίδα που δεν προκαλούν περιβαλλοντικές ανακατατάξεις επί τα χείρω.
• να ενοποιηθούν και αποσαφηνιστούν οι έννοιες και οι ορισμοί της χωροταξικής και πολεοδομικής νομοθεσίας τόσο για περιοχές με κατηγορίες γενικών χρήσεων πχ ΒΙΠΕ, ΒΙΠΑ, ΒΙΟΠΑ, ΕΠ, ΕΠΕ, περιοχές ΕΜ, ΕΟ, περιοχές του ν.4458/1965 ή 2545/1997 ή 3333/2005, ΒΕΠΕ, ΠΟΑΠΔ, κλπ,όσο και για δραστηριότητες /ειδικές χρήσεις πχ αποθήκες, εμπορικές αποθήκες, εφοδιαστική, logistics, αποθήκες χονδρεμπορίου, αποθήκες λιανικής, βιομηχανικές αποθήκες, κλπ και να αποσαφηνιστεί μονοσήμαντα το καθεστώς χωροθέτησης και αδειοδότησής τους.
• Για την εξάλειψη κάθε ασάφειας που επιτρέπει διακριτική και αυθαίρετη ερμηνεία της διοίκησης, κατηγορίες χρήσεων γης σε υφιστάμενα ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ, ΖΟΕ που δεν απορρέουν από ρητές διατάξεις καθορισμού κύριων χρήσεων των ΠΔ 81/1980 και ΠΔ 23.02.1987 και Κεφ. Β του Ν.4269/2014, πρέπει να αντικατασταθούν με κατηγορίες γενικών χρήσεων του ΠΔ 59/2018».
• Να εναρμονιστούν τα θεσμικά πλαίσια επιτρεπόμενων δραστηριοτήτων εντός Πάρκων (Αρθ. 43 ν.3982/2011) με τις γενικές και ειδικές κατηγορίες χρήσεων γης του πδ 59/18 σε συνδυασμό με το πλαίσιο επιτρεπόμενων χρήσεων της περιοχής ανάπτυξης του ΕΠ, βάσει ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ.
• Στο πλαίσιο μερικής τροποποίησης του πδ 59/18 για τις χρήσεις γης :
• να επιτραπεί η εγκατάσταση εφοδιαστικής τύπου ΑΚΚΕ, χονδρικού εμπορίου και αποθήκες του αρθ. 9, παρ. 3.1 του πδ 79/2004,μέχρι 800μ2 σε περιοχές πολεοδομικού κέντρου και γενικής κατοικίας.
• να εξεταστεί η νομική δυνατότητα για την εκ νέου θεσμοθέτηση της γενικής χρήσης «ΒΙΠΑ – ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση». Στις περιοχές αυτές να είναι επιτρεπτή η εγκατάσταση όλων των δραστηριοτήτων που προβλέπονται στα άρθ. 8 και 9 του ΠΔ 59/18 καθώς και κάθε άλλη ειδική χρήση που προβλέπεται στο αντίστοιχο ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, υπό τους περιορισμούς που τίθενται σε αυτό, ως προς τον επιτρεπόμενο βαθμό όχλησης. Η εν λόγω γενική χρήση παρελήφθη αναιτιολόγητα στο πδ 59/18. Αυτό δημιουργεί τεράστια αδυναμία οργάνωσης, πολεοδόμησης και αξιοποίησης των 200 και πλέον περιοχών «ΒΙΠΑ – ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση», με αξιοσημείωτο μέγεθος, που υφίστανται ως Άτυπες Συγκεντρώσεις στην ελληνική επικράτεια και ουσιαστικά συγκεντρώνουν όλη την επιχειρηματικότητα, ιδίως τη μεταποιητική και τα logistics.
• Να περιοριστεί η υποχρέωση δημιουργίας χώρων στάθμευσης για τη βιομηχανία και την εφοδιαστική εντός Επιχειρηματικών Πάρκων κατά 50%, ήτοι μια θέση στάθμευσης ανά 120 μ2 κτηρίου, αντί 60μ2 που ισχύει στην Αττική.
• Στα Επιχειρηματικά Πάρκα που αναπτύσσονται επί δημοτικών, επαρχιακών και εθνικών οδών διατηρείται μεν το ποσοστό του υποχρεωτικού περιμετρικού πρασίνου (5 ή 6 %), αλλά αν η φύτευση δεν είναι εφικτή επί της περιμέτρου των ως άνω οδών,  λόγω των παρόδιων δομημένων γηπέδων,  το εν λόγω ποσοστό καλύπτεται με πρόσθετη φύτευση στις λοιπές πλευρές της περιμέτρου του Πάρκου.
• Να διατυπωθεί μια ξεκάθαρη Εθνική Στρατηγική Επιχειρηματική Χωροθεσία, μέσω της οποίας θα υποδεικνύονται συγκεκριμένες περιοχές που συγκεντρώνουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις χωροταξικής συμβατότητας, βιωσιμότητας και αειφορίας, για μια οργανωμένη και περιβαλλοντικά ορθή ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Αυτή η εθνική στρατηγική θα αποτυπωθεί συγκεκριμένα ως κύρια κατεύθυνση χωρικής οργάνωσης της βιομηχανίας και της εφοδιαστικής στο νέο ειδικό χωροταξικό πλαίσιο βιομηχανίας που τελεί υπό αναθεώρηση.

Ορθή πολιτική

Όλοι περιμένουμε πλέον ότι ο καθηγητής Δ. Οικονόμου θα κάνει τη διαφορά. Θα αξιοποιήσει  την ευκαιρία που δόθηκε σ’ αυτόν και στη χώρα να ταυτίσει την «ακαδημαϊκότητα» και τη χωροταξική επιστήμη με τις πραγματικές ανάγκες της ανάπτυξης και του περιβάλλοντος, στο όνομα μιας ορθής πολιτικής για τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.

Και κάτι μου λέει ότι αυτή τη φορά οι προσδοκίες μας θα δικαιωθούν σε σημαντικό βαθμό.

Μανώλης Μπαλτάς

Δ/νων Σύμβουλος ReDePlanAE Consultants

Επιστημονικός Συνεργάτης ΚΕΕ