Σ. Αγρίου: …. άδειες οι αλλαγές του ΥΠΕΝ για τις οικοδομικές άδειες

Της Σταυρούλας Αγρίου,

Πολιτικός μηχανικός Μsc, Μέλος της Διοικούσας επιτροπής του ΤΕΕ, με την παράταξη  «Συμμαχία για ένα προοδευτικό ΤΕΕ»

Τι αλλάζει, με ποια δεδομένα αλλάζει, γιατί δεν υπάρχουν οφέλη από τις αλλαγές στην επιτάχυνση των διαδικασιών για τις οικοδομικές άδειες.

Η πολιτεία μεταφέρει ευθύνες στους ιδιώτες μηχανικούς για την έκδοση οικοδομικών αδειών, που δεν θα έπρεπε στην παρούσα φάση να επωμιστούν, χωρίς να προσφέρει κανένα αποτέλεσμα, όσον αφορά την επιτάχυνση  του χρόνου έκδοσης των οικοδομικών αδειών και την απλοποίηση των διαδικασιών.

Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο με τίτλο «Εκσυγχρονισμός της χωροταξικής και πολεοδομικής νομοθεσίας», επιχειρείται εκτός των άλλων και η τροποποίηση διατάξεων του νόμου 4495/17, περί έλεγχου και προστασίας του δομημένου  περιβάλλοντος, που αφορούν την διαδικασία έκδοσης οικοδομικών αδειών.

Οι ισχύουσες διατάξεις του ν 4495/17,  αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου κανονιστικού πλαισίου , το οποίο  λειτουργώντας συνδυαστικά προσφέρει  πλέγμα ασφάλειας ,διαφάνειας, ενιαίας εφαρμογής ,επιτάχυνσης διαδικασιών,   αλλά προβλέπει και τον προληπτικό έλεγχο της πολιτείας, ιδιαίτερα  στις περιοχές που χρήζουν ειδικής προστασίας.

Η κατασκευή ενός κτιρίου  συνιστά σημαντική επέμβαση  στο περιβάλλον, και  θα πρέπει η αδειοδοτηση του, να αντιμετωπίζεται με την προσήκουσα σοβαρότητα, για τον σκοπό δε αυτό, ο νομοθέτης επιβάλλει προληπτικό έλεγχο νομιμότητας, που  αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στην προστασία του δομημένου περιβάλλοντος.

Για την διαμόρφωση του πλαισίου του νόμου 4495/17,  προηγήθηκε μακρά διαβούλευση, δυο ετών (2015-2017) με συμμετοχή του ΤΕΕ και όλων των εμπλεκόμενων επιστημονικών φορέων, επιμελητηρίων, συλλόγων  και ευρύτερα της κοινωνίας . την οποία και  αφορά πρωτίστως, έτσι ώστε το νομοθετικό πλαίσιο να αποκτήσει την μεγαλύτερη δυνατή αποδοχή.

Ο νόμος 4495 /17 στο άρθρο 36 , προέβλεψε την δημιουργία τριών κατηγοριών τρόπου έκδοσης οικοδομικών αδειών,  ανάλογα με την περιοχή, τη θέση, τη χρήση, το μέγεθος και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του κτιρίου που πρόκειται να ανεγερθεί.

Με βάσει την φιλοσοφία του 4495/17, παρίσταται επιβεβλημένος ο προληπτικός έλεγχος της πολιτείας, στις περιοχές (κατηγορίας 1),που δεν υπάρχει ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο δόμησης και χρήσεων γης, όπως εγκεκριμένα σχέδια ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ, κτηματολόγιο, δασικοί χάρτες , οριοθετημένα ρέματα, γραμμές αιγιαλού και παραλίας, καθώς και  σε  διατηρητέα κτίρια, σε  αρχαιολογικούς χώρους , σε περιοχές προστασίας της φύσης ή ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους  .

Επίσης σε όλες τις περιπτώσεις (κατηγορίας 2), που από γενικές ή ειδικές διατάξεις (οικισμοί προ 23, νομιμοποιήσεις ),προβλέπεται η διενέργεια  αυτοψίας από την πολεοδομία, πριν την έκδοση της άδειας

Ο προληπτικός αυτός έλεγχος στις κατηγορίες 1 και 2 , απαιτούσε πριν την έκδοση της άδειας, τον  έλεγχο του τοπογραφικού και του διαγράμματος κάλυψης ,αλλά και της προσκόμισης των απαιτούμενων εγκρίσεων από αρχαιολογία, δασαρχείο, συμβούλια αρχιτεκτονικής κλπ, αφού  σύμφωνα με το άρθρο 24  του Συντάγματος, είναι επιβεβλημένος ο έλεγχος της πολιτείας για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος  και του δημοσίου συμφέροντος γενικότερα .

Η κατηγορία του τρόπου έκδοσης οικοδομικών αδειών 3, αφορά τις απλές περιπτώσεις που  εκδίδονται  μεν αυτόματα ,  αλλά υπάρχει η  ασφάλεια  που παρέχει η ύπαρξη  ολοκληρωμένου  πολεοδομικού σχεδιασμού .

Χωρίς ανάλυση δεδομένων

Σε κάθε περίπτωση η εφαρμογή του προβλεπόμενου τρόπου έκδοσης οικοδομικών αδειών, έχει συμπληρώσει μόλις 1,5 χρόνο εφαρμογής και δεν έχει γίνει ακόμα καταγραφή και ποιοτική ανάλυση των δεδομένων, με εντοπισμό των πιθανών προβλημάτων και δυσλειτουργιών, που ενδεχομένως να έχουν προκύψει,  χρησιμοποιώντας την δυνατότητα  συλλογής και επεξεργασίας στοιχείων, που παρέχει για πρώτη φορά η λειτουργία  του πληροφοριακού συστήματος της ηλεκτρονικής έκδοσης οικοδομικών αδειών και που το Τεχνικό Επιμελητήριο έδωσε στην δημοσιότητα.

Ειδικότερα, δεν έχει  προηγηθεί, η  ποιοτική επεξεργασία της πληροφορίας που παρέχουν , η  καταγραφή και η αξιολόγηση του αριθμού  των οικοδομικών αδειών κατηγορίας 1, 2,3 , που έχουν εκδοθεί , σε ποιες περιπτώσεις έχει γίνει ανάκληση αδειών ,για ποιες περιπτώσεις έχει γίνει διακοπή οικοδομικών εργασιών και για ποιους λόγους, ο αριθμός  των προεγκρίσεων που έχουν εκδοθεί και των ανακλήσεων αυτών , έρευνα για τους χρόνους έκδοσης των αδειών που έχουν εκδοθεί σε όλη την χώρα και ανά δήμο και καταγραφή  των αιτίων για τις παρατηρούμενες καθυστερήσεις.

Επί πλέον δεν έχει  διενεργηθεί μέχρι σήμερα ο δειγματοληπτικός έλεγχος, όπως προβλέπει το άρθρο 38 παρ 2 του ν 4495/17 , για τις άδειες κατηγορίας 3 που εκδίδονται αυτόματα ,ώστε να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα της αυτόματης έκδοσης ,δεδομένου, ότι  ακόμα δεν έχει εκδοθεί η υπουργική απόφαση που θα προβλέπει τον τρόπο  διενέργειας του.

Επομένως  εγείρονται ερωτηματικά, για το ποια η ανάγκη τροποποίησης του νόμου, σε τόσο μικρό διάστημα,  δεδομένου ότι το κράτος, οφείλει να έχει συνέχεια και οι όποιες τροποποιήσεις νόμου, πρέπει να γίνονται με σύνεση και  να βασίζονται  σε πραγματικά στοιχεία και μελέτη αποτίμησης της μέχρι σήμερα διαμορφωθείσας κατάστασης, ώστε πραγματικά να βελτιστοποιεί και να παράγει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Με βάσει τις επιχειρούμενες τροποποιήσεις του νομοσχεδίου και ειδικότερα  του άρθρου 54 με την οποία τροποποιείται το άρθρο35 ν 4495/2017, καθίσταται υποχρεωτική για την  κατηγορία 1 και 2 του άρθρου 36, η έκδοση προέγκρισης, που μέχρι σήμερα ήταν προαιρετική και στην συνέχεια οι άδειες εκδίδονται αυτόματα, όπως συμβαίνει  σήμερα, μόνο  στην κατηγορία 3 που εντάσσονται οι απλές περιπτώσεις.

Επομένως, το νέο νομοσχέδιο, επιτρέπει και στις κατηγορίες 1 και 2, την αυτόματη έκδοση των οικοδομικών αδειών, αλλά συγχρόνως επιβάλει την υποχρεωτική έκδοση της προέγκρισης, δηλαδή ελέγχου του τοπογραφικού και του διαγράμματος κάλυψης.

Κατά συνέπεια, το τοπογραφικό και το διάγραμμα κάλυψης, ελέγχονται είτε μέσα από την διαδικασία της προέγκρισης, (νέο νομοσχέδιο), είτε μέσα από την διαδικασία έκδοσης της οικοδομικής άδειας(ν 4495/17), επομένως δεν προκύπτει περαιτέρω μείωση δικαιολογητικών και επιτάχυνση των διαδικασιών.

Με την προτεινόμενη όμως στο άρθρο 56 του νομοσχεδίου, τροποποίηση του άρθρου 38 του ν 4495/17 ,που αφορά την διαδικασία έλεγχου οικοδομικής άδειας ,και την πρόβλεψη της   αυτόματης έκδοσης των οικοδομικών αδειών και στις κατηγορίες 1 και 2, δεν πραγματοποιείται σε κανένα  στάδιο από την πολιτεία,  ο έλεγχος της προσκόμισης των  από τον νόμο προβλεπόμενων εγκρίσεων, παρά μόνο μετά την έκδοση της οικοδομικής άδειας.

Επομένως υπάρχει το ενδεχόμενο να εκδοθεί αυτόματα  μια άδεια π.χ σε αρχαιολογική περιοχή, χωρίς ο μηχανικός να γνωρίζει ότι πρέπει, να λάβει  την απαιτουμένη έγκριση από το υπουργείο πολιτισμού, αφού ,ο έλεγχος από την  ΥΔΟΜ , δεν θα γίνει στην φάση έκδοσης της οικοδομικής άδειας, (όπου και γίνεται ο έλεγχος των δικαιολογητικών και εγκρίσεων, μέχρι σήμερα) αλλά  θα πραγματοποιηθεί εκ των υστέρων, με συνέπεια πιθανές ανακλήσεις οικοδομικών αδειών , με όλες τις δυσμενείς συνέπειες

Προβλεπεται όμως στο νέο νομοσχέδιο, η  μείωση του χρόνου έλεγχου  (τοπογραφικού και διαγράμματος κάλυψης) με αναφορά σε 10 ημέρες ελέγχου, τόσο για την κατηγορία 1, όσο και  για την κατηγορία 2, για την οποία όμως εκ του νόμου  απαιτείται αυτοψία, όπου το ακίνητο μπορεί να απέχει δεκάδες χιλιόμετρα και χρειάζεται ο απαραίτητος  χρόνος για την δημιουργία και οικονομιών κλίμακας.

Ευλόγως, γενάται  το ερώτημα, για ποιο λόγο παραμένει  η διάκριση σε κατηγορία 2 και 3, αφού πλέον αντιμετωπίζεται από τον νομοθέτη, με το ίδιο ακριβώς τρόπο η διαδικασία έκδοσης και στις δυο περιπτώσεις.

Ανέφικτοι οι χρόνοι 

Οι χρόνοι έκδοσης που αναφέρονται, αντί του προβλεπόμενου  μέχρι σήμερα ρεαλιστικού χρόνου των 1 και 2 μηνών αντίστοιχα, όλοι γνωρίζουν ότι  είναι εντελώς ανέφικτοι, και όποτε επιχειρήθηκαν και στο παρελθόν, ουδέποτε ίσχυσαν στην πράξη και  το μόνο που επιτυγχάνεται με τέτοιου είδους ανέφικτες ρυθμίσεις,  είναι να δημιουργούνται προσδοκίες που δεν μπορούν να υλοποιηθούν ,και επομένως να μειώνεται η αξιοπιστία και να κλονίζεται η εμπιστοσύνη των πολιτών, απέναντι στο κράτος και στις υπηρεσίες του.

Αλήθεια, υπάρχει κάποιος σχετικός με την διαδικασία έκδοσης οικοδομικών αδειών, που πιστεύει ότι αυτοί οι χρόνοι μπορεί να υλοποιηθούν, με τις σημερινές συνθήκες, με δεδομένη την ανύπαρκτη έως μηδενική στελέχωση των πολεοδομιών που υφίσταται σήμερα, την έλλειψη κτηματολογίου σε πολλές περιοχές, την έλλειψη καθορισμού γραμμής αιγιαλού και παραλίας, την μη οριοθέτηση των ρεμάτων, την έλλειψη αρχαιολογικού μητρώου, την έλλειψη κωδικοποίησης της πολεοδομικής νομοθεσίας, με τις χιλιάδες διάσπαρτες διατάξεις νόμου, με εγκύκλιους και έγγραφα συχνά αντιφατικά η με διπλή ανάγνωση.

Αναγκαία  επομένως προϋπόθεση για την αποτελεσματική εφαρμογή των διατάξεων του 4495/17, για την επιτάχυνση των διαδικασιών της έκδοσης των οικοδομικών αδειών, αποτελεί, η έκδοση του προεδρικού διατάγματος, όπως προβλέπει το άρθρο 31 του ν 4495/17,  με το οποίο θα  ορίζονται οι προϋποθέσεις για τη λειτουργία και οργάνωση των Υ.ΔΟΜ, καθώς και τα κριτήρια για την κατ’ ελάχιστον στελέχωση αυτών, στην οποία δυστυχώς το ΥΠΕΝ δεν έχει ακόμα προχωρήσει.

Μια στελέχωση που θα προκύπτει, ανάλογα με το πληθυσμιακό μέγεθος του Δήμου, την έκταση του, (μεγάλοι, μεσαίοι, μικροί) τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του σε σχέση με την πρόσβαση και τις υποδομές (μητροπολιτικοί, νησιωτικοί, ορεινοί).

Αξίζει να επισημάνουμε ότι οι πολεοδομίες των Δήμων, έχουν αρμοδιότητες ευρύτερες από αυτές της έκδοσης οικοδομικών αδειών και περιλαμβάνουν την επίβλεψη και εφαρμογή των πολεοδομικών σχεδίων του Δήμου τους, βεβαιώσεις χρήσεων γης, πράξεις εφαρμογής, πράξεις αναλογισμού, καταγραφή και αποζημίωση επικειμένων κλπ και μια σειρά άλλων αρμοδιοτήτων, που απαιτούν στελέχωση με μηχανικούς όλων των ειδικοτήτων.

Είναι επίσης γνωστό, ότι σημαντικές καθυστερήσεις, για την έκδοση οικοδομικών αδειών, εντοπίζονται στην έκδοση των διαφόρων απαιτούμενων εγκρίσεων, για την ταχεία έκδοση των οποίων, απαιτούνται τόσο η εισαγωγή της ηλεκτρονικής διαδικασίας, όσο και η στελέχωση των  πολεοδομικών συμβουλίων και των υπηρεσιών που είναι αρμόδιες για την έκδοση τους.

Ζητήματα αντισυνταγματικότητας 

Η επιλογή της αυτόματης έκδοσης οικοδομικών αδειών για τις κατηγορίες 1 και 2, χωρίς να έχει δημιουργηθεί το δίχτυ ασφάλειας που θα παράσχει η ολοκλήρωση  του πολεοδομικού σχεδιασμού των Δήμων (ΤΠΣ, Ρυμοτομικά σχέδια εφαρμογής), η κύρωση των δασικών χαρτών, η ολοκλήρωση της οριοθέτησης των ρεμάτων, της γραμμής αιγιαλού και παραλίας, του κτηματολογίου, του αρχαιολογικού μητρώου, η δημιουργία της ηλεκτρονικής πολεοδομικής ταυτότητας των Δήμων, εγείρει ζητήματα συνταγματικότητας της ρύθμισης, όσον αφορά την κάλυψη της επιταγής του άρθρου 24, για  την υποχρέωση της πολιτείας για την προστασία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, ενώ η πολιτεία  θα μεταφέρει ευθύνες στους ιδιώτες μηχανικούς, που δεν θα έπρεπε στην παρούσα φάση να επωμιστούν, χωρίς να προσφέρει κανένα αποτέλεσμα , όσον αφορά την επιτάχυνση  του χρόνου έκδοσης των οικοδομικών αδειών και την απλοποίηση των διαδικασιών