ΣΑΤΕ: Πως και γιατί περιβαλλοντικά έργα «βαφτίζονται» υπηρεσίες και προμήθειες

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κατασκευαστικός κλάδος αναδείχθηκαν στην γενική συνέλευση του Συνδέσμου Ανωνύμων Τεχνικών Εταιριών, που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 31 Ιανουαρίου 2018 σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας. Μεταξύ πολλών άλλων ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ Ζαχαρίας Αθουσάκης στράφηκε κατά της ανεξάρτητης αρχής δημοσίων συμβάσεων τονίζοντας ότι με ερμηνείες του νόμου προσπαθεί να παρακάμψει «πυλώνες» διαφάνειας.

“Ως κλάδος είπε ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ είχαμε κατακτήσει δύο κύριες διαδικασίες που βελτίωσαν στο πέρασμα των χρόνων σε σημαντικότατο βαθμό τα ζητήματα διαφάνειας και βοήθησαν στην ορθή, στην  έγκαιρη και στην οικονομικά αποτελεσματική υλοποίηση των έργων:

1. Την εγγραφή στο Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων που τηρεί η Γενική Γραμματεία Υποδομών και την πρόσκληση σε διαγωνισμούς δημοσίων έργων αποκλειστικά μέσω του ΜΕΕΠ για τις ημεδαπές επιχειρήσεις καθώς και
2. Την υποχρεωτική χρήση του πρότυπου τεύχους διακήρυξης σύμβασης δημοσίων έργων από όλες τις Αναθέτουσες Αρχές χωρίς παρέκκλιση που δεν έχει λάβει νωρίτερη έγκριση ύστερα από θετική γνωμοδότηση του Συμβουλίου Δημοσίων Έργων”

-“Και τους δύο αυτούς πυλώνες διαφάνειας, είπε ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ επιχειρεί να παρακάμψει η ΕΑΑΔΗΣΥ με τις ερμηνείες του νομοθετικού πλαισίου βάζοντας τον κλάδο σε περιπέτειες”. 

Ως σχετιζόμενο θέμα ο Πρόεδρος του ΣΑΤΕ ανέφερε την μη σύννομη επιλογή των Αναθετουσών Αρχών να δημοπρατούν ως Υπηρεσία / Προμήθεια έργα (ενώ όλα τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους παραπέμπουν σε κατασκευή ενός καθαρά τεχνικού έργου) προκειμένου να έχουν την δυνατότητα να παρακάμψουν την πρότυπη διακήρυξη που υποχρεωτικώς ίσχυε κατά την δημοπράτηση των έργων ήδη από τον Οκτώβριο του 2004 χωρίς την δυνατότητα αυθαίρετης και μη επαρκώς αιτιολογημένης απόκλισης και τόνισε ότι το κόστος που καλούμαστε όλοι εμείς να πληρώσουμε εξαιτίας αυτών των παράνομων επιλογών είναι υπέρμετρα μεγάλο, πενταπλάσιο στις περιπτώσεις διακηρύξεων εγκατάστασης φωτιστικών σωμάτων και λαμπτήρων LED και τριπλάσιο περίπου στις περιπτώσεις έργων λειτουργίας ΧΥΤΑ».

Αναλυτικά εστιάζοντας στα περιβαλλοντικά έργα, ο Ζαχαρίας Αθουσάκης εξήγησε ότι:

-“Στην προηγούμενη Γενική Συνέλευση των Μελών του ΣΑΤΕ τον Μάρτιο του 2017 διαπιστώναμε με ικανοποίηση ότι: «Στον Ν.4412/2016 είχαμε πετύχει τον ξεκάθαρο και σαφή ορισμό του έργου. Στο άρθρο 2 του Νόμου ορίζεται με σαφήνεια το έργο και κατά συνέπεια θα πρέπει, με τη βοήθεια όλων, να μειωθούν τα φαιδρά φαινόμενα έργα να δημοπρατούνται ως Υπηρεσίες ή Προμήθειες προκειμένου να αποφευχθεί η εφαρμογή της σαφώς, πλέον, οριοθετημένης νομοθεσίας των δημοσίων έργων. Και για αυτήν την πρόβλεψη ο ΣΑΤΕ πίεσε όσο μπορούσε, αφού έχουμε από χρόνια εντοπίσει ότι η λίγη επαγγελματική ύλη μας γίνεται ακόμη λιγότερη με το να βαφτίζονται τα έργα υπηρεσίες ή προμήθειες. Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα, παρατηρούνται τέτοια φαινόμενα τα οποία όταν διακριβώνουμε ότι υπάρχει καταστρατήγηση της νομοθεσίας τα αναδεικνύουμε.».

Σήμερα είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε ότι η καθημερινότητα έρχεται να αντιστρέψει την περσινή μας αισιοδοξία αφού όχι μόνο συνεχίζεται το φαινόμενο έργα να βαφτίζονται υπηρεσίες ή προμήθειες αλλά έχει πλέον λάβει μεγάλες διαστάσεις σε συγκεκριμένες κατηγορίες έργων, οι οποίες προσανατολίζονται να απορροφήσουν σημαντικά ποσοστά δημοσίων και κοινοτικών δαπανών στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020 ή άλλων κοινοτικών προγραμμάτων.

Ως χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις ανέφερε:

– τα έργα ΧΥΤΑ,

– τα έργα εξοικονόμησης ενέργειας μέσω εγκατάστασης φωτιστικών σωμάτων και λαμπτήρων LED,

– τα έργα εγκατάστασης και θέσεις σε λειτουργία συστημάτων παρακολούθησης – τηλεελέγχου και ανίχνευσης διαρροών δικτύων υδροδότησης.

Τι έχουμε διαπιστώσει ότι συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις;

Σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 2 του Ν.4412/2016 αλλά και τους ανάλογους ορισμούς του ενωσιακού δικαίου: «ως «έργο» νοείται το αποτέλεσμα ενός συνόλου οικοδομικών εργασιών ή εργασιών μηχανικού το οποίο επαρκεί αυτό καθαυτό για την εκπλήρωση μίας οικονομικής ή τεχνικής λειτουργίας. Η εκτέλεση των εργασιών του προηγούμενου εδαφίου απαιτεί ιδίως την εφαρμογή μελέτης κατά την έννοια του παρόντος, με τη χρήση τεχνικών γνώσεων και μεθόδων και αφορά νέες κατασκευές, επεκτάσεις, ανακαινίσεις, επισκευές – συντηρήσεις κατά τη λειτουργία, κατεδαφίσεις υποδομών, ιδίως στις κατηγορίες οδοποιίας, οικοδομικών, υδραυλικών, ηλεκτρομηχανολογικών, λιμενικών, βιομηχανικών – ενεργειακών, δικτύων, πρασίνου, καθαρισμού και επεξεργασίας νερού, υγρών, στερεών και αερίων αποβλήτων, γεωτρήσεων, ειδικών μονώσεων, ανελκυστήρων, ηλεκτρονικού εξοπλισμού, πλωτών έργων και εγκαταστάσεων, ναυπηγείων, αποκαλύψεις μεταλλείων ή όπως οι κατηγορίες αυτές διαμορφώνονται από τις κείμενες διατάξεις και των υποδομών εκ του συνδυασμού των ανωτέρω κατηγοριών.».

Περαιτέρω όταν η σύμβαση περιλαμβάνει τόσο στοιχεία συμβάσεως δημοσίου έργου, όσο και στοιχεία άλλου τύπου δημοσίας συμβάσεως, εκείνο που καθορίζει ποιες είναι οι εφαρμοστέες διατάξεις είναι το στοιχείο της συμβάσεως που είναι κύριο, δηλαδή εφόσον η δημοπρατούμενη σύμβαση στοχεύει σε συγκεκριμένο λειτουργικό τεχνικό αποτέλεσμα, όπως αυτό έχει σχεδιασθεί και πρόκειται να κατασκευασθεί βάσει των μελετών του έργου, τότε πρόκειται για έργο, ανεξαρτήτως του ύψους της ποσοστιαίας συμμετοχής του προς προμήθεια εξοπλισμού στον συνολικό συμβατικό προϋπολογισμό (άρα καμία εφαρμογή των προβλέψεων του άρθρου 2 παρ. 8 του Ν.4412/2016).

Παρά την σαφήνεια των ανωτέρω ορισμών, οι Αναθέτουσες Αρχές, πολλές φορές με την προτροπή και ορισμένων εξ ημών, ξεπερνούν τα θέματα νομιμότητας και επιλέγουν να δημοπρατήσουν, είτε ως Υπηρεσία, είτε ως Προμήθεια, προκειμένου να μην είναι υποχρεωμένες να δημοπρατήσουν βάσει των υποχρεωτικών προτύπων τευχών δημοπράτησης, ώστε να εισάγουν όρους και προϋποθέσεις συμμετοχής που σχεδόν φωτογραφίζουν κάθε φορά τον Ανάδοχο.

Το ζήτημα είναι μεγάλο και αφορά το παρόν και το μέλλον πολλών Εργοληπτικών Επιχειρήσεων, οι οποίες λόγω των περιοριστικών όρων που εισάγονται αδυνατούν να μετέχουν στους διαγωνισμούς αυτούς, με αποτέλεσμα οι ευνοημένοι να γιγαντώνουν τους κύκλους εργασιών τους έναντι όλων των υπολοίπων, στενεύοντας όλο και περισσότερο την δεξαμενή των εταιρειών που θα μπορούν να πάρουν μέρος σε αυτούς τους διαγωνισμούς.

Ο Σύνδεσμος έχει αναδείξει όλες τις περιπτώσεις που του έχουν γνωστοποιηθεί ή έχει από μόνος του εντοπίσει και έχει ενημερώσει τα Μέλη μέσω των σχετικών αναρτήσεων, δελτίων τύπου και συνεντεύξεων.

Δυστυχώς η νομοθεσία δεν επιτρέπει την περαιτέρω παρέμβαση του ΣΑΤΕ σε διοικητικές / δικαστικές διαδικασίες αφού κατά τον νόμο ο Σύνδεσμος δεν έχει έννομο συμφέρον. Μέλη μας ωστόσο, τα οποία και έχουμε υποστηρίξει όσο μπορούμε, έχουν πετύχει στην μεν περίπτωση των LED την αναστολή πρόσφατου διαγωνισμού στο Νότιο Αιγαίο με την έκδοση απόφασης της ΑΕΠΠ περί αναστολής  της διαγωνιστικής διαδικασίας μέχρι της έκδοση της απόφασης καθώς και την υπ’αριθμ. 173/2017 απόφαση της ΑΕΠΠ σύμφωνα με την οποία διακήρυξη για ΕΕΛ «έχει  εσφαλμένα προσδιορίσει την φύση του αντικειμένου της σύμβασης (ως προμήθεια) σφάλμα που επιδρά στη νομιμότητα του συνόλου της διαδικασίας και της διακήρυξης» και συνεπώς η προσβαλλόμενη διακήρυξη του ανωτέρω διαγωνισμού πρέπει να ακυρωθεί στο σύνολό της και να προκηρυχθεί ως έργο.

Ζητάμε σήμερα η Γενική Συνέλευση των Μελών του ΣΑΤΕ να εξουσιοδοτήσει το Δ.Σ. να προβαίνει στην ανάδειξη όλων των περιπτώσεων μείωσης της επαγγελματικής μας ύλης και να λειτουργεί υποβοηθητικά στις περιπτώσεις μελών που κινούνται διοικητικά / δικαστικά για τις σχετικές περιπτώσεις.