ΣΕΠΟΧ: παράθυρα για απαλλοτριώσεις και κατασκευές στον αιγιαλό

Ασάφειες που οδηγούν στο να είναι δυνατή η κατασκευή μετά από άδεια στη ζώνη προστασίας του αιγιαλού και να επιτρέπεται η απαλλοτρίωση αναγκαστική ή ρυμοτομική, τυχόν ιδιωτικών δικαιωμάτων που προϋπάρχουν στον αιγιαλό, την παραλία και τον παλαιό αιγιαλό διαπιστώνει ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων (ΣΕΠΟΧ) στις διατάξεις του νέου νομοσχεδίου του υπουργείου Οικονομικών για τη δημόσια περιουσία, που αρχίζει η συζήτηση του στη Βουλή.

Αναλυτικά σε ανακοίνωση του ΣΕΠΟΧ σχετικά με  τις επίμαχες ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών «Όροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές και άλλες διατάξεις» σημειώνεται ότι:

Ιδιοκτησιακό καθεστώς αιγιαλού

-«Το θέμα αυτό είχε προκαλέσει νομικούς προβληματισμούς και στο παρελθόν, ειδικά η παραχώρηση για δημόσιο συμφέρον σε συνδυασμό με την κοινοχρησία και το ιδιοκτησιακό καθεστώς του παλαιού αιγιαλού.

Η γενική θέση στο ζήτημα αυτό προκύπτει από το άρθρο 966 του Αστικού Κώδικα (ΑΚ), σύμφωνα με το οποίο ο αιγιαλός και η παραλία ως κοινόχρηστα πράγματα κείνται εκτός συναλλαγής και περιλαμβάνονται στη δημόσια κτήση με βάση την ερμηνεία του άρθρου 968 του ΑΚ και όπως ρητά αναφέρεται στο άρθρο 6 του σχεδίου νόμου.

Ένα ζήτημα που παραμένει ανοιχτό είναι η απαλλοτρίωση αναγκαστική ή ρυμοτομική, τυχόν ιδιωτικών δικαιωμάτων που προϋπάρχουν στον αιγιαλό, την παραλία και τον παλαιό αιγιαλό που αναφέρεται στο άρθρο 5 παρ 11 του νομοσχεδίου.

Διατυπώνεται η άποψη ότι δεν θα πρέπει να απαλλοτριώνεται ολόκληρη η ζώνη αιγιαλού και παραλίας, αλλά να υπάρχει αποζημίωση λόγω υπεραξίας από το πρόσωπο που αποκτά μία ιδιοκτησία στο κοινόχρηστο αγαθό. Να εξαιρείται τουλάχιστον η 15μετρη λωρίδα, ειδικά σε περιπτώσεις πρανών, ώστε να διασφαλίζεται η διέλευση.

Επισημαίνεται ότι τα θέματα απαλλοτριώσεων αιγιαλού και παραλίας και παλαιού αιγιαλού αναλύονται διεξοδικά στις διατάξεις των άρθρων 7, 7α και 33 του ν. 2971/2001 όπως ισχύει.

Τέλος, έχουν παραλειφθεί οι γενικότερες αναφορές στα στοιχεία που αφορά η δημόσια κτήση: Στον ν. 4607/2019, άρθρο 24 αναφέρεται: «Ο αιγιαλός, η παραλία, η όχθη, η παρόχθια ζώνη, το υδάτινο στοιχείο, ο πυθμένας και το υπέδαφος του βυθού της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και της κοίτης πλεύσιμου ποταμού είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο».

Αλλάζει η βασική νομοθεσία προστασίας του αιγιαλού

-«Τα ερωτήματα που προκύπτουν σε σχέση με τις προθέσεις του νόμου σημειώνει ο ΣΕΠΟΧ είναι:

-περιορίζεται σε ότι αναφέρει ο τίτλος του, με άλλα λόγια αποτελεί τροποποίηση της Υπ. Απόφασης ΦΕΚ 1864/Β/2020, για τον καθορισμό όρων, προϋποθέσεων, τεχνικών θεμάτων, αναγκαίων λεπτομερειών και διαδικασίας για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού κλπ;

-ή συνιστά τροποποίηση ουσίας στον ν. 2971/2001, όπως ισχύει σήμερα οπότε από το περιεχόμενό του απουσιάζουν σημαντικά σημεία και αναφορές που περιέχονται σε αυτόν όπως ισχύει σήμερα μετά τις τροποποιήσεις του;

Το γεγονός ότι το αντικείμενό του νομοσχεδίου (άρθρο 2) προσδιορίζεται ως «η οριοθέτηση των βασικών εννοιών που σχετίζονται με τον αιγιαλό και τις παραθαλάσσιες περιοχές, η προστατευτική μεταχείριση αιγιαλών και παραλιών που παρουσιάζουν ιδιαίτερα οικολογικά και γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά», παραπέμπει σε τροποποίηση του ν. 2971/2001.

Αυτό προκύπτει και από το άρθρο 3, όπου αναφέρεται ότι:

-«Γ ια την εφαρμογή του παρόντος και του ν. 2971/2001 (Α’ 285) ισχύουν οι παρακάτω ορισμοί..»

Ανάλογες αναφορές περιλαμβάνονται και σε άλλα άρθρα του νομοσχεδίου, άρα ο ν. 2971/2001 διατηρείται γενικά, τροποποιούμενος. Δεν είναι, όμως, σαφές ποιες διατάξεις του τροποποιούνται από τη στιγμή που δεν υπάρχει καμία αναφορά στα τροποποιούμενα άρθρα.

Στην περίπτωση αυτή είναι αξιοσημείωτο ότι έχουν αφαιρεθεί από τους ορισμούς (και όχι μόνο) οι προσθήκες του ν. 4607/2019.

Χαρακτηριστικά, στον ορισμό του αιγιαλού (άρθρο 3) αφαιρέθηκε η πρόταση: «Ο αιγιαλός αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της Χώρας, που προστατεύεται από την Πολιτεία, η οποία το διαχειρίζεται, σύμφωνα με τη φύση του και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του». Η αφαίρεση δεν είναι τυπική, αλλά ουσιαστική για το πνεύμα του νόμου.

Ειδικά αν ληφθεί υπόψη και η παράλειψη της αμέσως επόμενης χαρακτηριστικής αναφοράς του ν. 4607/2019:

-«Η προστασία των κοινοχρήστων πραγμάτων και του οικοσυστήματος αυτών της παραγράφου 1 είναι ευθύνη του Κράτους, το οποίο μεριμνά για την οργάνωση και λειτουργία ολοκληρωμένου συστήματος καταγραφής, διαχείρισης, εποπτείας και ελέγχου τους, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, τις αρχές της αειφορίας και του χωροταξικού σχεδιασμού»

Στον ορισμό της παραλίας έχουν αφαιρεθεί πολύ ουσιωδέστερα σημεία και κυρίως το θέμα του πλάτους της παραλίας.

Αυτό, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, προσδιορίζεται με όρια πλάτους τα 30μ (ελάχιστο) και 50μ (μέγιστο). Επίσης συνδέεται με το όριο σχεδίου πόλης των οικισμών προ του 1923 και με την εκπόνηση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων.

Επίσης απουσιάζουν οι συνδέσεις με το πολεοδομικό καθεστώς που περιλαμβάνονται στο άρθρο 7 του ν. 2971/2001.

Με το άρθρο 23 παρ.2 του νομοσχεδίου διατηρείται η κατ’ εξαίρεση χρήση καθώς αναφέρεται:

-«Ο παρών δεν θίγει υφιστάμενες διατάξεις που ρυθμίζουν τα επιχειρηματικά πάρκα, τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημόσιων Ακινήτων και τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων».

Κατασκευές στον αιγιαλό

-«Στο άρθρο 6 του νομοσχεδίου αναφορικά με τον κοινόχρηστο χαρακτήρα και το ιδιοκτησιακό καθεστώς αιγιαλού κλπ αναφέρεται σχετικά με τις κατασκευές:

«3. Απαγορεύεται η κατασκευή κτισμάτων και εν γένει η τοποθέτηση κατασκευασμάτων, καθώς και οιαδήποτε μεταβολή χωρίς άδεια ή καθ’ υπέρβαση αυτής ή με άδεια που εκδόθηκε παράνομα στον αιγιαλό κλπ».

Συνεπώς από τη συγκεκριμένη διατύπωση μπορεί να συναχθεί έμμεσα το συμπέρασμα ότι είναι δυνατή η κατασκευή μετά από άδεια.

Αντίθετα η διατύπωση στον ν. 2971/2001 ήταν είναι απολύτως σαφής και πρέπει να διατηρηθεί (άρθρο 2, παρ.4):

-«Απαγορεύεται η κατασκευή κτισμάτων και εν γένει η τοποθέτηση κατασκευασμάτων στον αιγιαλό, την παραλία, την όχθη, την παρόχθια ζώνη, το υδάτινο στοιχείο, τον πυθμένα και το υπέδαφος του βυθού της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και της κοίτης πλεύσιμου ποταμού».

Κρίνεται ότι το ισχύον θεσμικό πλαίσιο (ν. 2971/2001 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει και Υπ. Απόφαση ΦΕΚ 1864/Β/2020) καλύπτει με πληρότητα τα θέματα διαχείρισης του αιγιαλού, της παραλίας και του παλιού αιγιαλού, όπως και τα ζητήματα που συνδέονται με το ιδιοκτησιακό καθεστώς τους».

Γενική κριτική

-«Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο προστίθεται στην αλληλουχία των νομοθετικών πράξεων των τελευταίων ετών με την πρόθεση να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός παρακολούθησης της κατάστασης στις παραλίες της χώρας και τη δημιουργία μιας σχετικής διαδικασίας ενημέρωσης» σημειώνει ο ΣΕΠΟΧ. Και αναλυτικά αναφέρει ότι:

-«Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι σε σημαντικά θέματα παρουσιάζεται υποχώρηση από τις ισχύουσες ως σήμερα διατάξεις:

Το προτεινόμενο νομοσχέδιο, αν και αφορά στην παράκτια ζώνη δεν ακολουθεί ορισμούς και μεθοδολογία, που προτείνονται από το 7ο πρωτόκολλο της Σύμβασης της Βαρκελώνης για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών της Μεσογείου. Η Ελλάδα, ενώ έχει ήδη υπογράψει το πρωτόκολλο αυτό (21/01/2008), δεν έχει προχωρήσει στην εφαρμογή του παρά το γεγονός ότι έχει υπογραφεί, κυρωθεί και τεθεί σε ισχύ από την Ευρωπαϊκή Ένωση (24/03/2011), ώστε αποτελεί πλέον ενωσιακό δίκαιο και υποχρέωση όλων των μεσογειακών κρατών μελών της Ε.Ε.

Το προτεινόμενο νομοσχέδιο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την υποχρέωση σχεδιασμού του παράκτιου χώρου ως πολύτιμο αγαθό και οικοσύστημα. Απουσιάζει η συνολική θεώρηση παράκτιου και θαλάσσιου χώρου γεγονός που επιτείνεται από την απουσία θαλάσσιου σχεδιασμού.

Προτεραιότητα και έμφαση δίδονται σε διαχειριστικά ζητήματα και «αξιοποίηση» της δημόσιας περιουσίας. Στην κατεύθυνση αυτή τροποποιούνται ισχύοντες ορισμοί, όπως αυτοί του αιγιαλού και της παραλίας, από όπου αφαιρούνται η ρητή αναγνώριση της αξίας του παράκτιου χώρου ως φυσικού πόρου και η αναγνώριση της δημόσιας κτήσης, σύμφωνα με τις ως σήμερα ισχύουσες διατάξεις.

Νέο-εισαγόμενοι ορισμοί, όπως «αιγιαλοί και παραλίες υψηλής προστασίας», χαρακτηρίζονται από ασάφεια, από την οποία επιβαρύνεται η αποτελεσματική προστασία των περιοχών Natura 2000.

Παρατηρείται υποχώρηση ως προς τους όρους και περιορισμούς κατά την παραχώρηση απλής χρήσης. Επίσης συντηρείται το καθεστώς εξαίρεσης, που αφορά στις περιπτώσεις των ΕΣΧΑΣΕ και ΕΣΧΑΔΑ, ενώ τέλος οι ΟΤΑ δεν εκπροσωπούνται κατά τις διαδικασίες οριοθέτησης».