Δίκη ΣτΕ: η μελέτη που δίνει ευρωπαϊκό διαβατήριο, στα μπόνους δόμησης του ΝΟΚ

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Στον τελικό γύρο αναμέτρησης, των αντιτιθέμενων πλευρών για τη συνταγματικότητα ή μη των μπόνους στη δόμηση και τα ύψη των κτιρίων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ) στη μεγάλη δίκη του ΣτΕ, κατατέθηκε ως βαρύ αποδεικτικό στοιχείο, έρευνα και μελέτη, που τεκμηριώνει ότι όπως στην Ελλάδα ισχύουν ανάλογα ή και ακόμη μεγαλύτερα κίνητρα δόμησης, με παραδείγματα από Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Αυστρία, Ελβετία, Ισπανία και ότι έχουν υιοθετηθεί στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων.

-«Σημαντικό χαρακτηριστικό της νομοθεσίας σε ευρωπαϊκές χώρες είναι τα κίνητρα πολεοδομικού περιεχομένου, που επιτρέπουν παρεμβάσεις με στόχο την αύξηση της περιβαλλοντικής και ενεργειακής ποιότητας των κτιρίων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, προβλέπονται παρεκκλίσεις από τους πολεοδομικούς κανόνες, όπως η αύξηση του συντελεστή δόμησης, της επιφάνειας και του ύψους των κτιρίων, ειδικά σε αστικές περιοχές με περιορισμένες δυνατότητες επέκτασης ή σε περιοχές που αντιμετωπίζουν υποβάθμιση. Παραδείγματα τέτοιων παρεκκλίσεων εφαρμόζονται σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ιταλία, η Αυστρία και η Ελβετία», υπογραμμίζεται στη νομική έρευνα και μελέτη, που δίνει ευρωπαϊκό διαβατήριο στα μπόνους του ΝΟΚ, στη δίκη του ΣτΕ.

Στην τελική ευθεία η μάχη του ΝΟΚ στη μεγάλη δίκη του ΣτΕ

Τα στοιχεία της έρευνας και μελέτης για το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο, με παραδείγματα πολεοδομικών κινήτρων σε ευρωπαϊκές χώρες για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων αναδεικνύονται στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος της αναμέτρησης στη δίκη του ΣτΕ, η οποία όπως όρισε ο Πρόεδρος του ΣτΕ κ. Μιχάλης Πικραμένος στην ακροαματική διαδικασία που έγινε στις 11 Οκτωβρίου 2024 διεξάγεται πλέον σε δύο τελικούς γύρους, ως εξής:

-O πρώτος γύρος,  έως τη Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2024 για την κατάθεση τελικών υπομνημάτων από όλες τις πλευρές. Και

-Ο δεύτερος γύρος, σε τρείς ημέρες, έως τις 24 Οκτωβρίου 2024, για αντίκρουση των υπομνημάτων επίσης από όλες τις πλευρές.

Στόχος να έχουν πλήρη στοιχεία για την υπόθεση τα 27 μέλη της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, που ακολούθως  θα συνεδριάσουν για να εκδώσουν τελική απόφαση, η οποία αναμένεται να εκδοθεί πριν το τέλος του έτους.

Στη μεγάλη δίκη του ΣτΕ έχουν ενοποιηθεί σε μία, τέσσερις υποθέσεις οικοδομικών αδειών του ΝΟΚ στην περιοχή του Αλίμου, για τις οποίες αποφάσεις του Ε΄ Τμήματος του ΣτΕ έθεσαν θέματα αντισυνταγματικότητας βασικών διατάξεων των κινήτρων του ΝΟΚ και παράπεμψαν για τελική κρίση στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου, όπως είναι γνωστό,

Διάδικοι είναι ο Δήμος Αλίμου και οι κατασκευαστές των τεσσάρων κτιρίων, που ανεγέρθηκαν με οικοδομικές άδειες του ΝΟΚ στον Άλιμο και στους παράγοντες της δίκης που ασκούν πρόσθετες παρεμβάσεις είναι το υπουργείο Περιβάλλοντος, μέσω του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, το ΤΕΕ και ομάδα κατασκευαστών υπέρ της συνταγματικότητας του ΝΟΚ και της ΚΕΔΕ κατά τη συνταγματικότητας του ΝΟΚ.

Βαρύ αποδεικτικό στοιχείο, η έρευνα και μελέτη για το ευρωπαϊκό πολεοδομικό πλαίσιο

Η νομική έρευνα και μελέτη, που φέρνει στο φως το ecopress  κατατέθηκε στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας από τους πληρεξούσιους δικηγόρους του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, που ασκεί παρέμβαση,  υπέρ της συνταγματικότητας των κινήτρων του ΝΟΚ στη μεγάλη δίκη του ΣτΕ.

Στα βασικά ζητήματα, που καλείται να αποφασίσει το δικαστήριο και έχει θέσει η  πλευρά των πληρεξουσίων δικηγόρων της ΚΕΔΕ και του Δήμου Αλίμου κατά της συνταγματικότητας των κινήτρων του ΝΟΚ είναι  εάν τα κίνητρα του ΝΟΚ αντίκειται στη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα στη διάσταση, εάν πριν από τη θέσπιση των διατάξεων αυτών του ΝΟΚ έπρεπε να προηγηθεί στρατηγική εκτίμηση των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων, όπως επιβάλλει η ευρωπαϊκή Οδηγία 2001/42/ΕΚ για τα σχέδια ή προγράμματα που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Με αυτά τα δεδομένα αποκτά ιδιαίτερη σημασία η αποδεικτική ισχύς αλλά και η ενδεχόμενη αντίκρουση, που θα δεχθεί η νομική έρευνα και μελέτη, που δίνει ευρωπαϊκό διαβατήριο στα μπόνους του ΝΟΚ, στη μεγάλη δίκη του ΣτΕ.

Στη «σοβαρότερη δίκη στο ΣτΕ των τελευταίων 40 ετών», όπως χαρακτηρίστηκε, καθώς  αφορά στους κανόνες δόμησης των κτιρίων στα αστικά κέντρα και τις πόλεις σε ολόκληρη τη χώρα, με ευρύτερες προεκτάσεις στην προστασία του οικιστικού περιβάλλοντος, την οικονομική και κατασκευαστική δραστηριότητα αλλά και την ασφάλεια δικαίου στις πράξεις της διοίκησης και τις συναλλαγές στην κτηματαγορά.

Η ταυτότητα της έρευνας- μελέτης 

Η νομική έρευνα και μελέτη, με τίτλο: «Κανονιστικό Πλαίσιο παραδειγμάτων κινήτρων και οριζόντιων παρεμβάσεων με στόχο την ενεργειακή αναβάθμιση και την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» εκπονήθηκε από το γραφείο DTK Law Firm, εξειδικευμένο σε περιβαλλοντικά  και πολεοδομικά θέματα σε εγχώριο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Την ομάδα έργου, που υπογράφει τη μελέτη αποτελούν οι: Κωνσταντίνος Καρατσώλης, Δικηγόρος – Εταίρος, Υπ. Διδάκτωρ, Ιφιγένεια Τσακαλογιάννη, Δικηγόρος ΜΔΕ, MSc, Εύα Κολοβέντζου, Δικηγόρος LL.M.

Τα νομοθετήματα για την ενεργειακή αναβάθμιση και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα των κτιρίων στην Ευρώπη

-«Συνολικά, τα νομοθετήματα για την ενεργειακή αναβάθμιση και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα των κτιρίων στην Ευρώπη συνδυάζουν στοιχεία οριζόντιων μέτρων εφαρμογής με απαιτήσεις σχεδιασμού και ενσωμάτωσης των κινήτρων στα πολεοδομικά σχέδια ή σε αποφάσεις της αρμόδιας πολεοδομικής αρχής, προκειμένου να διασφαλίσουν μια ολοκληρωμένη και βιώσιμη προσέγγιση στην ενεργειακή και περιβαλλοντική ποιότητα του κτιριακού δυναμικού. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει την προσαρμογή των στρατηγικών ανάλογα με τις τοπικές ανάγκες και τις συνθήκες, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί ορισμένες σταθερές θεσμικές – οριζόντιες – γραμμές για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης», σημειώνεται στα βασικά συμπεράσματα της μελέτης.  

Ειδικότερα, όσον αφορά τις προβλέψεις σε εθνικές πολεοδομικές νομοθεσίες ευρωπαϊκών χωρών για συγκεκριμένα κίνητρα πολεοδομικού περιεχομένου, που αφορούν σε παρεμβάσεις στον κτιριακό τομέα, με στόχο την αύξηση της περιβαλλοντικής και ενεργειακής ποιότητας υπογραμμίζεται στην μελέτη ότι:

-«Η αύξηση του συντελεστή δόμησης, της δομήσιμης επιφάνειας και του ύψους των κτιρίων αποτελούν συχνά μέρος αυτών των κινήτρων που δίνονται κατά παρέκκλιση των γενικών πολεοδομικών ρυθμίσεων, ειδικά σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού, περιορισμένες δυνατότητες οριζόντιας επέκτασης, υποβαθμισμένες περιοχές ή εγκαταλελειμμένα οικοδομικά συγκροτήματα». Τονίζεται ακόμη ότι:

«Μάλιστα, υπεύθυνη για την έγκριση του κινήτρου/παρέκκλισης είναι η τοπική αρχή που είναι αρμόδια για την έκδοση οικοδομικής άδειας (κατ’ αντιστοιχία των ελληνικών ΥΔΟΜ) η οποία προχωρεί στον προληπτικό έλεγχο περί συνδρομής των προϋποθέσεων που θέτει η οριζόντια νομοθετική διάταξη, και κατά περίπτωση λαμβάνοντας επίσης υπόψη της γνωμοδοτήσεις άλλων υπηρεσιών (π.χ. αρχαιολογικών συμβουλίων, αρχιτεκτονικών επιτροπών, κ.α.)» Και σημειώνεται ότι:

-«Τα νομοθετήματα για την ενεργειακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση κτιρίων στην Ευρώπη, όπως και στην Ελλάδα, περιλαμβάνουν κυρίως έναν συνδυασμό οριζόντιων μέτρων, με έγκριση της αρμόδιας αρχής (αντίστοιχης των Υπηρεσιών Δόμησης της Ελλάδας) και ενίοτε την εξουσιοδότηση προς ενσωμάτωση των οριζόντιων κινήτρων και «παρεκκλίσεων» σε πολεοδομικά σχέδια κατώτερου επιπέδου (όπως στην περίπτωση της Αυστρίας) ή σε αποφάσεις της αρμόδιας δημοτικής αρχής (όπως στην Ιταλία)» σημειώνεται στα βασικά συμπεράσματα της μελέτης.

Στη μελέτη γίνεται αναλυτική παρουσίαση του Ευρωπαϊκού Πλαισίου και παρουσιάζονται η διαχρονική εξέλιξη του έως την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία – «Κύμα Ανακαινίσεων»,  όπως επίσης οι εξελίξεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και οι αναθεωρήσεις Οδηγιών, έως τη  νέα Οδηγία για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων (2024)που προβλέπει ότι:

«Τα κτίρια μηδενικών εκπομπών θα καταστούν το νέο πρότυπο για τα νέα κτίρια, ενώ όλα τα νέα οικιστικά και μη οικιστικά κτίρια πρέπει να έχουν μηδενικές επιτόπιες εκπομπές από ορυκτά καύσιμα, από την 1η Ιανουαρίου 2028 για τα δημόσια κτίρια και από την 1η Ιανουαρίου 2030 για όλα τα άλλα νέα κτίρια, με δυνατότητα ειδικών εξαιρέσεων».

Τα πολεοδομικά κίνητρα σε ευρωπαϊκές χώρες για την ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων

«Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο για την ενεργειακή αναβάθμιση και μετάβαση έχει ως στόχο τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και των εκπομπών μέσω της ανακαίνισης των κτιρίων και της προώθησης των μηδενικών εκπομπών. Επικεντρώνεται σε ανακαινίσεις στα κτίρια χαμηλής απόδοσης, θέτει υψηλότερα πρότυπα για τα νέα κτίρια και ενθαρρύνει μακροπρόθεσμες εθνικές στρατηγικές για την απανθρακοποίηση μέχρι το 2050. Επιπλέον, το πλαίσιο παρέχει ευελιξία στα κράτη μέλη στο πλαίσιο της ενεργειακής τους κυριαρχίας (energysovereignty) και ενσωματώνει κοινωνικά μέτρα για την προστασία των ενοικιαστών και των ευάλωτων πληθυσμών.Προς υλοποίηση του Πλαισίου στα κράτη μέλη, εντοπίζονται ποικίλες αναφορές κανονιστικού περιεχομένου και οριζόντιας εφαρμογής» σημειώνεται και παρουσιάζεται αναλυτικά τι ισχύει στις χώρες που  εξετάζει η μελέτη.

Γερμανία: εξαιρέσεις από τους κανονισμούς δόμησης, για λόγους ενεργειακής αποδοτικότητας

Η γερμανική πολεοδομική νομοθεσία επιτρέπει την προώθηση μέτρων προστασίας του κλίματος και ενεργειακής αποδοτικότητας, παρέχοντας τόσο στους δήμους όσο και στους κατασκευαστές εργαλεία για να εφαρμόζουν αυτά τα μέτρα. Ο Ομοσπονδιακός Κανονισμός Δόμησης (BauGB) δίνει με το άρθρο 248 στους δήμους τη δυνατότητα να ενσωματώνουν κανονισμούς προστασίας του κλίματος στα πολεοδομικά τους σχέδια, επιτρέποντας εξαιρέσεις από τους κανονισμούς δόμησης για λόγους ενεργειακής αποδοτικότητας, όπως η εγκατάσταση ηλιακών πάνελ, υπό την προϋπόθεση ότι οι αποκλίσεις είναι συμβατές με τα συμφέροντα των γειτόνων και την αρχιτεκτονική κουλτούρα. Αυτό επιτρέπει στους κατασκευαστές να εγκαθιστούν συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως φωτοβολταϊκά, ακόμη και αν παρεκκλίνουν από τοπικούς κανονισμούς ή περιορισμούς.

Επιπλέον, το προϊσχύον άρθρο 24 του Κανονισμού Εξοικονόμησης Ενέργειας (EnEV) προέβλεπε τη δυνατότητα έγκρισης παρεκκλίσεων από τους γενικούς πολεοδομικούς κανονισμούς, εφόσον οι στόχοι ενεργειακής απόδοσης επιτυγχάνονταν με εναλλακτικά μέτρα.

Η νομοθεσία, λοιπόν, παρέχει ευελιξία, διασφαλίζοντας ότι τα έργα προστασίας του κλίματος μπορούν να προχωρήσουν, ενώ λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα της κοινότητας και η αισθητική του αστικού περιβάλλοντος.

Παράλληλα, οι οικονομικές ενισχύσεις για ενεργειακές ανακαινίσεις και εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη χώρα, μέσω προγραμμάτων όπως το “Ενεργειακή Αποτελεσματική Ανακαίνιση” και τις επιδοτήσεις της KfW, έχουν συμβάλει σημαντικά στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και των εκπομπών.

Με τη συνδυασμένη δράση των νόμων, των πολεοδομικών κανονισμών και των οικονομικών κινήτρων, η Γερμανία στοχεύει σε σημαντικές βελτιώσεις στον κτιριακό τομέα, προκειμένου να επιτύχει τους φιλόδοξους κλιματικούς της στόχους.

Γαλλία: αύξηση του όγκου των κτιρίων, με στόχο την ενίσχυση της περιβαλλοντικής και ενεργειακής υπεροχής μπορεί να φτάσει το 30%

Ο Γαλλικός Πολεοδομικός Κώδικας (Code de l’Urbanisme), ως το νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει τη διαμόρφωση και ανάπτυξη του πολεοδομικού περιβάλλοντος στη Γαλλία, αποτελεί τη θεμελιώδη βάση για τον πολεοδομικό σχεδιασμό, καθορίζοντας τις διαδικασίες και τις προϋποθέσεις που αφορούν τη χωροθέτηση και πολεοδόμηση κτιρίων και περιλαμβάνει αρκετά παραδείγματα πολεοδομικών κινήτρων προς την ενεργειακή αναβάθμιση και την ουδετερότητα των κτιρίων.

Αρχικά, στο πλαίσιο της ανάλυσης των κινήτρων και της ενεργειακής αναβάθμισης, ο Γαλλικός Πολεοδομικός Κώδικας περιλαμβάνει διατάξεις που ευνοούν την εγκατάσταση εξοπλισμού ανανεώσιμης ενέργειας.

Σύμφωνα με το άρθρο 111-16, τίθενται εξαιρέσεις σε πολεοδομικούς κανόνες που θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν την ανάπτυξη ή τη χρήση ανανεώσιμων υλικών ή διαδικασιών που μειώνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ενώ οι οικοδομικές άδειες δεν μπορούν να εμποδίζουν τη χρήση ανανεώσιμων υλικών ή συσκευών, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που εγκαθίστανται σε χώρους στάθμευσης.

Επιπλέον, το άρθρο R.111–23 του Κώδικα καθορίζει συγκεκριμένα υλικά και διαδικασίες που περιλαμβάνονται στην κατηγορία ανανεώσιμων πηγών, όπως ξύλο και βιολογικά υλικά που χρησιμοποιούνται στην πρόσοψη ή την οροφή, συστήματα παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές για οικιακή κατανάλωση, εξοπλισμό ανάκτησης βρόχινου νερού, αντλίες θερμότητας και ηλιοπροστασίες.

Η πρόβλεψη του άρθρου L-151-28 του Κώδικα εισάγει κίνητρο για την αύξηση του όγκου των κτιρίων, με στόχο την ενίσχυση της περιβαλλοντικής και ενεργειακής υπεροχής. Πιο συγκεκριμένα, για κτίρια που πληρούν τα κριτήρια ενεργειακής ή περιβαλλοντικής υπεροχής, η αύξηση μπορεί να φτάσει το 30%. Αυτή η ρύθμιση αποσκοπεί στην προώθηση βιώσιμων κατασκευών και χρήσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο L-151-29, για προστατευόμενες περιοχές ή περιοχές πολιτιστικής κληρονομιάς, η υπέρβαση περιορίζεται στο 20%, προκειμένου να διασφαλιστεί η αισθητική και η περιβαλλοντική αξία. Επιπλέον, το συνολικό όριο υπέρβασης δεν μπορεί να ξεπερνά το 50%.

Επίσης, στο άρθρο L-151-29-1, προβλέπεται πρόσθετη παρέκκλιση +5% εφόσον το έργο εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, ενώ στη συνέχεια της ψήφισης των προαναφερθέντων άρθρων δημοσιεύθηκαν διατάγματα που καθορίζουν τα απαιτούμενα κριτήρια για να επωφεληθούν οι κατασκευές από αυτές τις ρυθμίσεις, με στόχο την επίτευξη ενεργειακής και περιβαλλοντικής υπεροχής.

Εν συνεχεία, το άρθρο L152-5-2 επιτρέπει σε κατασκευές με περιβαλλοντική υπεροχή να αποκλίνουν από τους περιορισμούς ύψους που ισχύουν στους τοπικούς πολεοδομικούς κανόνες, ιδιαίτερα σε περιοχές που χρειάζονται περιβαλλοντική βελτίωση, και το άρθρο L. 152-5 του νόμου δίνει τη δυνατότητα στην αρμόδια αρχή να εγκρίνει παρεκκλίσεις για τη μόνωση και την εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε υπάρχοντα κτίρια, με σεβασμό στην αρχιτεκτονική κληρονομιά.

Μάλιστα, το άρθρο L. 152-6 καθορίζει ότι σε δήμους με πληθυσμό άνω των 50.000 κατοίκων μπορεί να υπάρξουν εξαιρέσεις στους κανόνες δόμησης, προκειμένου να προωθηθεί η κοινωνική μίξη και η δημιουργία ελεύθερων χώρων. Οι παρεκκλίσεις αυτές επιτρέπουν δυνητικά την αύξηση του ύψους και της πυκνότητας κατασκευών, ενθαρρύνοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη, ενώ τίθεται πρόβλεψη για επιπλέον 15% απαλλαγή στους κανόνες του μεγέθους των κτιρίων που συμβάλλουν στην ποιότητα του οικιστικού περιβάλλοντος, ενώ τα έργα με δημόσιο ενδιαφέρον μπορούν να επωφεληθούν από επιπλέον 5% απαλλαγή. Συνολικά, αυτές οι ρυθμίσεις στοχεύουν στη διασφάλιση της ποιότητας ζωής και στην προσαρμογή του κτιριακού αποθέματος στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής.

Εν συνεχεία, το άρθρο L. 171–4 του Κώδικα Κατασκευών και Κατοικίας ορίζει ότι ορισμένα κτίρια ή μέρη τους πρέπει να ενσωματώνουν διαδικασίες παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας ή συστήματα πράσινου, με τις υποχρεώσεις να ισχύουν για νέα κτίρια πάνω από 500 ή 1.000 τετραγωνικά μέτρα ανάλογα με τη χρήση τους και για επεκτάσεις ή ανακαινίσεις υφιστάμενων κτιρίων.

Γενικά, οι πολεοδομικοί κανόνες στη Γαλλία καθορίζονται από τον κανονιστικό νομοθέτη, και οι δημοτικές αρχές μπορούν να εκδίδουν σχέδια πολεοδομίας ή παρεκκλίσεις από αυτά μόνο με ρητή νομοθετική εξουσιοδότηση.  Ένα παράδειγμα είναι το Παρίσι, που αναπτύσσει ένα βιοκλιματικό τοπικό σχέδιο για την προώθηση ενεργειακής αποδοτικότητας και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με στόχο τη μηδενική εκπομπή άνθρακα έως το 2050.

Τέλος, η οικονομική στήριξη για ανακαινίσεις σε ιδιωτικά νοικοκυριά στοχεύει στην ενθάρρυνση της ενεργειακής βελτίωσης μέσω κριτηρίων εισοδήματος, με την γαλλική κυβέρνηση να έχει εφαρμόσει προγράμματα οικονομικών ενισχύσεων, όπως το «MaPrimeRénov», που παρέχουν δημόσια χρηματοδότηση πριν από την εκτέλεση εργασιών.

Αυστρία: επιτρέπονται πολεοδομικές παρεκκλίσεις για έργα που εξυπηρετούν την κλιματική προστασία και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή

Η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων είναι θεμελιώδης για την κλιματική πολιτική της Αυστρίας, η οποία στοχεύει στη μείωση των εκπομπών CO₂ και στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης.

Η ομοσπονδιακή νομοθεσία προωθεί τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την υποχρεωτική ανακαίνιση κτιρίων και την εξασφάλιση υψηλών προτύπων ενεργειακής απόδοσης, ενώ ομοσπονδιακοί και τοπικοί φορείς συνεργάζονται μέσω χρηματοδοτικών κινήτρων και φορολογικών ελαφρύνσεων για την υποστήριξη της μετάβασης σε ενεργειακά αποδοτικά κτίρια.

Συγκεκριμένα, ο Ομοσπονδιακός Νόμος για την Ενεργειακή Απόδοση (EEffG) θεσπίζει υποχρεωτικούς στόχους εξοικονόμησης ενέργειας, ειδικά για δημόσιους φορείς και μεγάλες επιχειρήσεις, και ενθαρρύνει την υιοθέτηση συστημάτων διαχείρισης ενέργειας, ενώ οι τοπικοί πολεοδομικοί κανόνες επιτρέπουν στους Δήμους να καθορίζουν λεπτομερείς κανονισμούς για την οικοδόμηση, με τις πολεοδομικές παρεμβάσεις να απαιτούν συμμόρφωση με τα τοπικά σχέδια.

Η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων ρυθμίζεται μέσω κατευθυντήριων γραμμών που ορίζουν τεχνικές απαιτήσεις, εστιάζοντας στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και τη βελτίωση της θερμομόνωσης. Στόχος είναι η προώθηση κτιρίων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας (NZEB) και η ενσωμάτωσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις κατασκευές.

Στην Αυστρία, οι κυβερνήσεις των κρατιδίων έχουν την εξουσία να εφαρμόζουν πράσινες πρωτοβουλίες μέσω κανονισμών σχεδιασμού και χωροταξίας. Οικοδομικοί κώδικες και καθεστώτα σχεδιασμού περιλαμβάνουν απαιτήσεις για ενεργειακή απόδοση, χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και βιώσιμα υλικά κατασκευής, εστιάζοντας στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Η πρόσφατη τροποποίηση του Κώδικα Δόμησης της Βιέννης (BO für Wien) περιλαμβάνει σημαντικές ρυθμίσεις για την προστασία του κλίματος, περιορισμούς στη βραχυχρόνια μίσθωση και άλλες καινοτόμες αλλαγές. Ανάμεσα στις πιο κρίσιμες αλλαγές είναι οι εξής:

-Εγκατάσταση Πρασίνου και Θερμομόνωσης: Επικεντρώνεται στη διευκόλυνση της εγκατάστασης πρασίνου και θερμομόνωσης σε υφιστάμενα κτίρια, επιτρέποντας την υπέρβαση ύψους μέχρι 15 εκ. για φυτεύσεις σε στέγες. Για κτίρια που κατασκευάστηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου 1945, επιτρέπεται συνολική υπέρβαση ύψους έως 45 εκ.

-Φωτοβολταϊκά Συστήματα: Η κατασκευή φωτοβολταϊκών συστημάτων έως 15 kWp δεν απαιτεί έγκριση, διευκολύνοντας την ενσωμάτωσή τους σε νέα κτίρια.

-Αυξημένη Υποχρέωση Χρήσης Ηλιακών Πηγών: Η υποχρέωση παραγωγής ηλιακής ενέργειας για νέα κτίρια κατοικιών έχει διπλασιαστεί σε 1 kWp/150m².

-Υποχρέωση Εγκατάστασης Φωτοβολταϊκών: Νέα κτίρια κατοικιών και οι επεκτάσεις τους πρέπει πλέον να εγκαθιστούν φωτοβολταϊκές μονάδες.

Επιπλέον, το άρθρο 69 προσφέρει νέες ευκαιρίες στον κατασκευαστικό τομέα, καθώς επιτρέπει αποκλίσεις από το σχέδιο ανάπτυξης (δηλαδή πολεοδομικές παρεκκλίσεις) για έργα που εξυπηρετούν την κλιματική προστασία και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, οι οποίες θα είναι εφικτές εφόσον πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως η μη υποβάθμιση των γειτονικών οικοπέδων, η διατήρηση της τοπικής εικόνας και η μη επιβάρυνση των μνημείων. Συγκεκριμένα, καθορίζεται ότι οι αποκλίσεις μπορούν να γίνουν αν συνεισφέρουν σε πιο κατάλληλες χρήσεις γης, στη διατήρηση παλαιών κτιρίων και στη στήριξη της κλιματικής προστασίας.

Τέλος, ο οικονομικός τομέας ενισχύεται από πρωτοβουλίες που προσφέρουν φορολογικές απαλλαγές για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων, όπως το πρόγραμμα Sanierungsbonus και η πρωτοβουλία Raus aus Öl und Gas. Αυτές οι δράσεις στοχεύουν στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών άνθρακα, ενθαρρύνοντας την ανακαίνιση υφιστάμενων κτιρίων με βιώσιμες τεχνολογίες.

Ισπανία: το  Σχέδιο Ενέργειας και Κλίματος 2021-2030 στοχεύει στη δημιουργία 1,2 εκατομμυρίων ενεργειακά αποδοτικών κατοικιών

Στην Ισπανία πάνω από το 80% των κτιρίων έχουν ενεργειακή ταξινόμηση Ε, F ή G, και ο κτιριακός τομέας αντιπροσωπεύει το 30% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας. Για την επίτευξη των ευρωπαϊκών στόχων ενεργειακής απόδοσης, το Ισπανικό Σχέδιο Ενέργειας και Κλίματος 2021-2030 στοχεύει στη δημιουργία 1,2 εκατομμυρίων ενεργειακά αποδοτικών κατοικιών και στη μείωση της κατανάλωσης μη ανανεώσιμης ενέργειας κατά 30% στα νοικοκυριά. Το νομικό πλαίσιο επηρεάζεται από τη δομή των 17 Αυτόνομων Κοινοτήτων που έχουν τη δυνατότητα να θεσπίζουν δικούς τους κανόνες σχετικά με τον πολεοδομικό σχεδιασμό.

Ο Νόμος 38/1999 καθορίζει τις βασικές απαιτήσεις για την κατασκευή κτιρίων, εστιάζοντας στην εξοικονόμηση ενέργειας και τη θερμομόνωση. Ο Τεχνικός Κώδικας Δόμησης (βασιλικό διάταγμα 314/2006) υποχρεώνει τους κατασκευαστές να συμμορφώνονται με ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης και έχει τροποποιηθεί το 2019 για να περιλαμβάνει τακτές επανεξετάσεις των απαιτήσεων. Παρά τις απαιτήσεις, οι εξαιρέσεις ισχύουν για βιομηχανικά, αμυντικά και γεωργικά κτίρια, καθώς και για απλές κατασκευές. Τα υφιστάμενα κτίρια κατοικιών πρέπει να πληρούν τα πρότυπα προσβασιμότητας, ενώ οι απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης είναι υποχρεωτικές μόνο για νέα και υπό ανακαίνιση κτίρια.

Ο RITE (Reglamento de Instalaciones Térmicas en los Edificios) είναι η κύρια κανονιστική πράξη στην Ισπανία που ρυθμίζει τις απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης και ασφάλειας για τις θερμικές εγκαταστάσεις στα κτίρια, οι οποίες περιλαμβάνουν τη θέρμανση, την ψύξη, τον εξαερισμό και την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης. Η εφαρμογή του RITE είναι υποχρεωτική όταν απαιτείται επαρκές επίπεδο θερμικής άνεσης και υγιεινής για τους ανθρώπους, ενώ εξαιρεί τις θερμικές εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνται σε βιομηχανικές και γεωργικές διεργασίες.

Επιπλέον, υπάρχουν σημαντικές προβλέψεις όπως το βασιλικό διάταγμα 390/2021, το οποίο απαιτεί από τους πωλητές να παραδίδουν πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης στους αγοραστές ή τους νέους ενοικιαστές, ενώ υπογραμμίζει ότι τα νέα δημόσια κτίρια θα πρέπει να είναι σχεδόν «μηδενικών εκπομπών». Ο ισπανικός νόμος περί στέγασης καθιστά την ενεργειακή απόδοση έναν από τους στόχους των δημόσιων πολιτικών και προτεραιότητα για τις δημόσιες ενισχύσεις.

Στον τομέα των πολεοδομικών σχεδίων, υποχρεωτικές απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης μπορούν να ενσωματωθούν σε νέες αστικές αναπτύξεις, μέσω ειδικών πολεοδομικών σχεδίων που συμμορφώνονται με το γενικό πολεοδομικό σχέδιο κάθε Δήμου (Plan General de Ordenación Urbana – PGOU). Έτσι, οι τρέχοντες ή μελλοντικοί ιδιοκτήτες ακινήτων θα είναι υποχρεωμένοι να υλοποιούν εργασίες ενεργειακής απόδοσης στην ιδιοκτησία τους, σύμφωνα με τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τη δημοσίευση του πολεοδομικού σχεδίου. Το Άρθρο 15.1 του νόμου ορίζει ότι το δικαίωμα ιδιοκτησίας περιλαμβάνει τέτοιου είδους υποχρεώσεις, ενώ το Άρθρο 27.1 επισημαίνει ότι η μεταβίβαση γης δεν τροποποιεί τις υποχρεώσεις του ιδιοκτήτη σχετικά με την εκπλήρωση των υποχρεώσεων (όπως αυτών της ενεργειακής αναβάθμισης) που επιβάλλει η νομοθεσία.

Γενικά, οι τοπικοί φορείς αρχίζουν να θεσπίζουν βιώσιμα μέτρα μέσω τοπικών κανόνων για την προώθηση της κατασκευής «πράσινων» κτιρίων. Για παράδειγμα, το Ινστιτούτο για την Εξοικονόμηση και τη Διαφοροποίηση της Ενέργειας (IDAE) έχει δημοσιεύσει κατευθυντήριες οδηγίες για τις περιφερειακές και τοπικές αρχές που είναι υπεύθυνες για τον αστικό σχεδιασμό και την ανάπτυξη, προτείνοντας στρατηγικές για την προώθηση κτιρίων υψηλής ενεργειακής και περιβαλλοντικής ποιότητας.

Τέλος, ο νόμος 10/2022, που ψηφίστηκε στις 14 Ιουνίου 2022, εισάγει φορολογικά κίνητρα για την προώθηση δραστηριοτήτων ανακαίνισης κτιρίων στο πλαίσιο της ανάκαμψης και της ανθεκτικότητας, παρέχοντας εκπτώσεις στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων (IRPF) για ποσά που επενδύονται σε ενεργειακές ανακαινίσεις υφιστάμενων κτιρίων. Επίσης, οι επιχορηγήσεις που χορηγούνται στο πλαίσιο διαφόρων προγραμμάτων για την ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων εξαιρούνται από τη φορολογητέα βάση του IRPF. Αυτές οι ρυθμίσεις ενισχύουν τη δέσμευση της Ισπανίας για την ενεργειακή απόδοση και τη βιωσιμότητα, προωθώντας την καινοτομία και την ανακαίνιση των υπαρχόντων κτιρίων.

Ιταλία: ο μέγιστος συντελεστής δόμησης μπορεί να αυξηθεί έως 20% για παρεμβάσεις περιβαλλοντικής αναβάθμισης και μείωσης ενεργειακών αναγκών

Η Ιταλία έχει υιοθετήσει στρατηγικές και πολιτικές ενεργειακής αποδοτικότητας τις τελευταίες δεκαετίες, εναρμονισμένες με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τους στόχους για το κλίμα. Το ενεργειακό πλαίσιο πολιτικής της εστιάζει στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, την προώθηση ανανεώσιμων πηγών και τη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Το Εθνικό Σχέδιο Ενέργειας και Κλίματος (NECP) για την περίοδο 2021-2030 επιδιώκει να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας κατά 43% και τη συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 30% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας έως το 2030, καθώς και να μειώσει τις εκπομπές κατά 33% στους τομείς εκτός του Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών.

Για την εφαρμογή της Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων, η Ιταλία εισήγαγε το Νομοθετικό Διάταγμα 192/2005, που απαιτεί το Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης (APE) σε περιπτώσεις νέων κατασκευών, μεγάλων ανακαινίσεων και μεταβιβάσεων ακινήτων. Το APE παρέχει πληροφορίες σχετικά με την ενεργειακή απόδοση και πρέπει να ανανεώνεται μετά από εργασίες που επηρεάζουν την απόδοση του κτιρίου.

Το Νομοθετικό Διάταγμα 199/2021 ενισχύει την ενεργειακή απόδοση, απαιτώντας οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να καλύπτουν τουλάχιστον το 60% της κατανάλωσης ενέργειας για ζεστό νερό και άλλες ανάγκες στα νέα και πλήρως ανακαινισμένα κτίρια από τον Ιούνιο του2022. Για τα δημόσια κτίρια, το ποσοστό αυτό αυξάνεται κατά 5%. Οι αιτήσεις οικοδομικών αδειών για νέα και ανακαινισμένα κτίρια πρέπει να αποδεικνύουν τη συμμόρφωση με αυτή την απαίτηση.

Περνώντας στην νομοθεσία των περιφερειών, ο Περιφερειακός Νόμος 18 της 26ης Νοεμβρίου 2019 της Λομβαρδίας εισάγει μέτρα για την απλούστευση και προώθηση της αστικής και εδαφικής ανάπλασης, ενθαρρύνοντας έργα που στοχεύουν στην αποκατάσταση και επαναχρησιμοποίηση υφιστάμενων κτιρίων αντί για την επέκταση σε ανεκμετάλλευτα εδάφη. Προβλέπει επίσης κίνητρα για την ενεργειακή αποδοτικότητα, την αντισεισμική ενίσχυση και την αναβάθμιση των περιβαλλοντικών προτύπων.

Σύμφωνα με το άρθρο 3 του νόμου, ο μέγιστος συντελεστής δόμησης μπορεί να αυξηθεί έως 20% για παρεμβάσεις που προάγουν την περιβαλλοντική αναβάθμιση και τη μείωση των ενεργειακών αναγκών. Αυτές οι παρεμβάσεις περιλαμβάνουν τη δημιουργία κοινωνικών κατοικιών, τη βελτίωση της ασφάλειας των κτιρίων, τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων και τη χρήση πράσινων στεγών.

Παράλληλα, οι δήμοι έχουν τη δυνατότητα, με σκοπό την «αναγέννηση» περιοχών και την αποκατάσταση εγκαταλελειμμένων και υποβαθμισμένων κτιρίων που αποτελούν δυνητικό οικοδομικό ή περιβαλλοντικό κίνδυνο να προγραμματίζουν παρεμβάσεις αποκατάστασης, απολαμβάνοντας κίνητρα για αύξηση των οικοδομικών δικαιωμάτων και συγκεκριμένα αύξηση του συντελεστή δόμησης από 5% έως 20%. Αυτές οι ρυθμίσεις στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την προώθηση της βιωσιμότητας στις αστικές περιοχές, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για την ενεργειακή αποδοτικότητα και την περιβαλλοντική αναβάθμιση.

Ο Νόμος 16 της 4ης Οκτωβρίου 2018 του Πεδεμόντιου ενσωματώνει μέτρα για την επαναχρησιμοποίηση και ανάπλαση κτιρίων, παρόμοια με αυτά της Λομβαρδίας. Στόχος του νόμου είναι η αστική αναγέννηση και η βελτίωση υποβαθμισμένων περιοχών, εστιάζοντας σε κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές ανάγκες. Περιλαμβάνει κίνητρα για ανακαίνιση και ανακατασκευή κτιρίων, επισημαίνοντας τη βιωσιμότητα και τη δημιουργία δημόσιων χώρων, τη βελτίωση της κινητικότητας και την ανάπτυξη πράσινων υποδομών.

Οι δημοτικές αρχές έχουν την ευχέρεια να προσδιορίζουν κτίρια για παρεμβάσεις αναβάθμισης και οι προτεινόμενες βελτιώσεις στοχεύουν στη βελτίωση της αρχιτεκτονικής, της στατικής και της ενεργειακής ποιότητας των κτιρίων, ενώ παρέχονται ευθέως κίνητρα όπως αυξήσεις όγκου και επιφάνειας σε κτίρια που προορίζονται για κατοικία ή τουριστική χρήση. Συνολικά, ο νόμος προωθεί τη βιωσιμότητα και την αποκατάσταση κτιρίων, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και την οικονομική βιωσιμότητα των περιοχών, συμβάλλοντας παράλληλα στην ενεργειακή αναβάθμιση και την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Ο Περιφερειακός Νόμος του Βένετο υπ’ αριθ. 14/2019, στο πλαίσιο του προγράμματος “Veneto 2050”, αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και στην αναδιοργάνωση των αστικών χώρων μέσω βιώσιμων πρακτικών και της κυκλικής οικονομίας. Ο νόμος προωθεί την ανακαίνιση του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος με έμφαση στη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη μείωση της κατανάλωσης γης. Περιλαμβάνει επίσης δράσεις για την κατεδάφιση και ανακατασκευή υποβαθμισμένων κτιρίων.

Οι παρεμβάσεις οικοδόμησης επιτρέπουν την επέκταση υφιστάμενων κτιρίων έως 15% υπό προϋποθέσεις ενεργειακής απόδοσης και χρήσης ανανεώσιμων πηγών. Η επέκταση μπορεί να φτάσει το 40% με την τήρηση συγκεκριμένων κριτηρίων. Παρόμοια, οι παρεμβάσεις αναβάθμισης επιτρέπουν αύξηση όγκου έως 25% για ολική κατεδάφιση και ανακατασκευή, με δυνατότητα αύξησης μέχρι 60% υπό προϋποθέσεις.

Τέλος, η ιταλική κυβέρνηση έχει εγκρίνει διάφορα προγράμματα χρηματοδότησης για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, όπως το “ContoTermico”, που καλύπτει ανανεώσιμες πηγές θέρμανσης και μόνωσης, προσφέροντας κίνητρα 40% για τις δαπάνες. Άλλα σημαντικά προγράμματα περιλαμβάνουν τον “Superbonus 110%”, που προσφέρει φορολογικές ελαφρύνσεις 110% για ενεργειακά αποδοτικές ανακαινίσεις, και το “Ecobonus”, με ποσοστά εκπτώσεων από 50% έως 85% για παρεμβάσεις όπως αντικατάσταση παραθύρων και μόνωση.

Ελβετία: η επιτρεπόμενη επιφάνεια των κτιρίων μπορεί να αυξηθεί με την τήρηση συγκεκριμένων ενεργειακών προτύπων

Συνήθως, στη Γενεύη η επιφάνεια ενός κτιρίου σε ζώνη μονοκατοικίας δεν μπορεί να υπερβαίνει το 25% της επιφάνειας του οικοπέδου. Όμως, η επιτρεπόμενη επιφάνεια των κτιρίων μπορεί να αυξηθεί με την τήρηση συγκεκριμένων ενεργειακών προτύπων. Συγκεκριμένα, εάν ένα κτίριο συμμορφώνεται με το πρότυπο HPE (Haute Performance Énergétique), η δομήσιμη επιφάνεια μπορεί να αυξηθεί κατά 27,5%, ενώ εάν πληροί το πρότυπο THPE (Très Haute Performance Énergétique), η αύξηση αυτή μπορεί να φτάσει το 30%. Τα ποσοστά αυτά ισχύουν επίσης για έργα ανακαίνισης που πληρούν ένα από αυτά τα πρότυπα.

Στο Καντόνι της Γενεύης λοιπόν, παρόλο που η Ελβετία δεν αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν είναι υποχρεωμένη να ενσωματώσει άμεσα κατευθύνσεις ενεργειακής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας στα κτίρια, εφαρμόζεται ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο σύστημα κινήτρων που ευνοεί τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ενεργειακή αποδοτικότητα. Ένα βασικό πλεονέκτημα αφορά την αύξηση του επιτρεπόμενου ποσοστού δόμησης και χρήσης της γης σε κτίρια που τηρούν συγκεκριμένα ενεργειακά πρότυπα, τόσο για νέες κατασκευές όσο και για ανακαινίσεις.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 59 του Νόμου περί κτιρίων και εγκαταστάσεων της Γενεύης, το ποσοστό της δόμησης σε ζώνες μονοκατοικιών συνήθως δεν μπορεί να υπερβαίνει το 25% της επιφάνειας του οικοπέδου. Ωστόσο, αυτό το ποσοστό μπορεί να αυξηθεί στο 27,5% όταν το κτίριο συμμορφώνεται με το πρότυπο Haute Performance Énergétique (HPE) και στο 30% όταν τηρεί το πρότυπο Très Haute Performance Énergétique (THPE). Οι ίδιες αυξήσεις ισχύουν και για έργα ανακαίνισης, δίνοντας κίνητρο στους ιδιοκτήτες να εφαρμόσουν πιο ενεργειακά αποδοτικές λύσεις.

Σε περιοχές εντατικής ανάπτυξης, το ποσοστό δόμησης μπορεί να φτάσει μέχρι και το 60% της επιφάνειας του οικοπέδου, εφόσον τηρούνται τα πρότυπα THPE και εγκριθεί από τις αρμόδιες αρχές. Αυτή η ευελιξία διευκολύνει την ανάπτυξη έργων μεγάλης κλίμακας που συμβάλλουν στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Παράλληλα, οι ρυθμίσεις αυτές ισχύουν και για τα υπόγεια, επιτρέποντας την αύξηση της επιφάνειάς τους έως και 24%, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται τα αντίστοιχα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης.

Αυτές οι ρυθμίσεις ενσωματώθηκαν στον Ενεργειακό Νόμο του 2016, με σκοπό την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω της τήρησης υψηλών ενεργειακών προτύπων. Η δυνατότητα αύξησης της επιτρεπόμενης δόμησης αποτελεί ένα σημαντικό κίνητρο για την προσαρμογή των κατασκευών στις σύγχρονες περιβαλλοντικές απαιτήσεις, διασφαλίζοντας την αρμονία με τον χαρακτήρα των περιοχών και συμβάλλοντας στην εξοικονόμηση ενέργειας.

Συμπερασματικά, η στρατηγική της Γενεύης για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης μέσω πολεοδομικών κινήτρων αποτελεί παράδειγμα μιας σύγχρονης και καινοτόμου προσέγγισης, που συνδυάζει την περιβαλλοντική βιωσιμότητα με τη βελτιστοποίηση της χρήσης της γης. Η εφαρμογή αυτών των πολιτικών δημιουργεί σημαντικές ευκαιρίες για πιο βιώσιμη αστική ανάπτυξη, προσφέροντας κίνητρα σε ιδιοκτήτες και κατασκευαστές να επενδύσουν σε ενεργειακά αποδοτικές λύσεις.

Ο Ελληνικός ΝΟΚ “πριμοδοτεί με κίνητρα τον σχεδιασμό με φιλο-περιβαλλοντικά κριτήρια”

Η μελέτη προχωρά σε συγκριτική αξιολόγηση των κινήτρων του ΝΟΚ που ισχύουν στην Ελλάδα  σημειώνοντας ότι το 2012 με το  Ν.4067/12 (Α’ 79) «Νέος Οικοδομικός Κανονισμός» το θεσμικό πλαίσιο τροποποιείται. «Η νέα οπτική του ΝΟΚ, συνοπτικά κατά τα αναφερόμενα στην αιτιολογική του έκθεση, περιλαμβάνει τον «σχεδιασμό με περιβαλλοντικά κριτήρια» και «πράσινες παραμέτρους», νέα υλικά, νέους τρόπους δόμησης και τεχνολογίες. Ο Οικοδομικός κανονισμός αποκτά σύγχρονη λογική, είναι οραματικός στην αρχιτεκτονική καθώς παρέχει μεγαλύτερη ελευθερία για την παραγωγή ποιοτικής αρχιτεκτονικής, αλλά και προστατευτικός για το περιβάλλον. Εκσυγχρονίζεται ώστε να ανταποκρίνεται στις εξελίξεις της επιστήμης και της τεχνολογίας των κατασκευών, προσαρμόζεται στην κλιματική αλλαγή και πριμοδοτεί με κίνητρα τον σχεδιασμό με φιλο-περιβαλλοντικά κριτήρια προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, του περιβάλλοντος και της οικονομίας».

-«Ο ΝΟΚ, λαμβάνει υπόψη του το ενεργειακό αποτύπωμα, στοχεύει στη βελτίωση του μικροκλίματος στα αστικά σύνολα με αύξηση των χώρων πρασίνου και επιδιώκει τη συμβολή του κτιριακού τομέα στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Ο υπολογισμός της επιβάρυνσης που επιφέρει η δόμηση, πέρα από τον συντελεστή δόμησης και την πυκνότητα του πληθυσμού, λαμβάνει πλέον υπόψη το ενεργειακό-περιβαλλοντικό της αποτύπωμα και αυτό από μόνο του οδηγεί -όπου αυτό είναι εφικτό- σε ανατροπές αντίληψης στον ίδιο τον σχεδιασμό» λέει η μελέτη.

Γίνεται επίσης αναφορά στα επίδικα άρθρα του ΝΟΚ και σημειώνεται ότι:

Σύμφωνα με το άρθρο 10 ΝΟΚ, προβλέπονται συγκεκριμένα – κατά περίπτωση – πολεοδομικά κίνητρα, κατόπιν σύμφωνης γνώμης του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής, σε περίπτωση οικοπέδων, αυτοτελών ή εκ συνενώσεως, που βρίσκονται εντός σχεδίου πόλεως. Mε την προϋπόθεση ποσοστιαίας μείωσης του επιτρεπόμενου ποσοστού κάλυψης του οικοπέδου δίνεται το κίνητρο ποσοστιαίας αύξησης του επιτρεπόμενου συντελεστή δόμησης του οικοπέδου.

-«Από τις συνενώσεις οικοπέδων που θα προκύψουν με την παροχή των παραπάνω κινήτρων, προκύπτει όφελος για την ποιότητα της καθημερινής ζωής, το περιβάλλον, την αισθητική εικόνα της πόλης και την αρχιτεκτονική. Υπό αυτούς τους όρους, η προτεινόμενη αύξηση του συντελεστή δόμησης συνοδεύεται από τον περιορισμό του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της δόμησης, και δεν φαίνεται πως συνιστά επιδείνωση, αλλά, αντιθέτως βελτίωση της ποιότητας διαβίωσης και της ποιότητας του περιβάλλοντος» υπογραμμίζεται.

Το ενεργειακό στέγαστρο (άρθρο 19 Α του ΝΟΚ) μπορεί να εγκαθίσταται σε κτίρια υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις που ρυθμίζονται από το Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής.

-«Αυτή η ρύθμιση επιτρέπει μεγαλύτερη ευελιξία στην κατασκευή ενεργειακών στεγάστρων, προς όφελος της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου, χωρίς να επηρεάζονται οι όροι δόμησης», λέει η μελέτη.

Κίνητρα για τη δημιουργία κτιρίων με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας

Στο ίδιο πνεύμα με το άρθρο 10 ΝΟΚ, με το άρθρο 25 ορίζεται κίνητρο αύξησης του συντελεστή δόμησης για κτίρια που μέσω του βιοκλιματικού και ενεργειακού σχεδιασμού τους απαιτούν την ελάχιστη δυνατή κατανάλωση ενέργειας, χρησιμοποιώντας συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας καθώς και συστήματα ΑΠΕ ή παρουσιάζουν ταυτόχρονα εξαιρετική περιβαλλοντική απόδοση. Το ύψος ενός κτιρίου, αυτό καθ’ εαυτό, δεν επιβαρύνει το περιβάλλον, πολλώ δε μάλλον όταν χαρακτηρίζεται από βιοκλιματικό σχεδιασμό και συνοδεύεται με μείωση της επιτρεπόμενης στην περιοχή κάλυψης του οικοπέδου.

«Συμπερασματικά, το άρθρο προωθεί την κατασκευή ενεργειακά αποδοτικών και περιβαλλοντικά βιώσιμων κτιρίων, προσφέροντας αυξημένα πολεοδομικά δικαιώματα ως κίνητρο για την επίτευξη αυτών των στόχων», λέει η μελέτη.