ΣτΕ: με ανατροπές και εκπλήξεις η δίκη στην Ολομέλεια για τα μπόνους του ΝΟΚ

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Με τις αναμενόμενες τοποθετήσεις των εισηγητών και την ανάπτυξη των βασικών επιχειρημάτων από τους δικηγόρους των δύο αντιτιθέμενων πλευρών, περί της συνταγματικότητας ή μη των κινήτρων στη δόμηση και τα ύψη των κτιρίων του ΝΟΚ αλλά και με παρεμβάσεις από την έδρα των δικαστών και τους νομικούς παραστάτες, που εισάγουν νέα δεδομένα στην υπόθεση και προκάλεσαν εκπλήξεις στο κατάμεστο ακροατήριο έγινε την Παρασκευή 11 Οκτωβρίου η «μεγάλη δίκη» του ΝΟΚ στην Ολομέλεια του ΣτΕ.

Δύο γύροι «νοκ αουτ» νομικής αντιπαράθεσης, 10 συν 3 ημερών

Η σημαντικότερη ανατροπή, ως προς τις συνήθως ακολουθούμενες διαδικασίες σε δίκες στην Ολομέλεια του ΣτΕ, εισήχθη στην «μεγάλη δίκη» του ΝΟΚ από τον ίδιο το πρόεδρο του ΣτΕ κο Μιχάλη Πικραμένο, με δύο γύρους «νοκ αουτ» νομικής αντιπαράθεσης, σε προθεσμίες 10 συν 3 ημερών, πριν τη σύγκληση του σώματος των δικαστών για τελική κρίση. Σχετίζεται με τη σπουδαιότητα και την πολυπλοκότητα της υπόθεσης και αφορά σε σειρά από πρόνοιες που έλαβε ο πρόεδρος του ΣτΕ, ώστε να διασφαλιστεί υψηλού επιπέδου και επί της ουσίας συζήτηση της υπόθεσης, απευθείας αντίκρουση των νομικών επιχειρημάτων των δύο πλευρών και ταχύτατη έκδοση τελικής απόφασης.

Συγκεκριμένα ο κος Πικραμένος,  σε συνέχεια των αγορεύσεων που έγιναν στο ακροατήριο, όρισε αυστηρή προθεσμία δέκα ημερών προς όλες τις πλευρές, στους διάδικους που είναι ο Δήμος Αλίμου και οι κατασκευαστές τεσσάρων κτιρίων με οικοδομικές άδειες του ΝΟΚ στον Άλιμο και στους παράγοντες της δίκης που ασκούν πρόσθετες παρεμβάσεις, οι οποίοι είναι το υπουργείο Περιβάλλοντος, μέσω του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, το ΤΕΕ και ομάδα κατασκευαστών υπέρ της συνταγματικότητας του ΝΟΚ και της ΚΕΔΕ κατά τη συνταγματικότητας του ΝΟΚ, έως τη Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2024 μέσω των πληρεξούσιων δικηγόρων τους να καταθέσουν τα επιχειρήματα τους, με έγγραφα υπομνήματα προς το δικαστήριο.

Ακολουθεί τριήμερη προθεσμία έως τις 24 Οκτωβρίου 2024, εντός της οποίας όπως όρισε ο κος Πικραμένος, αφού τα υπομνήματα όλων θα γνωστοποιηθούν σε όλους, θα γίνει με νέα υπομνήματα των δικηγόρων απευθείας αντίκρουση των επιχειρημάτων της κάθε πλευράς έναντι της άλλης.  Έτσι θα  σχηματιστεί η ολοκληρωμένη και κρίσιμη ύλη της δικογραφίας, με βάση την οποία τα 27 μέλη της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας θα συνεδριάσουν για να εκδώσουν τελική απόφαση. Για την τελική απόφαση έχει τεθεί χρονοδιάγραμμα από τον πρόεδρο του ΣτΕ, να εκδοθεί πριν το τέλος του έτους.

Σοβαρά και επί της ουσίας επιχειρήματα και από τις δύο πλευρές, μετά από «πρόβα τζενεράλε»

Όλες οι πλευρές σημειώνουν ότι «η ακροαματική διαδικασία της Παρασκευής, που διήρκησε περίπου δύο ώρες εξελίχθηκε σε υψηλό επίπεδο, με σοβαρά και επί της ουσίας επιχειρήματα και από τις δύο πλευρές». Κάτι  που αποδίδουν τόσο στην σοβαρότητα της υπόθεσης, χαρακτηρίστηκε« η σοβαρότερη δίκης στο ΣτΕ των τελευταίων 40 ετών», καθώς  αφορά στους κανόνες δόμησης των κτιρίων στα αστικά κέντρα και τις πόλεις σε ολόκληρη τη χώρα, με ευρύτερες προεκτάσεις στην προστασία του οικιστικού περιβάλλοντος, την οικονομική και κατασκευαστική δραστηριότητα αλλά και την ασφάλεια δικαίου στις πράξεις της διοίκησης και τις συναλλαγές στην κτηματαγορά και στο υψηλό κύρος των παραγόντων της δίκης και των νομικών παραστατών τους.

Κυρίως όμως το υψηλό και περιεκτικό  επίπεδο διεξαγωγής της δίκης αποδίδεται στην πρόνοια που έλαβε επίσης ο πρόεδρος του ΣτΕ να οργανώσει  «πρόβα τζενεράλε», σε συνάντηση του με όλους τους πληρεξούσιους δικηγόρους την προηγούμενη ημέρα της δίκης, στην οποία όρισε εντός χρονικού ορίου έξι λεπτών στον καθένα, να εστιάσει στην ουσία των νομικών επιχειρημάτων του για την υπόθεση.

Αφετηρία της δίκης οι δύο εισηγήσεις, που αφήνουν όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά

Η δίκη ξεκίνησε με τις εισηγήσεις για τις τέσσερεις υποθέσεις οικοδομικών άδειων του ΝΟΚ στο Δήμο Αλίμου, οι οποίες λόγω σπουδαιότητας έχουν παραπεμφθεί από το Ε’ Τμήμα, με αιτιάσεις αντισυνταγματικότητας βασικών άρθρων του ΝΟΚ στη δόμηση και τα ύψη των κτιρίων και ενοποιούνται σε μία υπόθεση στην Ολομέλεια του ΣτΕ, προκειμένου να ληφθεί τελική απόφαση. Τις εισηγήσεις στη δίκη ανέπτυξαν οι σύμβουλοι Επικρατείας  κυρία Μαρία Σωτηροπούλου και  κυρία Χριστιάνα Μπολόφη.

Στα βασικά σημεία τους οι δύο εισηγήσεις, που έφερε στο φως το  ecopress,  αφήνουν όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά για την τελική έκβαση της δίκης του ΝΟΚ στην Ολομέλεια του ΣτΕ. Παρουσιάζουν μεταξύ τους αντιπαρατιθέμενες προσεγγίσεις, οι οποίες σε γενικές γραμμές κινούνται, υπό όρους και προϋποθέσεις, τόσο προς την κατεύθυνση της διάσωσης του βασικού κορμού ή μέρους των κινήτρων του ΝΟΚ στη δόμηση και τα ύψη των κτιρίων, όσο και προς την κατεύθυνση συλλήβδην ακύρωσης τους.

ΣτΕ: οι εισηγήσεις στην Ολομέλεια δικαστών, που αποφασίζει για τα μπόνους ΝΟΚ

Τι κρίνεται στη μεγάλη δίκη του ΝΟΚ στο ΣτΕ για τα μπόνους δόμησης 

Στη μεγάλη δίκη του ΝΟΚ στο ΣτΕ κρίνεται:

Ι) εάν είναι σύμφωνες με το Σύνταγμα οι διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ), με τις οποίες δίνονται κίνητρα για την αύξηση της δόμησης και την προσαύξηση του μέγιστου επιτρεπόμενου ύψους (έτσι όπως αυτό καθορίζεται σε ειδικές ανά περιοχή διατάξεις), προκειμένου να κατασκευαστούν φιλικά για το περιβάλλον κτίρια και να δημιουργηθούν χώροι πρασίνου. Και

ΙΙ) εάν πριν από τη θέσπιση των διατάξεων αυτών του ΝΟΚ έπρεπε να προηγηθεί στρατηγική εκτίμηση των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων, όπως επιβάλλει η ευρωπαϊκή Οδηγία 2001/42/ΕΚ για τα σχέδια ή προγράμματα που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον».

ΣτΕ: τι κρίνεται και πότε θα βγει η τελική δικαστική απόφαση για τα μπόνους του ΝΟΚ

Τα δυνατά σημεία της δικαστικής μάχης στην Ολομέλεια του ΣτΕ

Στις δυνατές στιγμές της δίκης, που έγινε στην Ολομέλεια του ΣτΕ, οι οποίες εισάγουν νέα δεδομένα στην υπόθεση και προκάλεσαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στους δικαστές και στο ακροατήριο, σύμφωνα με ανεξάρτητους παρατηρητές  αλλά και κατά κοινή ομολογία από παράγοντες της δίκης των δύο πλευρών είναι:

Υποχρεωτική η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, όπως η αντισεισμική θωράκιση τους 

H διάσταση που τέθηκε από τη νομική εκπροσώπηση της ΚΕΔΕ, προς αναγνώριση της σπουδαιότητας των σχετικών προβλέψεων του ΝΟΚ, αντί πολεοδομικών κινήτρων  που αυξάνουν τη δόμηση και τα ύψη των κτιρίων, να είναι  υποχρεωτικά τα κίνητρα ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, όπως η εφαρμογή του αντισεισμικού κανονισμού ή και να ισχύσουν οικονομικά και φορολογικά αντί για πολεοδομικά κίνητρα.

Αποκαλυπτική μελέτη για το τι ισχύει στα πολεοδομικά κίνητρα, σε χώρες της Ευρώπης

Μελέτη κατατέθηκε από τους νομικούς παραστάτες του ΤΕΕ στο δικαστήριο, η οποία απέδειξε ότι πολεοδομικά κίνητρα για ενεργειακά αποδοτικά κτίρια, όπως η αύξηση του συντελεστή δόμησης, της επιφάνειας και του ύψους των κτιρίων, ισχύουν και εφαρμόζονται σε αστικές περιοχές όχι μόνον στην Ελλάδα με το ΝΟΚ αλλά και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως  η Γαλλία, η Ιταλία, η Αυστρία και η Ελβετία.

Κίνδυνος για χιλιάδες αγωγές, αποζημιώσεις, αυθαίρετα και κατεδαφιστέα νόμιμα κτίρια

Παρέμβαση της πλευράς των κατασκευαστών, που ζήτησε μέσω δικηγόρου της, η όποια απόφαση του ΣτΕ να ρυθμίζει τα μπόνους στη δόμηση και τα ύψη των κτιρίων από την έκδοση της και μετά,  ώστε να προστατευτούν χιλιάδες πράξεις της διοίκησης στην έκδοση οικοδομικών αδειών που έχουν υλοποιηθεί είτε ήδη εκδοθεί με τα μπόνους του ΝΟΚ.

Επισημάνθηκε το ενδεχόμενο να προκύψει νομολογία, η οποία θα κρίνει χιλιάδες κτίρια που έχουν ανεγερθεί με νόμιμη οικοδομική άδεια ως αυθαίρετα και κατεδαφιστέα, να ακυρωθούν χιλιάδες συμβόλαια ακινήτων, να δημιουργηθεί νέο μεγάλο κύμα δικαστικών διενέξεων αλλά και το ελληνικό δημόσιο και οι Δήμοι που έχουν εκδώσει μέσω ΥΔΟΜ τις άδειες να βρεθούν αντιμέτωποι με αγωγές υπέρογκων αποζημιώσεων. «Αντιμετωπίστηκε το θέμα των αυθαιρέτων και κινδυνεύουμε να  δημιουργηθεί μία νέα γενιά αυθαιρέτων από κτίρια που έχουν ανεγερθεί με νόμιμες άδειες», ειπώθηκε χαρακτηριστικά.

SOS ερωτήσεις της έδρας, που “ξετίναξαν” δικηγόρους των δύο πλευρών

Ερωτήματα που τέθηκαν και παρεμβάσεις που έγιναν από δικαστές της έδρας αναφέρονται ακόμη ως ενδιαφέροντα και εντυπωσιακά.

-Στην εφαρμογή των κινήτρων του ΝΟΚ για την ανέγερση νέων κτιρίων, σε συνδυασμό με την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος αναφέρθηκε ο πρόεδρος του ΣτΕ και κάλεσε τους νομικούς των δύο πλευρών να επιχειρηματολογήσουν σχετικά

-Σε μελέτη του ΕΚΠΑ, σύμφωνα με τα στοιχεία της οποίας για την αντιμετώπιση του φαινομένου της θερμικής νησίδας και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις ελληνικές πόλεις απαιτείται η πρόβλεψη κατασκευής χαμηλών κα όχι υψηλών κτιρίων, αναφέρθηκε δικαστής της έδρας ζητώντας σχετικές εξηγήσεις από τους υπέρμαχους του ΝΟΚ.

–Εάν τα κίνητρα του ΝΟΚ στη δόμηση των κτιρίων μπορούν να κριθούν αντισυνταγματικά ή όχι ανεξαρτήτως της ύπαρξης ειδικής μελέτης για την εφαρμογή τους ανά περιοχή, κάλεσε άλλος δικαστής του ΣτΕ να απαντήσει δικηγόρος της πλευράς κατά των κινήτρων του ΝΟΚ, προσθέτοντας μάλιστα στην απάντηση που έλαβε σχόλιο ότι: «μας μιλάτε για αντισυνταγματικότητα των κινήτρων αλλά δεν φαίνεται να είστε σίγουρος».

Στρέφονται κατά του ΝΟΚ και αποφασίζουν να κόψουν 1000 δέντρα

Τέθηκε θέμα κατά την ακροαματική διαδικασία αποτελεσματικής λειτουργίας τη διοίκησης και της αυτοδιοίκησης στην εφαρμογή των πολεοδομικών κανόνων ανά περιοχή και Δήμο.

Από την πλευρά των υπέρμαχων του ΝΟΚ επισημάνθηκε ότι οι Δήμοι έχουν την ευχέρεια να συνεργάζονται  με τα Συμβούλια Αρχιτεκτονικής, στην τελική κρίση των οποίων είναι η έκδοση οικοδομικών αδειών του ΝΟΚ, ώστε αξιοποιώντας τις προβλέψεις της πολεοδομικής και χωροταξικής νομοθεσίας να διαμορφώνουν πλαίσιο ανάπτυξης και προστασίας για τη δόμηση στις περιοχές των Δήμων τους.

Επιχείρημα το οποίο η πλευρά των Δήμων αντέκρουσε αναφέροντας ότι οι κανόνες του ΝΟΚ είναι δεσμευτικοί και ότι τα Συμβούλια Αρχιτεκτονικής δεν είναι στην αρμοδιότητα τους αλλά είναι ανεξάρτητα όργανα.

Η σχετική αντιπαράθεση, κορυφώθηκε με παράδειγμα για το Δήμο Κηφισιάς. Ειπώθηκε ότι εκεί ο Δήμος και περιβαλλοντικοί φορείς στράφηκαν κατά του ΝΟΚ στο ΣτΕ  για δόμηση στο κέντρο της πόλης την ίδια ώρα, που με απόφαση της Επιτροπής Ποιότητας ζωής στον ίδιο Δήμο αποφασίστηκε η κοπή 1000 δέντρων.

Μνήμες από την πολύκροτη υπόθεση της μεταφοράς συντελεστή δόμησης 

Κατά την ακροαματική διαδικασία οι δικηγόροι των προσφευγόντων επισήμαναν: «η υπόθεση της μεταφοράς του συντελεστή δόμησης που απασχόλησε στο παρελθόν το δικαστήριο αυτό επί σειρά ετών, είναι πλημμέλημα και ωχριά εμπρός στα συνταγματικά θέματα που θέτει ο ΝΟΚ».

Ακόμη, υποστήριξαν ότι οι επιπτώσεις από την εφαρμογή του ΝΟΚ είναι μεγάλες και επιβαρύνεται η φέρουσα πολεοδομική ικανότητα, καθώς οι επιπτώσεις, πλέον των άλλων, προσαυξάνουν κατά ορόφους τα ακίνητα.

Τα νέα δεδομένα και οι παλαιές αποφάσεις 

Από την άλλη πλευρά οι δικηγόροι υπέρ του ΝΟΚ υπεραμύνθηκαν της συνταγματικότητας του ΝΟΚ, επικαλούμενοι ότι εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και ειδικά τα κίνητρα (μπόνους) που προβλέπει, καθώς δίνει σύγχρονες λύσεις και συμβάλλει στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών που επέρχονται.

Σημειώθηκε μάλιστα σχετικά με τη νομολογία του ΣτΕ, που έχει διαμορφωθεί από το 1988 και απαιτεί ειδικές μελέτες, απαγορεύει την αύξηση δόμησης και προκρίνει την ισχύ των παλαιών προεδρικών διαταγμάτων του 1955, ότι η υπόθεση του ΝΟΚ κοντά τέσσερις δεκαετίες μετά θα πρέπει να εξεταστεί με τα νέα σημερινά δεδομένα. Δηλαδή σύμφωνα με τις αλλαγές που έχουν επέλθει στις τεχνολογίες δόμησης, στις ανάγκες στέγασης και ανανέωσης του παλαιού κτιριοδομικού αποθέματος και στις κατευθύνσεις  του εθνικού σχεδίου και της ευρωπαϊκής πολιτικής για την κτιριακή ανακαίνιση και ενεργειακή αναβάθμιση.

Η παρέμβαση του υπουργείου Περιβάλλοντος

Οι εκπρόσωποι του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας τάχθηκαν υπέρ της συνταγματικότητας του ΝΟΚ και ανέφεραν ότι λειτουργεί παράλληλα με τους οικοδομικούς κανονισμούς, δεν εισάγει πολεοδομικό σχεδιασμό και δεν τροποποιεί τον πολεοδομικό σχεδιασμό.

Ακόμη, ανέφεραν ότι ο ΝΟΚ επιφέρει μικρές πολεοδομικές παρεμβάσεις και προσέθεσαν ότι δεν μπορεί για κάθε δήμο και ειδικά στους δήμους που έχουν διαφορετικό πολεοδομικό καθεστώς, να συντάσσονται πολεοδομικές μελέτες και προσέθεσαν ότι τα μπόνους που προβλέπει ο ΝΟΚ, όπως είναι η αύξηση του ύψους των κτιρίων, συμβάλλουν στις περιβαλλοντικές συνθήκες, καθώς ως αντιστάθμισμα επεκτείνουν τους χώρους πρασίνου κ.λπ.

Οι πληροφορίες μας αναφέρουν ότι στο ΥΠΕΝΒ ετοιμάζονται να αξιοποιήσουν την δεκαήμερη προθεσμία που όρισε ο πρόεδρος του ΣτΕ και στο έγγραφο υπόμνημα τους να περιλάβουν βασικά στοιχεία της ειδικής μελέτης που εκπονεί το υπουργείο για την εφαρμογή των κινήτρων του ΝΟΚ. 

Παρουσίες στη δίκη 

Στο κατάμεστο ακροατήριο της δίκης της Παρασκευής 11 Οκτωβρίου δίνοντας με τη σειρά τους το μήνυμα της σπουδαιότητας της υπόθεσης παραβρέθηκαν ο  Ευθύμιος Μπακογιάννης γενικός γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, ο Γιώργος Στασινός πρόεδρος του ΤΕΕ, ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος πρώτος Αντιπρόεδρος ΚΕΔΕ και δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, ο Ανδρέας Κονδύλης δήμαρχος Αλίμου, εκπρόσωποι κατασκευαστών, τεχνικών συλλόγων, περιβαλλοντικών οργανώσεων κ.α.

Η σύνθεση της Ολομέλειας 

Σημειώνεται ότι στη σύνθεση των 27 μελών της Ολομέλειας  του ΣτΕ με πρόεδρο του ΣτΕ τον κο Μιχάλη Πικραμένο, συμμετέχουν δικαστές όλων των τμημάτων του ΣτΕ, και περίπου κατά το ένα τρίτο από το Ε΄ Τμήμα αρμόδιο για περιβαλλοντικά και πολεοδομικά θέματα. Η τελική απόφαση σε συνεδρίαση της Ολομέλειας λαμβάνεται με ψηφοφορία των μελών.