ΣτΕ: η πρώτη απόφαση, που απορρίπτει προσφυγή κατά οικοδομικής άδειας ΝΟΚ

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Εκδόθηκε νέα απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η πρώτη που απορρίπτει προσφυγή κατά οικοδομικής άδειας του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ) και δημιουργεί νέα δεδομένα τόσο για τις εκκρεμείς δίκες, όσο και για τα κίνητρα δόμησης, που δεν κατέλαβε η ακυρωτική απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ. Η νέα απόφαση κάνει αποδεκτές τις προσφυγές των Δήμων κατά αδειών του ΝΟΚ, όμως μόνον όταν είναι εμπρόθεσμες, δίνοντας ταυτοχρόνως νέο νομικό όπλο σε κατασκευαστές, μηχανικούς και ιδιοκτήτες να διασώσουν οικοδομικές άδειες και κτιριακές επενδύσεις του ΝΟΚ.  

Η νέα απόφαση του ΣτΕ, που αφορά στην εκδίκαση υπόθεσης οικοδομικής άδειας του ΝΟΚ, η οποία εκδόθηκε από ιδιώτη μηχανικό μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος e- adeies με βεβαίωση της ΥΔΟΜ του Δήμου, κρίνει ότι «ο αιτών Δήμος Αλίμου παραδεκτώς στρέφεται κατά της οικοδομικής άδειας της ΥΔΟΜ» απορρίπτει όμως την προσφυγή του Δήμου, θέτοντας νέο κριτήριο «ευλόγου χρόνου», προστατεύοντας ουσιαστικά οικοδομικές άδειες του ΝΟΚ από εκπρόθεσμες προσφυγές.

O «εύλογος χρόνος», το νέο νομικό όπλο στις δίκες του ΝΟΚ

-«Πρέπει να γίνει δεκτό ότι πλήρης γνώση της άδειας στοιχειοθετείται μετά την πάροδο ευλόγου χρόνου από την έκδοσή της, ο οποίος κρίνεται κατά τις περιστάσεις», αναφέρει η απόφαση του ΣτΕ και επισημαίνει ότι:

-«Στην προκειμένη περίπτωση, η προσβαλλόμενη οικοδομική άδεια εκδόθηκε στις 20.5.2021 με αυτόματο τρόπο, μέσω του οικείου πληροφοριακού συστήματος, (e- adeies του ΤΕΕ), η δε κρινόμενη αίτηση (του Δήμου Αλίμου) ασκήθηκε στις 9.6.2022, δηλαδή μετά πάροδο ενδεκάμιση μηνών από την έκδοση της άδειας. Το διάστημα αυτό υπερβαίνει τον ανωτέρω εύλογο χρόνο, ακόμη και συνεκτιμωμένης της περιπλοκής από την εφαρμογή των διατάξεων περί έκδοσης οικοδομικών αδειών, λαμβανομένου υπόψη ότι ο αιτών Δήμος και οι υπηρεσίες του είχαν πάντως δυνατότητα πρόσβασης στα στοιχεία της άδειας, δεν προβάλλονται δε συγκεκριμένες περιστάσεις οι οποίες εκώλυσαν την έγκαιρη άσκηση της αίτησης».

O «εύλογος χρόνος» είναι λοιπόν το νέο νομικό όπλο, που δίνει η απόφαση του ΣτΕ, σε κατασκευαστές, μηχανικούς και ιδιοκτήτες για να αντικρούσουν ως εκπρόθεσμες σε εκκρεμείς και νέες δίκες, προσφυγές στις οποίες κρίνονται τόσο οι ίδιες οι άδειες και οι κτιριακές επενδύσεις τους, όσο και η τύχη  κινήτρων δόμησης του ΝΟΚ, που δεν περιλαμβάνονται στην ακυρωτική απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, όπως είναι τα μη προσμετρούμενα στον συντελεστή δόμησης υπόγεια γκαράζ κτιρίων σε μικρά και μεγάλα οικόπεδα,  σοφίτες, η εφαρμογή των κινήτρων του ΝΟΚ σε «παραδοσιακό τμήμα» με Προεδρικό Διάταγμα κ.α.

Οι Δήμοι δεν μπορούν να ανακαλούν οικοδομικές άδειες πριν τις αποφάσεις του Δικαστηρίου

Η νέα απόφαση του ΣτΕ ευθυγραμμίζεται με τις αποφάσεις της Ολομέλειας του Δικαστηρίου για το ΝΟΚ και απορρίπτει ως αβάσιμο το λόγο «περί ενδοστρεφούς δίκης», δηλαδή επιβεβαιώνει τη δυνατότητα του Δήμου να στρέφεται κατά οικοδομικής άδειας από την ΥΔΟΜ του ίδιου Δήμου, αναφέροντας ότι «τυπικώς η ΥΔΟΜ θεωρείται, κατά πλάσμα δικαίου, ως εκδούσα την οικοδομική άδεια αρχή».

Σημειώνοντας ότι «περαιτέρω, η συνταγματικότητα των εφαρμοστέων διατάξεων δεν μπορεί κατ’ αρχήν να ελεγχθεί από την ΥΔΟΜ – πλην των περιπτώσεων που τα αρμόδια δικαστήρια έχουν ήδη κρίνει τις εφαρμοστέες διατάξεις νόμου ή άλλες, ταυτοσήμου περιεχομένου, ως αντίθετες στο Σύνταγμα – ούτε μπορεί η εν λόγω υπηρεσία, η οποία δρα κατά δεσμία αρμοδιότητα, ή ο οικείος Δήμος να αρνηθούν την έκδοση της οικοδομικής άδειας ή να την ανακαλέσουν λόγω αντισυνταγματικότητας των εφαρμοστέων διατάξεων, πριν τουλάχιστον διαγνωσθεί από τα αρμόδια δικαστήρια».

Απουσία προληπτικού ελέγχου στις ηλεκτρονικές οικοδομικές άδειες

Η ίδια απόφαση αναφέρεται στην ηλεκτρονική έκδοση αδειών e- adeies, με ευθύνη μηχανικού σημειώνοντας ότι «το στέλεχος της οικοδομικής άδειας φέρει τη μνεία του «διαχειριστή» (ιδιώτη μηχανικού), με «ευθύνη» του οποίου εκδίδεται αυτομάτως η άδεια, χωρίς άλλη εμπλοκή της ΥΔΟΜ»

Παράλληλα επισημαίνει ότι: «ενόψει των εφαρμοστέων διατάξεων δεν μπορεί να συναχθεί, λόγω και της απουσίας προληπτικού ελέγχου, ο χρόνος κατά τον οποίο η Υ.ΔΟΜ., και περαιτέρω ο Δήμος, λαμβάνουν πλήρη γνώση της οικοδομικής άδειας που εκδόθηκε αυτόματα από το ηλεκτρονικό σύστημα e-adeies του ΤΕΕ». Και με αυτά τα δεδομένα κάνει «δεκτό ότι πλήρης γνώση της άδειας στοιχειοθετείται μετά την πάροδο ευλόγου χρόνου από την έκδοσή της, ο οποίος κρίνεται κατά τις περιστάσεις», απορρίπτοντας ως εκπρόθεσμη την προσφυγή.

Εισάγεται νομολογιακή κατεύθυνση για απόρριψη εκπρόθεσμων προσφυγών

«Πρόκειται για μία πολύ σημαντική απόφαση του ΣτΕ», τονίζει ο Ανδρέας Παπαπετρόπουλος δικηγόρος, νομικός παραστάτης των κατασκευαστών στη δίκη στο ΣτΕ,  σε δήλωση του στο  και σημειώνει ότι:

«Συγκεκριμένα, είμαστε χαρούμενοι διότι συμβάλλαμε  καθοριστικά στην έκδοση μίας αποφάσεως, η οποία εισάγει, για πρώτη φορά με τόση σαφήνεια, μία συγκεκριμένη νομολογιακή κατεύθυνση ως προς το πότε θα πρέπει να απορρίπτονται ως εκπρόθεσμες  αιτήσεις ακυρώσεως που έχουν ασκηθεί ή πρόκειται να ασκηθούν κατά αδειών δόμηση που εκδόθηκαν δυνάμει των «κινήτρων» του ΝΟΚ. Είμαι αισιόδοξος, διότι πιστεύω πως ο κατασκευαστικός κλάδος, αλλά και, ευρύτερα, σημαντικοί έλληνες και ξένοι επενδυτές, στο μέτρο και τον βαθμό που εμπλέκονται στην υπόθεση του ΝΟΚ, θα καταφέρουν να εκμεταλλευτούν τη συγκεκριμένη νομολογία, προκειμένου αφενός να επιτύχουν την απόρριψη των εκκρεμών αιτήσεων ακυρώσεως και αφετέρου να αποκρούσουν την άσκηση προδήλως εκπρόθεσμων, μελλοντικών αιτήσεων ακυρώσεως».

Η νέα απόφαση του ΣτΕ για εκπρόθεσμες προσφυγές κατά αδειών του ΝΟΚ

Η νέα απόφαση του ΣτΕ 415/2025 που κρίνει «εκπρόθεσμη αίτηση ακυρώσεως Δήμου κατά οικοδομικής άδειας εκδοθείσας ηλεκτρονικά», (Πρόεδρος: Θεόδωρος Αραβάνης
Εισηγητής: Δημήτρης Πυργάκης), σε περίληψη αναφέρει αναλυτικά τα ακόλουθα:

«Η προηγούμενη της οικοδομικής άδειας βεβαίωση της ΥΔΟΜ για τους «ισχύοντες» όρους δόμησης της περιοχής, που προβλέπει το άρθρο 38 του ν. 4495/2017, αποτυπώνει προεχόντως τους όρους δόμησης κατά ΝΟΚ, το συνταγματικό κύρος των οποίων δεν μπορεί, κατ’ αρχήν, να αμφισβητήσει η ΥΔΟΜ, και, κατά συνέπεια, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η βεβαίωση αυτή της ΥΔΟΜ αρκεί προκειμένου η εν συνεχεία εκδιδόμενη άδεια να θεωρηθεί πράξη της.

Ως εκ τούτου, αν και τυπικώς η ΥΔΟΜ θεωρείται, κατά πλάσμα δικαίου, ως εκδούσα την οικοδομική άδεια αρχή, τούτο δε προκειμένου, ιδίως, να εξευρεθεί εκτελεστή διοικητική πράξη προσβλητή με αίτηση ακυρώσεως, προς παροχή δικαστικής προστασίας σε τυχόν θιγομένους, το στέλεχος της οικοδομικής άδειας φέρει τη μνεία του «διαχειριστή» (ιδιώτη μηχανικού), με «ευθύνη» του οποίου εκδίδεται αυτομάτως η άδεια, χωρίς άλλη εμπλοκή της ΥΔΟΜ. Περαιτέρω, η συνταγματικότητα των εφαρμοστέων διατάξεων δεν μπορεί κατ’ αρχήν να ελεγχθεί από την ΥΔΟΜ – πλην των περιπτώσεων που τα αρμόδια δικαστήρια έχουν ήδη κρίνει τις εφαρμοστέες διατάξεις νόμου ή άλλες, ταυτοσήμου περιεχομένου, ως αντίθετες στο Σύνταγμα – ούτε μπορεί η εν λόγω υπηρεσία, η οποία δρα κατά δεσμία αρμοδιότητα, ή ο οικείος Δήμος να αρνηθούν την έκδοση της οικοδομικής άδειας ή να την ανακαλέσουν λόγω αντισυνταγματικότητας των εφαρμοστέων διατάξεων, πριν τουλάχιστον διαγνωσθεί από τα αρμόδια δικαστήρια.

Δεδομένου ότι οι αμφισβητούμενες διατάξεις του ΝΟΚ, που επιτρέπουν αυξημένη δόμηση, εφαρμόζονται αμέσως και ευθέως, χωρίς την έκδοση πράξεων τροποποίησης του Γ.Π.Σ. και του σχεδίου πόλεως του αιτούντος δήμου, τις οποίες θα μπορούσε να αποκρούσει ή να προσβάλει εγκαίρως ενώπιον δικαστηρίου, οι αιτιάσεις του κατά των κρίσιμων διατάξεων του ΝΟΚ μπορούν να προβληθούν λυσιτελώς μόνον με την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά της οικοδομικής άδειας, με την οποία το πρώτον υλοποιούνται οι επίμαχες ρυθμίσεις του Ν.Ο.Κ.

Αντίθετη εκδοχή, κατά την οποία ο Δήμος αφενός υποχρεούται να εκδίδει οικοδομικές άδειες βάσει διατάξεων που θεωρεί αντίθετες προς το Σύνταγμα και τα συμφέροντά του, και αφετέρου δεν μπορεί να εκδηλώσει εγκαίρως την αντίθεσή του σ’ αυτές, αφού δεν προηγείται διαδικασία τροποποίησης του ρυμοτομικού σχεδίου, ούτε να ασκήσει εκ των υστέρων αίτηση ακυρώσεως κατά των οικοδομικών αδειών οι οποίες εκδίδονται κατ’ ευθεία εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων, στερεί παντελώς τον Δήμο από το δικαίωμα δικαστικής προστασίας για την προάσπιση των συμφερόντων αυτού και των δημοτών του, κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ. 1 και 95 του Συντάγματος.

Κατόπιν των ανωτέρω, ο αιτών Δήμος Αλίμου παραδεκτώς από την άποψη αυτή στρέφεται κατά της οικοδομικής άδειας της ΥΔΟΜ και οι αντίθετοι ισχυρισμοί των παρεμβαινόντων υπέρ της νομιμότητας της εν λόγω άδειας περί ενδοστρεφούς δίκης είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι.

Ενόψει των εφαρμοστέων διατάξεων δεν μπορεί να συναχθεί, λόγω και της απουσίας προληπτικού ελέγχου, ο χρόνος κατά τον οποίο η Υ.ΔΟΜ., και περαιτέρω ο Δήμος, λαμβάνουν πλήρη γνώση της οικοδομικής άδειας που εκδόθηκε αυτόματα από το ηλεκτρονικό σύστημα e-adeies του Τ.Ε.Ε. Επομένως πρέπει να γίνει δεκτό ότι πλήρης γνώση της άδειας στοιχειοθετείται μετά την πάροδο ευλόγου χρόνου από την έκδοσή της, ο οποίος κρίνεται κατά τις περιστάσεις.

Στην προκειμένη περίπτωση, η προσβαλλόμενη οικοδομική άδεια εκδόθηκε στις 20.5.2021 με αυτόματο τρόπο, μέσω του οικείου πληροφοριακού συστήματος, η δε κρινόμενη αίτηση ασκήθηκε στις 9.6.2022, δηλαδή μετά πάροδο ενδεκάμιση μηνών από την έκδοση της άδειας. Το διάστημα αυτό υπερβαίνει τον ανωτέρω εύλογο χρόνο, ακόμη και συνεκτιμωμένης της περιπλοκής από την εφαρμογή των διατάξεων περί έκδοσης οικοδομικών αδειών, λαμβανομένου υπόψη ότι ο αιτών Δήμος και οι υπηρεσίες του είχαν πάντως δυνατότητα πρόσβασης στα στοιχεία της άδειας, δεν προβάλλονται δε συγκεκριμένες περιστάσεις οι οποίες εκώλυσαν την έγκαιρη άσκηση της αίτησης.

Κατόπιν τούτων, η κρινόμενη αίτηση πρέπει ν’ απορριφθεί ως εκπρόθεσμη».