Θεσσαλία: καμπανάκια από εργολήπτες και μελετητές για τα έργα αποκατάστασης

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Η νομοθετική ρύθμιση του υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για νέο σύστημα απευθείας ανάθεσης στα επείγοντα έργα αποκατάστασης στις πληγείσες περιοχές και οι ανακοίνωσεις του υπουργείου Οικονομικών, από τις οποίες προκύπτει ότι ξεκινούν άμεσα έργα 1,1 δις ευρώ στη Θεσσαλία πυροδότησαν άμεσες αντιδράσεις των εκπροσωπών των εργοληπτικών και μελετητικών φορέων.

-Ο Σύνδεσμος Ανωνύμων Τεχνικών Εταιριών (ΣΑΤΕ) δηλώνει «ετοιμότητα του κατασκευαστικού κλάδου για τις αποκαταστάσεις υποδομών από τις πρόσφατες θεομηνίες», ωστόσο θέτει εμέσως αλλά σαφώς θέμα υπερσυγκέντρωσης των έργων, ζητώντας «διάχυση των αναγκαίων τεχνικών έργων σε περισσότερες εργοληπτικές εταιρείες, στοχεύοντας στην ταχύτερη και τεχνικά άρτια αποπεράτωσή των». 

-Ο Σύλλογος Μελετητών Ελλάδας, δια του προέδρου του, αφού επισημαίνει ότι έργα αποκατάστασης των ζημιών από τον «Ιανό»  145 εκατομμυρίων ευρώ ανατέθηκαν «σε γνωστή μεγάλη εταιρεία», ζητά «οι μελέτες που εκπονούνται με ευθύνη του αναδόχου να είναι δημοσιεύσιμες, ώστε να ξέρουμε τουλάχιστον τι πληρώνουμε σαν πολίτες αυτής της χώρας».

Οι ανακοινώσεις του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών

Από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ο υπουργός Κωστής Χατζηδάκης ανακοίνωσε ότι  εντός των προσεχών ημερών θα κατατεθεί συμπληρωματικός προϋπολογισμός ύψους περίπου 600 εκατ. ευρώ, αφήνοντας παράλληλα ανοιχτό το ενδεχόμενο να εφαρμοστεί πρόσθετο «κλιματικό τέλος» σε κατηγορίες φορολογουμένων λόγω του τεράστιου κόστους στην οικονομία από την κακοκαιρία «Ντάνιελ». Παράλληλα ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας, Νίκος Παπαθανάσης ανακοίνωσε τη Βουλή ότι «πολύ γρήγορα θα ξεκινήσουν νέα έργα ύψους 500 εκατ. ευρώ στις περιοχές της Θεσσαλίας που έχουν πληγεί από τις καταστροφικές πλημμύρες, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης».

Νομοθετική ρύθμιση για την εκτέλεση επειγόντων έργων

Στο μεταξύ με νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών Χρήστου Σταϊκούρα ψηφίστηκε στη Βουλή  νομοθετική διάταξη, με την οποία εισάγεται νέος έκτακτος μηχανισμός ταχείας αντίδρασης της πολιτείας για την αντιμετώπιση των συνεπειών της καταστροφικής κακοκαιρίας «Daniel». Η νέα ρύθμιση  προβλέπει ότι το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών αναλαμβάνει τον σχεδιασμό, την ανάθεση και την εκτέλεση επειγόντων έργων αποκατάστασης στις περιοχές, όπου έχει συντελεστεί η φυσική αυτή καταστροφή και οι οποίες έχουν -συνεπακόλουθα- κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας.

Η μάχη των εργοληπτών για τη διανομή των έργων 

Από την πλευρά των εργοληπτών, αντέδρασε πρώτος ο Σύνδεσμος Σνωνύμων Τεχνικών Εταιριών (ΣΑΤΕ), δηλώνοντας «ετοιμότητα του κατασκευαστικού κλάδου για τις αποκαταστάσεις υποδομών από τις πρόσφατες θεομηνίες», ζητώντας παράλληλα συμμετοχή στη διαμόρφωση της υπουργικής απόφασης για την ενεργοποίηση της νέας νομοθετικής διάταξης που ψηφίστηκε στη Βουλή και παράλληλα να υπάρξει η πρόβλεψη για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διάχυση των αναγκαίων τεχνικών έργων σε περισσότερες εργοληπτικές εταιρείες.

Σε επιστολή με την ένδειξη «εξαιρετικά επείγον» που στέλνει στο υπουργό Υποδομών και Μεταφορών Χρήστο Σταϊκούρα ο ΣΑΤΕ, την οποία υπογράφουν ο πρόεδρος Ανδρέας Γεράκης και ο γενικός γραμματέας Εμμανουήλ Βράϊλας αναφέρεται αναλυτικά ότι:

-«Με την παρούσα επιστολή θα θέλαμε να εκφράσουμε την λύπη μας για τις συνέπειες της κακοκαιρίας και των πρωτόγνωρων πλημμυρικών φαινομένων που πλήττουν την Χώρα μας από τις 05 Σεπτεμβρίου, τις οποίες έχουν υποστεί πολλοί πολίτες και περιοχές της Χώρας.

Ο εργοληπτικός κλάδος της Χώρας, όπως και σε κάθε άλλη ανάλογη περίπτωση, τίθεται στη διάθεση της Πολιτείας για την όσο το δυνατόν ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αποκατάσταση των ζημιών, με διαγωνιστικές διαδικασίες που θα εξασφαλίζουν επαρκείς συνθήκες ανταγωνισμού.

Τα Μέλη μας διαθέτουν τεχνογνωσία, εμπειρία και έχουν τη δυνατότητα υλοποίησης αντιπλημμυρικών έργων στις πληγείσες περιοχές και αποκατάστασης των σοβαρότατων ζημιών που έχουν επέλθει.

Είμαστε βέβαιοι ότι κατά την σύνταξη της Υπουργικής Απόφασης που προβλέπεται στην από 12.09.2023 13/4 τροπολογία-προσθήκη που κατατέθηκε στο νομοσχέδιο με τίτλο: «Επιτάχυνση διαδικασιών στελέχωσης και λειτουργίας Δικαστικής Αστυνομίας – Τροποποιήσεις ν. 4963/2022 και άλλες ρυθμίσεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης» θα υπάρξει η πρόβλεψη για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διάχυση των αναγκαίων τεχνικών έργων σε περισσότερες εργοληπτικές εταιρείες, στοχεύοντας στην ταχύτερη και τεχνικά άρτια αποπεράτωσή των.

Σε κάθε περίπτωση παρακαλούμε να υπάρξει ουσιαστική και επαρκής διαβούλευση του κειμένου της Υπουργικής Απόφασης με τους εκπροσώπους του εργοληπτικού κλάδου ώστε να διασφαλισθεί η ζητούμενη αποκατάσταση των υποδομών των περιοχών με βέλτιστο τρόπο».

Καρφιά από τους μελετητές για τη διαχείριση των κονδυλίων

Με ένα δεικτικό σχόλιο αντέδρασε ο  πρόεδρος του Συλλόγου Μελετητών Ελλάδας (ΣΜΕ)  Αργύρης Πλέσιας Πολιτικός Μηχανικός MSc,  στην είδηση για το νέο μηχανισμό αναθέσεων έργων στις πληγείσες από τις πλημμύρες περιοχές της Θεσσαλίας.  Έγραψε στα κοινωνικά δίκτυα ότι:

-«Επειδή κάτι αντίστοιχο είχε ανακοινωθεί και έγινε με τον Ιανό (135 ή 145 εκατομμύρια σε γνωστή μεγάλη εταιρεία), και επειδή πάλι οι «μελέτες εκπονήθηκαν» με «ευθύνη του Αναδόχου», θα πρότεινα οι ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΟΥ ΕΚΠΟΝΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΔΟΧΟΥ να είναι δημοσιεύσιμες, ΩΣΤΕ ΝΑ ΞΕΡΟΥΜΕ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΤΙ ΠΛΗΡΩΝΟΥΜΕ ΣΑΝ ΠΟΛΙΤΕΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ!!!!. Είμαι σίγουρος ότι και οι δικαστές που ασχολούνται με το θέμα, θα εύρισκαν ενδιαφέρουσα την πρόταση. ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ δεν κατάφερα να βρω τις μελέτες, που να υποστηρίζουν την διαχείριση των κονδυλίων που διατέθηκαν».

Με απευθείας αναθέσεις το 79% των συμβάσεων

Σημειώνεται ότι  ο πρόεδρος του Συλλόγου Μελετητών Ελλάδας (ΣΜΕ) κος Πλέσιας σε πρόσφατο άρθρο του στο «Εργοληπτικό Βήμας» της ΠΕΣΕΔΕ, καυτηρίασε επίσης το σύστημα παραγωγής έργων και μελετών σημειώνοντας μεταξύ άλλων ότι:

-«Από την ενδεικτική επεξεργασία στοιχείων Δημοσίων Συμβάσεων, όπως καταγράφονται από την ΕΑΔΗΣΥ, για τα έτη 2019 – 2022, διαπιστώνεται ότι το 79% των συμβάσεων ανατέθηκαν με διάφορες μορφές απευθείας αναθέσεων (αναθέσεις άρθρου 118, αναθέσεις άρθρου 128, αναθέσεις χωρίς απαίτηση δημοσιότητας κ.λπ.) και μόνο το 21% με ανοικτή – κανονική διαδικασία. Η ανωτέρω καταφανής εφαρμογή bypass διαδικασιών (πολλές φορές και με κατατμήσεις), για την αποφυγή της θεσμικής κανονικότητας, αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση τραγέλαφου και παραπέμπει στο παλιό ανέκδοτο που καταλήγει «… εμείς κάναμε ότι δουλεύαμε και αυτοί έκανα ότι μας πλήρωναν….». Στην χώρα μας έχει αναπτυχθεί ένα θεσμικό πλαίσιο χιλιάδων σελίδων πρωτογενούς και δευτερογενούς δικαίου για τις δημόσιες συμβάσεις, με αποτέλεσμα όλοι οι φορείς να αναζητούν διεξόδους “μη εφαρμογής” του. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί το “συναρμόδιο” υπουργείο Υποδομών Μεταφορών, το οποίο την τριετία 2020 – 2022, ανέθεσε 218 δημόσιες συμβάσεις (65 συμβάσεις μελετών και 153 συμβάσεις συμβούλου), με υποτιθέμενη διαπραγμάτευση (άρθρο 128 του ν4412/2016), ενώ η πολιτική ηγεσία του επαίρεται για την αποτελεσματικότητα της. Οι λόγοι της χρήσης bypass διαδικασιών είναι η επίτευξη ταχύτητας υλοποίησης της δράσης καθώς και η στοχευμένη ανάθεση στους “επιθυμητούς φορείς”».

Πως θα λειτουργήσει ο νεός μηχανισμός για την εκτέλεση επειγόντων έργων

Ο νέος έκτακτος μηχανισμός, που αφορά στον σχεδιασμό την ανάθεση και  εκτέλεση επειγόντων έργων αποκατάστασης στις πληγείσες περιοχές ανατίθεται στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.

 «Ο νέος μηχανισμός βασίζεται στο εξής δίπτυχο:

-Αφενός, στην ανάληψη δυνατότητας σχεδιασμού, ανάθεσης, εκτέλεσης και παρακολούθησης υλοποίησης επειγόντων έργων που δεν ανήκουν σήμερα στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών. Με τον τρόπο αυτό η Κεντρική Διοίκηση γίνεται άμεσος αρωγός επίλυσης ζωτικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν, πρωτίστως, οι κάτοικοι των πληγεισών περιοχών.

Αφετέρου δε, στην επιτάχυνση των διαδικασιών που αφορούν στην εκκίνηση και υλοποίηση των έργων αποκατάστασης. Η ανάληψη των έκτακτων αυτών αρμοδιοτήτων από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών θα γίνεται -κατόπιν σχετικής εισήγησης του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών- με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου και για έργα τα οποία θα περιγράφονται συνοπτικά στην Πράξη αυτή. Οι συνέργειες και η συνεργασία μεταξύ Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Περιφερειών και Κεντρικής Διοίκησης, αποτελούν το ακριβέστερο εργαλείο ανάδειξης και ιεράρχησης των στρατηγικών έργων για την αποκατάσταση των κομβικών υποδομών των πληγεισών περιοχών και για την επαναφορά της αναγκαίας κανονικότητας στην κοινωνική, οικονομική και παραγωγική ζωή των περιοχών που δοκιμάστηκαν», όπως ανέφερε από το βήμα της Βουλής ο κ. Σταϊκούρας:

Στη συνέχεια, με αποφάσεις του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών θα εξειδικεύονται τα προς εκτέλεση έργα που είναι κατεπείγοντα, τελούν σε άμεση συνάφεια και είναι αναγκαία, αποκλειστικά για την αποκατάσταση βλαβών στις υποδομές.

Για  την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου Δημόσιων Έργων του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.

Περαιτέρω, η ανάθεση των έργων αποκατάστασης, τόσο εκείνων που αναλαμβάνονται εκτάκτως όσο και εκείνων που εμπίπτουν στη συνήθη αρμοδιότητα του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, επιταχύνεται μέσω μιας απλουστευμένης διαδικασίας, ενώ προϋπόθεση αυτής είναι η προηγούμενη έκδοση απόφασης εξαίρεσης από την περιβαλλοντική αδειοδότηση από το αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Για την επιλογή δε του αναδόχου προσκαλούνται τουλάχιστον τρεις (3) εργοληπτικές επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν αποδεδειγμένη εμπειρία στην εκτέλεση έργων αντίστοιχης κατηγορίας υποδομών.

«Η προτεινόμενη διάταξη, με διαφάνεια και θεσμική διασφάλιση, εκτιμούμε ότι θα προσδώσει στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών την απαιτούμενη ευελιξία για να δρομολογήσει, συντεταγμένα και υπεύθυνα, την ανάταξη των βασικών υποδομών των πληγεισών περιοχών της χώρας», σημείωσε ο υπουργός.

Απένταξη έργων από το Ταμείο Ανάκαμψης

Στη Βουλή ο υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, αρμόδιος για τις Υποδομές, Νίκος Ταχιάος, επισήμανε ότι ενώ από το Ταμείο Ανάκαμψης απεντάχθηκαν αντιπλημμυρικά έργα, επειδή κρίθηκε ότι θα ήταν ανέφικτο να κατασκευαστούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025, παρόλα αυτά, τα εν λόγω έργα, «θα υλοποιηθούν κανονικά με την αξιοποίηση άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων, που έχει ήδη βρει η κυβέρνηση».

Ο κ. Ταχιάος είπε ακόμη ότι «η κυβέρνηση θα διασφαλίσει την ανάταξη της Θεσσαλίας και τα έργα θα γίνουν το συντομότερο δυνατόν με απόλυτη διαφάνεια».