WWF: πως η ρύθμιση οριοθέτησης οδηγεί σε επέκταση των οικισμών

Η νομοθετική ρύθμιση του ΥΠΕΝ για τον  καθορισμό όρων, περιορισμών δόμησης και χρήσεων γης σε οικισμούς με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων, που ψηφίστηκε στη Βουλή επιτρέπει τη δυνατότητα επέκτασης όλων των οικισμών της χώρας ακόμη και εντός προστατευόμενων περιοχών.

Το WWF Ελλάς καταγγέλλει «κυβερνητική “όπισθεν” στην προστασία των δασών» και επισημαίνει ότι  «στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών, με κύριο αντικείμενο διατάξεις για την πάταξη της διαφθοράς, ψηφίστηκαν πελατειακού χαρακτήρα ρυθμίσεις που πλήττουν σοβαρά το δασικό δίκαιο και τη νομοθεσία για τις οριοθετήσεις οικισμών, ακόμα και εντός προστατευόμενων περιοχών». Παράλληλα σημειώνει ότι «οι προβληματικές αυτές διατάξεις ουδέποτε τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση».

Οριοθέτηση και άλλες πολεοδομικές ρυθμίσεις οικισμών

Για τη πολεοδομική ρύθμιση των οικισμών σημειώνεται ότι στην διάταξη του ΥΠΕΝ που ψηφίστηκε στη Βουλή «το σχετικό άρθρο 72  αφήνει ανοιχτή την ανά πάσα στιγμή και χωρίς σχεδιασμό δυνατότητα επέκτασης όλων των οικισμών, ακόμα και των παραδοσιακών και εκείνων που βρίσκονται μέσα σε εθνικά πάρκα, παραβλέποντας τις ρυθμίσεις που ισχύουν από τη νομοθεσία προστασίας των περιοχών αυτών, αλλά και των ίδιων των οικισμών». Ορισμένα μόνο παραδείγματα προστατευόμενων περιοχών, εντός των οποίων βρίσκονται οικισμοί που επηρεάζονται από την απαράδεκτη αυτή ρύθμιση είναι το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, το Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και το Εθνικό Πάρκο Πρεσπών.

Τμηματική πολεοδόμηση

Ειδικότερα από το WWF Ελλάς επισημαίνεται ότι: «Είναι γεγονός ότι για την πολεοδόμηση και την επέκταση όλων των παραπάνω οικισμών, το άρθρο 72 προβλέπει ΤΠΣ ή ΕΠΣ ή πάντως ΓΠΣ η ΣΧΟΑΠ. Εν τούτοις, περιλαμβάνει και μια σκανδαλώδη από απόψεως πολεοδομικού δικαίου διάταξη που επιτρέπει στις περιπτώσεις που τα σχέδια αυτά δεν υπάρχουν να γίνεται “τμηματική πολεοδομική ρύθμιση κατά μήκος των κυρίων οδικών αξόνων ή σε άλλα πολεοδομικώς ενδιαφέροντα σημεία”. Λαμβάνοντας υπ’ όψη, την έλλειψη και πάντως τη μεγάλη καθυστέρηση να καταρτισθεί και να εφαρμοσθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός στη χώρα μας, αυτή η πρόβλεψη ανοίγει τον ασκό του Αιόλου για ανεξέλεγκτη επέκταση των ορίων οικισμών, σε μεγάλο βαθμό εις βάρος φυσικών οικοσυστημάτων».

Ειδική μεταχείριση

Αξιολογώντας το άρθρο 72  για την «οριοθέτηση και άλλες πολεοδομικές ρυθμίσεις οικισμών» το WWF σημειώνει επίσης ότι: Με αυτό το άρθρο καταργείται η ειδική μεταχείριση που υπήρχε για τους οικισμούς προ του 1923 κάτω των 2000 κατοίκων, οι οποίοι αντιμετωπίζονταν από το πολεοδομικό δίκαιο ως ιδιαίτερη κατηγορία και υπάγονταν σε ειδικές αυστηρότερες ρυθμίσεις. Και τούτο, λόγω της δημιουργίας τους σε απώτερο χρόνο και της ως εκ τούτου εντονότερης ανάγκης προστασίας του πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού τους χαρακτήρα (ΣτΕ 51/2018). Τους οικισμούς αυτούς εξομοιώνει με εκείνους που δημιουργήθηκαν αργότερα πριν την ισχύ του ν. 1337/1983. Η εξομοίωση επέρχεται μέσω της εξουσιοδότησης για την έκδοση διατάγματος που θα καθορίζει γενικούς όρους και περιορισμούς δόμησης και χρήσεις γης για όλους αυτούς τους οικισμούς.

«Πλάνη περί τα πράγματα»

Περαιτέρω, για τους ήδη οριοθετημένους οικισμούς το άρθρο 72 επιτρέπει την επέκταση των ορίων τους “για λόγους νομιμότητας, όπως η πλάνη περί τα πράγματα”, προϋπόθεση που δεν παρέχει καμία ασφάλεια δικαίου για το πώς αυτή μπορεί να εφαρμοσθεί. Μάλιστα στο σημείο αυτό, πρέπει να επισημανθεί ότι χρησιμοποιείται σαφώς αλλοιωμένη μια σκέψη του ΣτΕ ότι, για τους ήδη οριοθετημένους οικισμούς, επιτρέπεται η διεύρυνση των ορίων τους “σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις” και υπό την προϋπόθεση ότι πρέπει να αποδεικνύεται “ότι είχε συντρέξει περίπτωση πλάνης περί τα πράγματα κατά την αρχική οριοθέτηση” (ΣτΕ 922/2017). Με τη ρύθμιση αυτή, το ΥΠΕΝ αφήνει ανοικτή την ανά πάσα στιγμή και χωρίς σχεδιασμό δυνατότητα μεταβολής των ορίων όλων των οικισμών (και των προ του 1923 περιλαμβανομένων).

Ειδικά στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ένας οικισμός βρίσκεται εν όλω ή μερικώς εντός των ορίων μιας προστατευόμενης περιοχής, είναι ανεπίτρεπτη η επέκταση ορίων του, παραβλέποντας, τις ρυθμίσεις που ισχύουν από τη νομοθεσία προστασίας της περιοχής αυτής. Παραδείγματα προστατευόμενων περιοχών εντός των οποίων βρίσκονται οικισμοί που επηρεάζονται από την απαράδεκτη ρύθμιση του άρθρου 72 είναι το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, το Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και το Εθνικό Πάρκο Πρεσπών».

Δασωθέντες αγροί

Για τους δασωθέντες αγρούς το WWF  αναφέρει ότι το σχετικό άρθρο 80 προκαλεί πρωτοφανές πλήγμα στο δασικό δίκαιο, με προσχηματική επίκληση της προΰπαρξης αγροτικής χρήσης (δασωθέντες αγροί). Η ρύθμιση ανοίγει πλέον διάπλατα τα περιθώρια για εκχέρσωση δασών και καταπατήσεις δασικής γης από επίδοξους διεκδικητές ακόμα και με ένορκες βεβαιώσεις ιδιοκτησίας. Σε αντίθεση με όσα ισχυρίζεται το Υπουργείο, τα εργαλεία κατά των καταπατητών, όπως το βάρος απόδειξης υπέρ του δημοσίου και η αλληλουχία των τίτλων, αποδυναμώνονται, με αποτέλεσμα την ενθάρρυνση καταχρηστικών διεκδικήσεων και την αδυναμία λήψης προστατευτικών μέτρων εναντίον τους. Το WWF Ελλάς υπενθυμίζει ότι όσες εκτάσεις θεωρηθούν δασωθέντες αγροί, με τις παραπάνω διάτρητες προϋποθέσεις, δεν κηρύσσονται αναδασωτέες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις πρόσφατες – αλλά και τις μελλοντικές – δασικές πυρκαγιές, είτε από πρόθεση, είτε από αμέλεια.

Οι εκτάσεις που θίγει το άρθρο 80 είναι μεγάλης οικολογικής αξίας. Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2013 από το WWF Ελλάς σε συνεργασία με το Εργαστήριο Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπησης του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, επιβεβαιώνεται ότι οι περιοχές χαμηλής βλάστησης είναι ο τύπος φυσικής κάλυψης που έχει πληγεί περισσότερο από τις αλλαγές χρήσεων γης. Ενδεικτικά σημειώνεται πως μόνο κατά το διάστημα 1987-2007, οι θαμνώδεις εκτάσεις μειώθηκαν κατά περίπου 8% και οι εκτάσεις χαμηλής βλάστησης (ποολίβαδα) έως >12%. Οι εκτάσεις αυτές προσφέρουν πολύ σημαντικές οικοσυστημικές υπηρεσίες, φιλοξενούν σημαντικά είδη πανίδας και χλωρίδας, την πλειοψηφία των επικονιαστικών εντόμων, αλλά και αποτελούν μια σημαντική ασπίδα κατά της κλιματικής κρίσης. Αυτές οι εκτάσεις λοιπόν, δυστυχώς θυσιάζονται τον βωμό της επέκτασης γεωργικών και οικιστικών χρήσεων.

Δήλωση Θεοδότας Νάντσου

–«Ιδιαίτερα προκλητική θεωρούμε τη δήλωση του αρμόδιου για τα δάση Υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργου Αμυρά από το βήμα της Βουλής στις 15 Μαρτίου, ότι αποφεύγει να χρησιμοποιεί τον όρο “δασώθηκαν για να μην ξυπνούν λανθασμένες αντιδράσεις – λόγγιασαν αυτά τα χωράφια”. Κάλεσε μάλιστα “τους νέους να αξιοποιήσουν την ευκαιρία αυτή” και να καλλιεργήσουν αυτές τις δασικές εκτάσεις. Παραγνωρίζεται έτσι τόσο η σε πολλές περιπτώσεις μεγάλη οικολογική αξία τέτοιων περιοχών (ιδίως μέσα σε περιοχές Natura, όπου το δίκαιο της ΕΕ κανονικά επιβάλλει τουλάχιστον δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων), αλλά και  το γεγονός ότι η εγκατάλειψη της γεωργίας στην Ελλάδα οφείλεται σε σοβαρούς κοινωνικούς-οικονομικούς λόγους που δεν έχουν καμία σχέση με την ύπαρξη ή μη δασικής γης», σημειώνει η Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής πολιτικής του WWF Ελλάς. «Οι απαράδεκτες διατάξεις που ψηφίστηκαν ανοίγουν ουσιαστικά τον δρόμο σε νέες καταπατήσεις και σε ενέργειες αποχαρακτηρισμού και εν τέλει δόμησης επί της δασικής γης».

Στην ανακοίνωση του WWF καταλήγοντας σημειώνεται ότι: «Σε εποχή κλιματικής κρίσης, η προστασία της φύσης είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί ως ζήτημα επιβίωσης για τις κοινωνίες, αλλά και ως ζήτημα πρώτης προτεραιότητας για την πολιτική ηγεσία της χώρας. Όπως με σαφήνεια έχει επανειλημμένα επισημάνει στις επιστημονικές εκθέσεις της η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), η διατήρηση των φυσικών οικοσυστημάτων παρέχει την καλύτερη ασπίδα προστασίας από κλιματικές καταστροφές, τονίζοντας παράλληλα, τη σημασία της αποφυγής της εκτός σχεδίου οικιστικής ανάπτυξης, καθώς αυξάνονται οι κίνδυνοι κλιματικών καταστροφών με οδυνηρές επιπτώσεις σε ανθρώπινες ζωές, περιουσίες και υποδομές, ενώ χάνονται σημαντικά φυσικά συστήματα αναχαίτισης των επιπτώσεων από τέτοιες καταστροφές».