Οι ελληνικές πόλεις αργά αλλά σταθερά αλλάζουν

Της Καλλιόπης Παπαδάκη*

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΣΤΑΡΤΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ πυροδότησε μια σειρά από καινοτόμες πρωτοβουλίες , δράσεις και προγράμματα στις ελληνικές πόλεις

Η Εκστρατεία για την Βιώσιμη Κινητικότητα, η γνωστή Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας (ΕΕΚ) που λαμβάνει χώρα κάθε Σεπτέμβριο (16-22), με βασικούς συμμετέχοντες τους Δήμους, έχει γίνει πλέον «θεσμός» για τις ελληνικές πόλεις. Ταυτόχρονα έχει πυροδοτήσει και συμπληρώσει μια σειρά από δράσεις, μέτρα και παρεμβάσεις που καθημερινά, με συνέχεια και συνέπεια αλλάζουν το τοπίο στα ελληνικά αστικά κέντρα. Το στοιχείο αυτό αναδείχθηκε ιδιαίτερα στην 51^η Συνάντηση των Εθνικών Συντονιστών για την Βιώσιμη Κινητικότητα , που πραγματοποιήθηκε στην Βιέννη 27-30 Νοεμβρίου. Κατά γενική ομολογία τα μέτρα αυτά, τα οποία παρουσιάστηκαν και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ποικίλουν σε είδος αλλά και σε πρωτοτυπία. Οδήγησαν δε, σε «μείζονες σημειακές και συνολικές επεμβάσεις» όπως  κατασκευές ποδηλατικών υποδομών, έργα υποστήριξης της πεζής μετακίνησης, προγράμματα – δράσεις και έργα ελέγχου της ταχύτητας κίνησης των οχημάτων ιδιαιτέρως σε ευαίσθητες αστικές περιοχές (π.χ. κοντά σε σχολικά κτίρια), δημιουργία δικτύων πεζοδρόμων, αύξηση του πλάτους των πεζοδρομίων, υποστήριξη της αυτόνομης και ασφαλούς κίνησης των ΑμεΑ και των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, μείωση του χρονικού «παράθυρου» παρόδιας στάθμευσης και πολλά άλλα.

Οι διαδικασίες της  διάδοσης των πληροφοριών, των στοιχείων του θεσμικού πλαισίου και της ενεργοποίησης του δημιουργικού διαλόγου που πλαισιώνουν την εκστρατεία και υποστηρίζουν τους δήμους, έπαιξαν και συνεχίζουν να παίζουν σημαντικό και κομβικό ρόλο σε αυτό το διακύβευμα. Σε αυτό το πλαίσιο :

Το Δίκτυο των Τοπικών Συντονιστών για την βιώσιμη κινητικότητα που δημιούργησε το ΥΠΕΝ έχει αναδειχθεί σε κορυφαίο network συνομιλίας, ανταλλαγής απόψεων και ιδεών, προώθησης προγραμμάτων και συντονισμού για τα θέματα της βιώσιμης κινητικότητας. Μέσω αυτού ο Εθνικός Συντονιστής βρίσκεται σε συνεχή και ανοιχτή επικοινωνία με τους ελληνικούς δήμους για όλα τα παραπάνω θέματα.

Η ανταπόκριση των τοπικών αρχών στην σύσταση και την λειτουργία του δικτύου αυτού, υπήρξε μεγάλη, σημαντική και καινοτόμα (ήδη το δίκτυο μετρά 200 μέλη στο σύνολο 325 ελληνικών δήμων). Οι κύριες βασικές αρχές προώθησης της βιώσιμης κινητικότητας που ακολουθούνται (προώθηση της «προσβάσιμης αλυσίδας» μετακίνησης, δημιουργία ολοκληρωμένων δικτύων «ήπιας μετακίνησης» σε κάθε δήμο, το οποίο συνδέει τις περιοχές κατοικίας με τους ελεύθερους χώρους και τους χώρους πρασίνου, τα κοινωφελή/δημοτικά κτίρια, τις περιοχές εμπορίου/υπηρεσιών, τις στάσεις/σταθμούς της δημόσιας συγκοινωνίας και κάθε άλλο πιθανό πόλο έλξης), οδήγησαν σε  «πραγματικό έργο» και πάρα πολλά παραδείγματα στον εγχώριο χώρο -που απέδειξαν ότι ένα πρόγραμμα βιώσιμης αστικής κινητικότητας μπορεί να γίνει πραγματικότητα, χωρίς απαραίτητα ιδιαίτερο κόστος. Στο σημείο αυτό είναι επίσης σημαντικό να τονιστεί ότι, όλα τα παραπάνω συνδέθηκαν με απόλυτη επιτυχία στον σχεδιασμό και την εν εξελίξει σύνταξη των Σχεδίων Αστικής Βιώσιμης Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) που προωθήθηκαν και χρηματοδοτήθηκαν από το Πράσινο Ταμείο, τον εποπτευόμενο φορέα του ΥΠΕΝ, για 162 Δήμους της χώρας.

Αξίζει επομένως να μνημονεύσουμε και να συγχαρούμε όλη αυτή την δουλειά που οφείλεται στους Τοπικούς Συντονιστές και στο στελεχιακό δυναμικό των δήμων που με τις γνωστές σε όλους μας δυσκολίες (πρακτικές και θεσμικές) και σε πείσμα των καιρών, δούλεψαν με κέφι, πείσμα και φαντασία. Προώθησαν μια σειρά πρωτότυπες και καινοτόμες ιδέες «άξιες προς μίμηση»  γι αυτό και πρέπει να παρουσιαστούν τουλάχιστον μερικές από αυτές :

• «… Οδηγούς κίνησης παιδιών σε πεζοδρόμια σχολείων τοποθέτησε ο Δήμος Καρδίτσας (Στο πλαίσιο αυτό ο Δήμος Καρδίτσας με αφορμή την συμμετοχή του στην Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας και σε συνεννόηση με την Εθνική Συντονίστρια της E.E.K. κ. Καλλιόπη Παπαδάκη, προχώρησε στην τοποθέτηση αυτοκόλλητων οδηγών κίνησης παιδιών στα πεζοδρόμια που βρίσκονται έξω από το 5ο Δημοτικό Σχολείο, το 6ο Δημοτικό Σχολείο και το 7ο Νηπιαγωγείο της πόλης),…»
• «….Παρεμβάσεις που στοχεύουν στην καλύτερη διασύνδεση του ποδηλάτου με τα μέσα μαζικής μεταφοράς (λεωφορεία του Υπεραστικού και Αστικού ΚΤΕΛ και τρένο) υλοποίησε το τελευταίο διάστημα ο Δήμος Καρδίτσας.
  Αφορμή για την υλοποίηση των παρεμβάσεων αποτέλεσε η συμμετοχή του Δήμου Καρδίτσας στην Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας – και η συνεργασία του με το Υπεραστικό και το Αστικό ΚΤΕΛ που για μία ακόμα φορά συμμετείχαν στις δράσεις και εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν….»
• Η Καρδίτσα έχει αναπτύξει το μεγαλύτερο δίκτυο ποδηλατοδρόμων που υπάρχει σε πόλη της Ελλάδας αλλά και πρωτοπόρα πλατφόρμα συνεπιβατισμού στο πλαίσιο της συμμετοχής του Δήμου στην ΕΕΚ, αφού εναρμονίζεται πλήρως με τις κατευθυντήριες οδηγίες του ΥΠΕΝ και τις προτάσεις της Εθνικής Συντονίστριας της δράσης κ. Καλλιόπης Παπαδάκη.
• H Λάρισα είναι η πρώτη πόλη στην Ελλάδα που έχει ολοκληρώσει την εκπόνηση του ΣΒΑΚ, και προχωρά στην εφαρμογή του με κατασκευή έργων αναδιαμόρφωσης οδών, κατασκευή οδών ήπιας κυκλοφορίας και ποδηλατόδρομων (Ο δήμος έχει ήδη προχωρήσει στη κατασκευή της αναδιαμόρφωσης κεντρικών αρτηριών της πόλης, όπως οι οδοί Μανδηλαρά και Ηπείρου, και οδών αποκλειστικής κυκλοφορίας λεωφορείων με ποδηλατόδρομο, όπως οι οδοί Μ.Αλεξάνδρου και Βενιζέλου, με διαπλατύνσεις πεζοδρομίων, κατασκευή ειδικών διαδρομών για άτομα με προβλήματα όρασης σε όλα τα πεζοδρόμια).
• «….Δύο Βραβεία απέσπασαν ο Δήμος και η Δ.Ε.Υ.Α. Φαρκαδόνας στο διαγωνισμό BestCityAwards 2018: Ασημένιο (Silver) Βραβείο ο Δήμος για το «Φωτισμό LED στους Δημόσιους Υπαίθριους Χώρους και στις Εκπαιδευτικές Υποδομές», Χάλκινο (Bronze) Βραβείο η Δ.Ε.Υ.Α. για τον «Τηλεέλεγχο / Τηλεχειρισμό Δικτύων Ύδρευσης»….»
• ο Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, έχει υιοθετήσει και υλοποιεί δράσεις και πολιτικές που προάγουν τη βιώσιμη κινητικότητα σε πολεοδομικό επίπεδο (π.χ. πολιτικές χρήσεων γης, συνδυασμένου πολεοδομικού και κυκλοφοριακού σχεδιασμού), σε κυκλοφοριακό επίπεδο (π.χ. πολιτικές ήπιας κυκλοφορίας, ενίσχυσης ποδηλάτου- περπατήματος, προώθηση βιώσιμης δημόσιας συγκοινωνίας) και σε περιβαλλοντικό (π.χ. πολιτικές βελτίωσης του μικροκλίματος των οδών, μείωση φαινομένου αστικής θερμικής νησίδας, πράσινα οχήματα).
• Στον Δήμο Αγ. Βαρβάρας τα πεζοδρόμια του κεντρικού οδικού δικτύου (Ελ. Βενιζέλου και Μεγ. Αλεξάνδου) έχουν ανακατασκευαστεί τα τελευταία χρόνια, έχουν ικανοποιητικό πλάτος, προσβάσεις για ΑΜΕΑ, εσοχές στάθμευσης, καθιστικά, σύγχρονο φωτισμό και διευκολύνουν την πρόσβαση των κατοίκων στο κέντρο της πόλης.
• Στο πλαίσιο της εγκεκριμένης από την Περιφέρεια Β. Αιγαίου, Στρατηγικής Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης του Δήμου με τίτλο «Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη Μυτιλήνης», ο Δήμος Λέσβου υπέβαλε προτάσεις,  οι οποίες εντάχθηκαν και θα χρηματοδοτηθούν από το παραπάνω πρόγραμμα, για την υλοποίηση έργων τα οποία στοχεύουν στην αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος  και στην αύξηση της βιώσιμης κινητικότητας της πόλης της Μυτιλήνης.
• Προσβασιμότητα στο δομημένο περιβάλλον και τους δημόσιους χώρους (μέτρα σχετιζόμενα με το σχεδιασμό του κέντρου της πόλης, τους δρόμους και τα πεζοδρόμια, τα πάρκα, τις πλατείες, τα μνημεία και τους ανοιχτούς χώρους, τις αγορές, τα φεστιβάλ και άλλες υπαίθριες εκδηλώσεις).
• Το Ρέθυμνο εφαρμόζει στο Δήμο “Στρατηγικό Σχέδιο” και το Δήμο “Σχέδιο Βιώσιμης Κινητικότητας” με σκοπό τη βελτίωση της προσπελασιμότητας των αστικών περιοχών. Τα σχέδια αυτά βασίζονται στη μεταρρύθμιση των αστικών περιοχών και τη βελτίωση της προσβασιμότητας με την εφαρμογή διαφόρων μέτρων που προωθούν την Προσβασιμότητα στο δομημένο περιβάλλον και τους δημόσιους χώρους (μέτρα σχετιζόμενα με το σχεδιασμό του κέντρου της πόλης, τους δρόμους και τα πεζοδρόμια, τα πάρκα, τις πλατείες, τα μνημεία και τους ανοιχτούς χώρους, τις αγορές, τα φεστιβάλ και άλλες υπαίθριες εκδηλώσεις).
• Στα δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου Μαλεβιζίου πραγματοποιήθηκαν έργα βελτίωσης της πεζής μετακίνησης και της προσβασιμότητας σε κεντρικούς δρόμους (ράμπες ΑμεΑ στα πεζοδρόμια και στις εισόδους δημοσίων κτιρίων, δημιουργία χώρων στάθμευσης ΑμεΑ, στάθμευσης για οχήματα, διαπλατύνσεις πεζοδρομίων και αφαίρεση εμποδίων).
• Στην Κατερίνη έφτιαξαν τις πρώτες πολύχρωμες διαβάσεις της Ελλάδας, με απόφαση του Συμβούλιο Δημοτικής Κοινότητας Κατερίνης, σε δρόμους γύρω από σχολεία με παράλληλη ενημέρωση των μαθητών από στελέχη του Τμήματος Τροχαίας Κατερίνης για την οδική συμπεριφορά και ασφάλεια.

Τα αποτελέσματα από αυτή την δουλειά είναι κάθε μέρα και περισσότερο εμφανή και καλοδεχούμενα από τους πολίτες ενώ ταυτόχρονα τυγχάνουν αναγνώρισης και βράβευσης και από άλλες διαδικασίες όπως την γνωστή διοργάνωση υπό την αιγίδα της ΚΕΔΕ “BestCityAwards”.

«MobilityAction»

Ταυτόχρονα, η συμμετοχή της χώρας στην παράλληλη με την ΕΕΚ εκστρατεία,«MobilityAction» που λαμβάνει χώρα όλο τον χρόνο, δέχθηκε ενθουσιώδη συγχαρητήρια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην 51^η Συνάντηση των Εθνικών Συντονιστών για την Βιώσιμη Κινητικότητα στην Βιέννη (27-30 Νοεμβρίου), καθώς  η Ελλάδα αναδείχθηκε 4^η σε συμμετοχή φορέων, συλλόγων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κλπ, σε σύνολο 47 συμμετεχόντων χωρών, με 32 πρωτότυπες συμμετοχές :

• Δ. Νεάπολη – Συκεών: Διοργάνωση Street –handball, διοργάνωση δράσης “let’sgoonfoot!”
• Νηπιαγωγείο για παιδιά με ειδικές ανάγκες, Άμφισσα: προώθηση της ασφαλούς μετακίνησης από το σχολείο στην παιδική χαρά
• ΚΟΙΝ.ΣΕΠ. «Δράση & Ενέργεια» : Διοργάνωση του RidemyBike
• ΚΠΙΣΝ: Διοργάνωση του BikeTune-UpWorkshop, EuroVelo – Τo στοίχημα του ποδηλατικού τουρισμού, Στρογγυλό τραπέζι με ομιλίες και παρουσιάσεις από τις πρεσβείες των ΗΠΑ, της Δανίας, της Γαλλίας, της Ολλανδίας και του Καναδά με θέμα το ποδήλατο, και την κοινωνιολογική, οικονομική, περιβαλλοντική αλλά και πολιτική του διάσταση, ανοιχτή πρόσκληση γνωριμίας μερικών από τα πιο σύγχρονα ποδήλατα με ηλεκτρική υποβοήθηση από την διεθνή αγορά
• 1η Συνάντηση Ιδιοκτητών Ηλεκτρικών Δικύκλων
• Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών : Παρουσίαση της εφαρμογής LIFE GreenYourMove και των προοπτικών στις υπεραστικές συγκοινωνίες, σε πολλές καθ΄ επανάληψη εκδηλώσεις
• Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βάμου : διοργάνωση της βιωματικής εκδήλωσης «Δημιουργήστε χώρο για τους ανθρώπους, στην Παλιά Πόλη των Χανίων»
• EuropeDirect Πάτρα, Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας : διοργάνωση της εκδήλωσης «ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΜΕ ΜΕ ΦΕΓΓΑΡΑΔΑ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΕΣΠΑ»
• Διεύθυνση Προσχολικής Αγωγής Ανατολικής Αττικής : διοργάνωση της δράσης «Mix andMatchandbeatthecars!!»
• AtticaBikeCommunity : Παιχνίδια με τα παιδιά για την Οδική Ασφάλεια στο Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής του Δήμου Αγίου Δημητρίου
• Κοινότητα συνεπιβατισμού Poolit : Βιώσιμη κινητικότητα μέσω συνεπιβατισμού/συνοδήγησης σε όλη την Ελλάδα
• Εφαρμογή Holpin : Υπηρεσία Carpooling για ημερήσιες διαδρομές – μετακινήσεις σε αστικό περιβάλλον
• Ποδηλατική Απόδραση Πιερίας : Επισκέψεις σε σχολεία της περιοχής της Κατερίνης, προώθηση των ποδηλάτων ως μέσου μεταφοράς και εκπαίδευση μικρών ποδηλατιστών για την ασφαλή και σωστή χρήση τους
• Εταιρεία Λογισμικού “Assistant”: προώθηση λογισμικού που προσφέρει στα άτομα με μειωμένη κινητικότητα ή αναπηρία τη δυνατότητα πρόσβασής τους σε καθημερινά αγαθά και υπηρεσίες, συνδέοντας τους απευθείας με τους οργανισμούς και τις εταιρείες για να ζητήσουν βοήθεια σε πραγματικό χρόνο

Η προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας στις ελληνικές πόλεις αποτελεί πλέον μια ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.Η σύγχρονη βιώσιμη πόλη του μέλλοντος είναι αναμφίβολα μια πόλη συμπαγής πιο οικολογική, που ανταποκρίνεται στους όρους της αειφορίας, της βιώσιμης ανάπτυξης, της κοινωνικής συνοχής, μια πόλη που, βελτιώνει τους όρους διαβίωσης των κατοίκων της. Μια τέτοια πόλη αποτελεί την πιο οικονομική αστική δομή όσον αφορά  στην ενεργειακή κατανάλωση, στη ζήτηση για μετακίνηση, στη παροχή βιώσιμων μεταφορών και γενικά στην αποδοτικότητα των πόρων.

Ας μην ξεχνάμε ότι, η προστασία και η σωστή ανάπτυξη του αστικού περιβάλλοντος απαιτεί συγκεκριμένες ενέργειες και πρακτικές, που λαμβάνουν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε πόλης και των κατοίκων ως μελών «μιας» κοινωνίας. Προστασία του αστικού περιβάλλοντος και βιώσιμη ανάπτυξη έχουν γίνει πλέον έννοιες συμπληρωματικές και ταυτόσημες. Και ως προς αυτό το «ταυτόσημο», η έμφαση στην προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας μπορεί να διευρύνει τις δυνατότητες εφαρμογής μιας άλλης πολιτικής για πόλεις ζωντανές, βιώσιμες, ελκυστικές, με κοινωνική συνοχή, με αναπτυξιακές δυνατότητες και εν κατακλείδι με ευτυχισμένους πολίτες.

*Καλλιόπη Παπαδάκη, NationalCoordinatorEMW, Συνεργάτης Υφυπουργού ΠΕΝ