ΝΟΚ: τι μπορούν να κάνουν και τι όχι, δήμοι και μηχανικοί μετά την απόφαση ΣτΕ

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Πως κατοχυρώνεται η κατασκευαστική δραστηριότητα και το έργο των μηχανικών, τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν οι Δημοι στη «μάχη» για τη δόμηση, που έχει ξεσπάσει μετά τις αποφάσεις του Ε΄ Τμήματος του ΣτΕ, που πάντως παραπέμπουν για οριστική κρίση στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου τις βασικές διατάξεις για τα κίνητρα του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ). Τι γίνεται με τις άδειες με ευθύνη μηχανικού και με προέγκριση της ΥΔΟΜ. Η σημασία των δειγματοληπτικών ελέγχων για οικοδομικές άδειες και αυθαίρετα.

Στο μείζον θέμα που έχει ανακύψει εάν μπορούν οι Δήμοι να σταματούν την έκδοση οικοδομικών αδειών και την εκτέλεση οικοδομικών εργασιών, με τα κίνητρα στη δόμηση και τα ύψη των κτιρίων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ) δίνει κατηγορηματικά αρνητική νομική απάντηση ο ίδιος άνθρωπος, που πέτυχε στη «δίκη του ΝΟΚ» να παραπεμφθούν ως αντισυνταγματικές βασικές διατάξεις του ΝΟΚ, προς τελική κρίση στην Ολομέλεια του Ανώτατου Δικαστηρίου.

Πρόκειται για τον Δημήτρη Μέλισσα, δικηγόρο, καθηγητή Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π, ο οποίος στη «δίκη του ΝΟΚ» που εκδίκασε το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ και εξέδωσε την περιβόητη απόφαση  293/2024 είναι ο νομικός παραστάτης του Δήμου Αλίμου και της  Επιτροπής Ποιότητας Ζωής του Δήμου Αλίμου, που προσέφυγε στο δικαστήριο κατά οικοδομικής άδειας κατηγορίας 3, που αφορά στην κατασκευή κτιρίου με τα κίνητρα του ΝΟΚ,  στην περιοχή του συγκεκριμένου Δήμου.

Οι δήμαρχοι δεν μπορούν να σταματούν τη δόμηση

Σε ανύποπτο χρόνο, προφητικά για τις εξελίξεις που κυριαρχούν στην επικαιρότητα, ο ίδιος ο κος Μέλλισσας στο βιβλίο του με τίτλο:  «Το Τοπικό Χωρικό Σχέδιο και το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο» (εκδόσεις Σάκκουλας 2019) στο οποίο ανέτρεξε το ecopress, δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις στο επίμαχο θέμα, από τις οποίες προκύπτει ξεκάθαρα ότι οι Δήμοι και οι ίδιοι οι Δήμαρχοι δεν μπορούν να σταματούν την οικοδομική δραστηριότητα και να αναστέλλουν την έκδοση οικοδομικών αδειών και υλοποίηση οικοδομικών εργασιών.

Η απόφαση 293/2024, του Ε΄ Τμήματος του ΣτΕ της «δίκης του ΝΟΚ» που αφορά σε εκδίκαση προσφυγής,  την οποία άσκησε ο Δήμος Αλίμου και η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής του Δήμου κατά οικοδομικής άδειας κατηγορίας 3 που εξέδωσε η ΥΔΟΜ του Δήμου Αλίμου. Η απόφαση 293/2024, όπως επίσης  η απόφαση επίσης του Ε΄ Τμήματος του ΣτΕ με αριθμό 310/2024, Δείτε εδώ στο ecopress για οικοδομικές άδειες στο Δήμο Αλίμου, με αιτιάσεις αντισυνταγματικότητας παραπέμπουν για τελική κρίση στην Ολομέλεια του ακυρωτικού δικαστηρίου τα μπόνους του ΝΟΚ στη δόμηση και τα ύψη των κτιρίων.

Καταιγιστικές εξελίξεις στη δόμηση, μετά τις αποφάσεις του ΣτΕ

Με αφετηρία τις συγκεκριμένες αποφάσεις του ΣτΕ έχουν προκληθεί καταιγιστικές εξελίξεις με αντίκτυπο στην κατασκευαστική αγορά, τον τεχνικό κόσμο, την αυτοδιοίκηση και ευρύτερα στην κοινωνία.

Η πιο σημαντική εξέλιξη είναι ότι μετά από δημόσια παρέμβαση που άσκησε για την εφαρμογή του ΝΟΚ δείτε εδώ στο ecopress και την πρωτοβουλία που ανέλαβε ο πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός να αποστείλει εξώδικα σε Δήμους εκδόθηκε απόφαση του Γρηγόρη Ζαφειρόπουλου  Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής, δείτε εδώ στο ecopress, με την οποία ακυρώνεται η απόφαση του Γρηγόρη Κωνσταντέλλου Δημάρχου Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης. Πρόκειται για την απόφαση,  με την οποία ο Δήμαρχος 3 Β έδωσε διπλό «εντέλεσθαι» προς την ΥΔΟΜ  του Δήμου 3Β,  να μην εκδίδει οικοδομικές άδειες με τα κίνητρα του ΝΟΚ. για 2000 αδόμητες ιδιοκτησίες δείτε εδώ στο ecopress, η οποία ακυρώθηκε.

Ο  Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, ως  δήμαρχος του Δήμου 3 Β και Α΄ Αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ πρωτοστατεί στις πρωτοβουλίες της αυτοδιοίκησης για την αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών με το ΝΟΚ,  έως την έκδοση οριστικής απόφασης από την Ολομέλεια του ΣτΕ. Στο μεταξύ έχει σχηματιστεί κύμα κατά των οικοδομικών αδειών του ΝΟΚ από Δήμους. Ήδη έχουν λάβει σχετικές αποφάσεις στα Δημοτικά Συμβούλια τους, οι Δήμοι Αλίμου, Γλυφάδας, Παπάγου Χολαργού, Κηφισίας, με τις οποίες ζητούν από το ΥΠΕΝ να προχωρήσει σε αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών του ΝΟΚ στις περιοχές τους.

Αυτές οι αποφάσεις των Δήμων λαμβάνονται μετά από σχετική απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΚΕΔΕ. Οι σχετικές πρωτοβουλίες των Δήμων προκάλεσαν δημόσια αντιπαράθεση μεταξύ ΤΕΕ και ΚΕΔΕ, σε υψηλούς τόνους δείτε εδώ στο ecopress

 Το ΥΠΕΝ επίσης έχει επισημάνει, με ανακοίνωση του, οι Δήμοι  δεν έχουν αρμοδιότητα να προχωρήσουν μονομερώς σε αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών με τα κίνητρα στη δόμηση και τα ύψη των κτιρίων του ΝΟΚ.

Το κρίσιμο ερώτημα και η κατηγορηματική απάντηση

Σε αυτές τις συνθήκες έχει ανακύψει το σημαντικό ζήτημα, μετά την έκδοση της 293/2024 απόφασης  του Ε΄ Τμήματος Συμβουλίου της Επικρατείας  (Πρόεδρος Θεόδωρος Αραβάνης,  Αντιπρόεδρος  Χρήστος Ντουχάνης), που παραπέμπει στην Ολομέλεια  του ΣτΕ, για αντισυνταγματικότητα συγκεκριμένων διατάξεων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ),  δηλαδή του άρθρου 1 παράγραφος 5,  σε συνδυασμό με το άρθρο 10 και σε συνδυασμό με το άρθρο 15 επίσης και με τα άρθρα 17, 18 και 19  του ΝΟΚ το οποίο είναι: εάν τυχόν μπορούν οι Δήμοι και οι  Δήμαρχοι να εφαρμόσουν αναστολή έκδοσης οικοδομικών άδειων  και οικοδομικών εργασιών.

Ο Δημήτρης Μέλισσας, δικηγόρος, καθηγητή Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π, στο βιβλίο του με τίτλο:  «Το Τοπικό Χωρικό Σχέδιο και το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο» (εκδόσεις Σάκκουλας 2019) έχει προκαταβολικά ξεκαθαρίσει το θέμα και δίνει κατηγορηματικά αρνητική νομική απάντηση προς τους Δήμους.

Ειδικότερα από τα αναγραφόμενα στη σελίδα 215 της έκδοσης του βιβλίου αναφέρεται η περίπτωση, που η νομοθεσία προβλέπει ότι ο Δήμος εισηγείται στον υπουργό ΠΕΝ την αναστολή της έκδοσης οικοδομικών αδειών και οικοδομικών εργασιών. Αυτή η περίπτωση είναι όταν εκκινεί η διαδικασία εκπόνησης ενός σχεδιασμού, όπως παλαιότερα ήταν του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου και σήμερα πλέον του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου. Η περιοριστική αυτή αναγραφή στην νομοθεσία λοιπόν,  σύμφωνα με τον νομικό που στη «δίκη του ΝΟΚ» είναι με την πλευρά των Δήμων δεν καθιστά αποδεκτή και νόμιμη τη σχετική πρωτοβουλία, που έχουν ξεκινήσει Δήμοι και πρώτος ο Δήμος 3 Β.

Περαιτέρω από τη νομική προσέγγιση του κου Μέλισσα στο βιβλίο του για το επίμαχο θέμα προκύπτει ότι η απόφαση 293/2024, του Ε΄ Τμήματος του ΣτΕ είναι μία «εκκινήσασα  δικαστηριακή διαδικασία» και η οριστικοποίηση αυτής της διαδικασίας θα γίνει με την έκδοση της απόφασης της Ολομέλειας του ΣτΕ.  Δηλαδή ναι μεν υπάρχει η απόφαση της 7μελούς σύνθεσης του Ε΄Τμήματος του ΣτΕ, ωστόσο η Ολομέλεια του ΣτΕ με τη δική της αυξημένη σύνθεση θα κρίνει και θα λάβει τις τελικές αποφάσεις.

-Δεν μπορεί λοιπόν να γίνεται μονομερής παρέμβαση και προκαταβολική κρίση από τρίτους για το τελικό αποτέλεσμα, σε μία εν εξελίξει δικαστηριακή διαδικασία. Ως εκ τούτου δεν μπορεί ο Δήμαρχος να σταματάει την έκδοση οικοδομικών αδειών και εκτέλεση οικοδομικών εργασιών του ΝΟΚ.

Δηλαδή το νομικό μήνυμα προς τους δημάρχους είναι: «το να σταματάς την οικοδομική δραστηριότητα είναι λάθος».

Τι μπορούν να κάνουν οι Δήμοι

Στο ερώτημα τι μπορούν να κάνουν οι Δήμοι και οι Δήμαρχοι, που θέλουν να προστατέψουν τις περιοχές τους, ιδίως  από τη συνδυαστική εφαρμογή των κινήτρων του ΝΟΚ, που οδηγούν στην αυξημένη δόμηση, η νομική απάντηση είναι ότι:

-«Αυτό που θα μπορούσε στο κάνει ο κάθε Δήμος και Δήμαρχος αυτή τη στιγμή είναι να προσφύγει κατά των οικοδομικών αδειών, οι οποίες εκδίδονται τώρα στο Διοικητικό Εφετείο και στο Συμβούλιο της Επικρατείας και τα Δικαστήρια να αποφασίσουν εάν τυχόν εμπίπτουν στο νόημα της 293/2024 απόφαση ΣτΕ ή όχι».

Το νευραλγικό ζήτημα της «ενδοστρεφούς δίκης»

Αξιοσημείωτο είναι ότι στη νέα απόφαση του Ε΄ Τμήματος του ΣτΕ 293/2024  για τη «δίκη του ΝΟΚ» κρίνεται το νευραλγικό ζήτημα της «ενδοστρεφούς δίκης» και έδωσε υπό προϋποθέσεις πράσινο φως στους Δήμους, να στρέφονται κατά οικοδομικών αδειών με τα μπόνους του ΝΟΚ, που εκδίδουν οι δικές τους Υπηρεσίες Δόμησης, κρίνοντας ότι είναι «απορριπτέοι ως αβάσιμοι οι αντίθετοι ισχυρισμοί της παρεμβαίνουσας εταιρείας και του Ελληνικού Δημοσίου περί απαραδέκτου της κρινόμενης αίτησης, λόγω συνδρομής των προϋποθέσεων ενδοστρεφούς δίκης».

ΣτΕ: τι λέει για οικοδομικές άδειες του ΝΟΚ τους Δήμους, ΥΔΟΜ & μηχανικούς

Το σύστημα ψηφιακής έκδοσης οικοδομικών αδειών

Το δικαστήριο για το μέρος αυτής της απόφασης του, όπως προκύπτει από το κείμενο της απόφασης ενστερνίστηκε τη νομική επιχειρηματολογία και τις προτάσεις  του παραστάτη νομικού κου Μέλισσα και απέρριψε το ζήτημα της «ενδοστρεφούς δίκης», κατά συσχετισμό με τη λειτουργία του συστήματος ψηφιακής έκδοσης οικοδομικών αδειών.

Θέμα που φαίνεται να γνωρίζει καλά ο κος Μέλισσας, καθώς ως νομικός, ειδικός στα θέματα πολεοδομίας και χωροταξίας είχε πρωταγωνιστικό ρόλο, στο δημόσιο διάλογο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας την περίοδο 2010-11, επί υπουργίας Τίνας Μπιρμπίλη στο ΥΠΕΝ, υπέρ της καθιέρωσης του ψηφιακού συστήματος αυθαιρέτων και έκδοσης των οικοδομικών αδειών.

Χαρακτηριστικά, όπως έχει καταγραφεί στο ρεπορτάζ της τότε περιόδου, σε δημόσια ομιλία του στην Τράπεζα της Ελλάδας ο Δημήτρης Μέλισσας είχε αναπτύξει τα επιχειρήματα για την εισαγωγή του θεσμού και την εφαρμογή του συστήματος ψηφιακής έκδοσης των οικοδομικών αδειών. Τονίζοντας ωστόσο ως αναγκαία και αναπόδραστη προϋπόθεση για να τύχει επιτυχούς λειτουργίας στα ελληνικά δεδομένα, να συνδυαστεί η εφαρμογή του συστήματος με συνεχείς και αδιάλειπτους δειγματοληπτικούς ελέγχους, τόσο για τις οικοδομικές άδειες όσο και τις υπαγωγές αυθαιρέτων.

Πράγμα που έγινε αποδεκτό και ενσωματώθηκε στη νομοθεσία, η οποία στη συνέχεια εγκαθίδρυσε τις ψηφιακές πλατφόρμες του «e-άδειες» και των αυθαιρέτων, τις οποίες ανέλαβε να λειτουργεί και έχει αναπτύξει με επιτυχία το ΤΕΕ, με παράλληλες νομοθετικές προβλέψεις για δειγματοληπτικούς ελέγχους.

Άδειες με ευθύνη μηχανικού και προέγκριση ΥΔΟΜ

Η 293/2024 απόφαση ΣτΕ λοιπόν συνέδεσε το ζήτημα της «ενδοστρεφούς δίκης» στη «δίκη του ΝΟΚ» για τις οικοδομικές άδειες του Αλίμου, με τη λειτουργία του συστήματος των οικοδομικών αδειών και ιδιαίτερα της απουσίας δειγματοληπτικών ελέγχων.

Στις παρούσες συνθήκες  λοιπόν η νομική προσέγγιση είναι  ότι είναι πιο ευάλωτες σε προσφυγές οι οικοδομικές άδειες με τα κίνητρα του ΝΟΚ, οι οποίες εκδίδονται απευθείας με ευθύνη του μηχανικού, χωρίς να έχει προηγηθεί προέγκριση της Υπηρεσίας Δόμησης και να έχει ενεργοποιηθεί, ο από το νόμο προβλεπόμενος δειγματοληπτικός έλεγχος.

Οι οικοδομικές άδειες σύμφωνα με τις ίδιες νομικές προσεγγίσεις, που έχουν εκδοθεί κατόπιν προέγκρισης της ΥΔΟΜ του Δήμου, εφόσον μεσολαβεί ο Δήμος δια της ΥΔΟΜ του Δήμου στην έκδοση τους, τότε δεν μπορεί να προσφύγει κατά αυτής της οικοδομικής άδειας, διότι τότε η δίκη είναι ενδοστρεφής.

Σε κάθε περίπτωση όμως υπογραμμίζεται ότι η τελική κρίση για το ζήτημα της «ενδοστρεφούς δίκης» στη «δίκη του ΝΟΚ», θα κριθεί από την οριστική απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, οπότε και αυτό το ουσιαστικό θέμα είναι ανοιχτό στην εν εξελίξει δικαστηριακή διαδικασία.

Το βιβλίο